De As die niet wankelt

Ezra Pound's interesse in de Confuciaanse leer [1] leidde onder andere tot een Italiaanse versie van de Chung Yung [2], de canonieke tekst die wordt toegeschreven aan Tzu-ssu [3], een kleinzoon van Confucius die in de 5de eeuw voor Christus leefde. Hierin krijgt "moraliteit een kosmische functie, in die zin dat de mens de transformatie van de wereld teweegbrengt en zo in de maatschappij de scheppende taak van de Hemel voortzet" [4]; kortom, de Chung Yung "leert hoe het vermogen te ontwikkelen om zichzelf en de wereld te vervolmaken door het begrijpen van de dingen en het bewustzijn van het eigen handelen" [5]. Het commentaar dat traditioneel bij deze tekst hoort legt uit dat chung "datgene is wat noch naar de ene, noch naar de andere kant verschuift" en dat yung "onveranderlijk" betekent, dus koos Pound ervoor om de titel van het werk weer te geven als De as die niet wankelt [6], terwijl latere vertalers kozen voor oplossingen als Het constante midden [7] of Het juiste midden [8].

Dezelfde 'axiale' betekenis resoneert in de Mandarijnse naam van China, die Chung Kuo [9] is, 'het land van het centrum', 'het rijk van het midden'. Als het waar is, zoals Carl Schmitt opmerkt, dat tot de tijd van de grote geografische ontdekkingen, "elk machtig volk zichzelf als het middelpunt van de aarde beschouwde en zijn territoriale domeinen zag als het huis van vrede, waarbuiten oorlog, barbarij en chaos heersten" [10], dan lijkt dit in grote mate ook waar te zijn in het geval van het China van vandaag, waarvan de objectieve geografische en geopolitieke centraliteit effectief wordt beschreven door Heinrich Jordis von Lohausen (1907-2002) in Mut zur Macht. Van alle subcontinenten van Eurazië", schrijft de Oostenrijkse generaal, "neemt China de sterkste strategische positie in: de driedubbele dekking van de bergen en woestijnen van het binnenland van Azië, de kroon van perifere eilanden en de onoverkomelijke barrière van ras, taal en schrift die alle psychologische oorlogsvoering van de blanke naties weerstaat (...) de natuur heeft het dