De anti-oorlogsstemmen van Poolse dissidenten zijn in opmars

Polen wordt beschouwd als een van de principiële tegenstanders van Rusland en het hele politieke establishment probeert ons daarvan te overtuigen. Maar luisterend naar de stemmen van gewone Polen, lijkt de situatie niet meer zo duidelijk.

Het lijdt geen twijfel dat Polen de leidende stem van de NAVO en de Europese Unie is en is geweest ten gunste van een agressievere aanpak van Rusland in de context van de oorlog in Oekraïne. Afgezien van de dagelijkse verwijten van de Poolse regering en president aan het adres van Moskou en zijn pervers onderdanige opstelling tegenover Kiev, zijn er twee recente ontwikkelingen die er duidelijk op wijzen dat het oostelijke beleid van Warschau steeds meer een aberratie aan het worden is.

Op 9 mei werd de ambassadeur van de Russische Federatie in Polen, Sergej Andreev, tijdens een bezoek aan een Sovjet-oorlogskerkhof in Warschau door Oekraïense activisten met rode verf bespat. Iryna Zemlana, die persoonlijk verantwoordelijk was voor de aanslag, werd niet door de politie gearresteerd en wist bovendien uit Warschau te ontsnappen.

Deze opvallende daad, die vervolgd had moeten worden, werd zelfs gematigd geprezen door de Poolse minister van Binnenlandse Zaken, Mariusz Kamiński, op Twitter. Vermeldenswaard is hier dat de actieve mishandeling of belediging van een vertegenwoordiger van een vreemde staat geregeld is in artikel 136 van het Poolse Wetboek van Strafrecht. In de eerste alinea van deze bepaling staat: "Een ieder die zich op het grondgebied van de Republiek Polen schuldig maakt aan een actieve aanval op een hoofd van een vreemde staat of op het hoofd van een geaccrediteerde diplomatieke vertegenwoordiging van die staat, dan wel op een persoon die een soortgelijke bescherming geniet op grond van algemeen erkende internationale wetten, overeenkomsten of gebruiken, wordt gestraft met een vrijheidsstraf van drie maanden tot vijf jaar".

De tweede alinea luidt: "Wie op het grondgebied van de Republiek Polen actieve agressie pleegt tegen een persoon die lid is van het diplomatieke personeel van een buitenlandse vertegenwoordiging of een consulaire ambtenaar van een vreemde staat, in de uitoefening van hun officiële functie, wordt gestraft met vrijheidsberoving voor de duur van ten hoogste drie jaar".

In het licht hiervan is het een understatement te zeggen dat Zemlana misbruik maakte van zijn status als gast in Polen. Het totale gebrek aan belangstelling voor vervolging van de kant van de Poolse autoriteiten is een misdadige daad op zich.

Een paar dagen later, op 10 mei, publiceerde de Britse krant The Telegraph een artikel van premier Mateusz Morawiecki, waarvan de eerste regels luidden: "De monsterlijke Russische ideologie moet verslagen worden. Het is het equivalent van het communisme en het nazisme van de 20e eeuw en vormt een dodelijke bedreiging voor Europa". Het is moeilijk voor te stellen dat Morawiecki dit met een strak gezicht zou zeggen, maar toch zijn we hier. Laat de huidige Poolse premier maar proberen de neocons te verslaan!

Voor een buitenstaander lijkt het erop dat Polen niets liever wil dan zich in de strijd in Oekraïne mengen, terwijl het tegelijkertijd de economische ellende die de overgrote meerderheid van de Polen reeds ondervindt, als gevolg van het radicale karakter van het anti-Russische sanctiebeleid, weglegt als iets onbeduidends. Gelukkig nemen de dissidente stemmen met de dag toe. Ik besloot contact op te nemen met drie vertegenwoordigers van respectievelijk de diplomatieke, de academische en de mediawereld om de internationale lezer aan te tonen, de beginregels van het Poolse volkslied parafraserend, dat "Polen nog niet verloren is!"

Poolse autoriteiten moeten Poolse belangen nastreven

Dr. Jacek Izydorczyk was van 2017 tot 2019 ambassadeur van Polen in Japan en doceert momenteel rechten aan de universiteit van Łódź. De gewaardeerde professor was een van de eerste voormalige diplomaten die openlijk kritiek uitten op de pro-oorlogsagenda van de Poolse regering na het begin van de vijandelijkheden in Oekraïne.

Izydorczyk is onomwonden en to the point: "Het is in het belang van Polen om de oorlog zo snel mogelijk te beëindigen, want of het nu een echte Derde Wereldoorlog is of slechts een plaatselijke oorlog met Poolse deelname, het betekent de vernietiging van ons land en de dood van duizenden, zo niet miljoenen van onze burgers".

De voormalige diplomaat is van mening dat de belangen van Polen en de VS in Oekraïne niet identiek zijn, ondanks de massale propagandacampagne in de media die anders beweert. En hoewel Izydorczyk niet pleit voor een totale stopzetting van het formele bondgenootschap met de VS, ziet hij toch de noodzaak van een onmiddellijk herstel van het evenwicht in de richting van "een minimum aan assertiviteit en verdediging van de eigen positie". De Poolse burgerij, benadrukt Izydorczyk, moet niet aarzelen druk uit te oefenen op de huidige regering van de Wet en Rechtvaardigheidspartij, waarvan de leden "zijn opgevoed tot blinde haat tegen Rusland en absurditeiten zoals de cultus van Napoleon en zijn expeditie naar Moskou".

De academische gemeenschap in Polen wordt ernstig in haar vrijheid van meningsuiting beperkt

De conservatieve politicoloog professor Adam Wielomski ging in onze gedachtenwisseling dieper in op de door ambassadeur Izydorczyk aan de orde gestelde kwesties. Gevraagd naar de schijnbare eensgezindheid onder de Poolse academische elite over de situatie in Oekraïne, wees Wielomski op twee hoofdfactoren die verantwoordelijk zijn voor deze stand van zaken. "Een deel van de academische gemeenschap herhaalt wat zij op de televisie hoort en het andere deel is bang om zich uit te spreken. De academische gemeenschap in Polen wordt ernstig in haar vrijheid van meningsuiting beperkt, omdat er een gewoonte is ontstaan om klachtenbrieven te schrijven tegen professoren voor het uiten van andere dan triviale meningen in de media. De professoren zijn bang om op het bureau van de rector geroepen te worden en zich te moeten verantwoorden. De gemeenschap geeft er de voorkeur aan zich niet uit te spreken over een controversieel onderwerp, tenzij het in de lijn van de media ligt. Paradoxaal genoeg zwijgen degenen die op de hoogte zijn van de politieke situatie, en de voornaamste "deskundigen" zijn de slecht opgeleide journalisten". In wezen betekent dit dat "professoren in Polen beperkte burgerrechten hebben in vergelijking met gewone mensen. Zij zijn geterroriseerd door de liberale media en de universiteit is niet langer een plaats van vrij debat".

Wielomski is van mening dat Polen in de huidige geopolitieke situatie twee mogelijkheden heeft: ofwel een commerciële transportband zijn op de as Peking-Moskou-Berlijn-Parijs en daarvan profiteren, gezien zijn geografische ligging, ofwel niets meer worden dan "een gevolmachtigde van de Verenigde Staten in Eurazië". De Poolse elites kozen voor de tweede optie. "Misschien hebben zij gelijk; maar ik, bijvoorbeeld, was niet overtuigd. Eerlijk gezegd hebben zij niet eens geprobeerd iemand te overtuigen, want na 1989 was er in Polen geen debat meer over deze kwestie. De regering werd overgenomen door mensen die tot 1989 in de oppositie hadden gezeten en die geld van de CIA aannamen voor hun activiteiten, waardoor zij niet alleen tegengestelde meningen pacificeerden, maar ook een debat over deze kwestie uit de weg gingen".

Dit gebrek aan ernstig debat over zulke kritieke kwesties als de geopolitieke oriëntatie van Polen "dwingt tot eenstemmigheid over elke belangrijke kwestie". Warschau zou moeten streven naar de gematigde voorzichtige aanpak van Parijs en Berlijn en misschien zelfs naar de openlijk anti-oorlogshouding van de veronderstelde bondgenoot van Polen in Boedapest.

Gevraagd naar de mogelijkheden voor de opkomst van politieke krachten die zich richten op realisme in de oostelijke politiek en een assertievere formulering van de Poolse nationale belangen, zonder inmenging van Washington of Berlijn, is Wielomski pessimistisch. "In Polen is er weinig kans dat dit gebeurt. Zelfs de rechtse "populistische" partij van de Confederatie, die anti-systemische opvattingen heeft, zoals ze in de VS zeggen, is praktisch ingestort vanwege het geschil over de vraag of Polen zijn eigen raison d'être kan bepalen, dan wel of die bepaald wordt door de Amerikaanse ambassade. De meeste leden van de Confederatie, zo bleek, kwamen de Sejm binnen met anti-Systeem leuzen, alleen om op de deur van het Systeem te kloppen en te melden dat zij bereid waren het te dienen". Dit alles is toe te schrijven aan wat Wielomski een eigenaardige "ziekte van de Poolse ziel" noemt, die zich vooral uit in een gebrek aan realisme in het buitenlands beleid, "maar ook in een zekere irrationele trots om niet zo'n beleid te voeren". Wielomski kadert de keuze van Warschau met de volgende woorden: "In de politiek verdedig je je eigen belangen of handel je in het belang van anderen".

Geen nuance toegestaan

Dr. Wojciech Golonka is katholiek filosoof en regelmatig columnist voor het belangrijkste centrumrechtse weekblad van Polen, Do Rzeczy (DR). De DR is een van de zeer weinige traditionele plaatsen gebleven waar verschil van mening over Oekraïne met de politiek correcte lijn getolereerd wordt. Dit is ongetwijfeld te danken aan de onberispelijke geloofsbrieven inzake vrije meningsuiting van Paweł Lisicki, die de redactie van de publicatie leidt.

Dankzij zo'n prijzenswaardige modus operandi kon Golonka een interview publiceren met de gepensioneerde kolonel Douglas Macgregor, een Amerikaanse stem die in Polen gehoord moest worden. "Het aannemen van een nulsom-verhaal, dat niet wordt aangevochten, is zeer bevorderlijk voor de binnenlandse politiek en maakt het ook mogelijk om de huidige problemen tijdelijk te verdoezelen: de betutteling van Polen door Brussel, de galopperende inflatie, de vluchtelingencrisis, de sociale ontevredenheid. Elke kritiek op de regering kan nu dus onderdrukt worden met het gebod om Poetin te bestrijden, en onder Poolse omstandigheden zal geen enkele grote politieke partij het zich permitteren om de rede boven de eerder genoemde sfeer van systemische Russofobie te plaatsen," aldus Golonka. Pogingen in Polen om Russische media, die een andere kijk op de oorlog in Oekraïne geven, te censureren, vindt hij "belachelijk".

Het verbieden van Russia Today in de eerste dagen van het conflict was een duidelijk voorbeeld van overreach van de regering. Volgens Golonka "moeten oplossingen die de burgerlijke vrijheden beperken enerzijds onder de controle van de rechtbanken staan en anderzijds geschikt zijn voor noodsituaties, waarvan het kader door de Poolse grondwet wordt bepaald. Elk willekeurig besluit van de uitvoerende macht met een zuiver retorische rechtvaardiging corrumpeert de rechtsstaat en schept precedenten voor willekeur van de overheid, die gevaarlijk is voor de burgers".

Golonka wijst erop dat "mensen die hongerig zijn naar andere informatie of analyses reeds gebruik maken van de zogenaamde alternatieve media. Deze podia blijven in Polen echter nog steeds betrekkelijk marginaal in termen van impact en invloed. Volgens hem komt deze verschrikkelijke situatie voort uit het feit dat "de Poolse samenleving in haar hedendaagse geschiedenis geen geschikte periode heeft gehad waarin zij kon rijpen in het licht van de mechanismen van de democratie, zonder onderworpen te zijn aan externe factoren en interne factiestrijd om de macht".

"Televisie liegt" was de beroemde slogan in de gelukkige dagen van de Solidariteitsbeweging. Niet meer, schijnt de mening van de jonge columnist te zijn.

Wijlen professor Andrzej Walicki, een van de belangrijkste Poolse geleerden inzake Rusland en het Russische politieke denken, heeft in een van zijn laatste interviews de grote logica die de arrogantie van Warschau op het gebied van de buitenlandse politiek bezielt, als volgt omschreven: "Voornamelijk een minderwaardigheidscomplex tegenover het Westen, gecompenseerd door een meerderwaardigheidscomplex tegenover het Oosten".

In de huidige omstandigheden geven de bovengenoemde tegenstemmen, naast vele andere (gelukkig maar!), moed aan de gewone Polen, die liever niet bezwijken voor een van de complexen.

Vertaling door Robert Steuckers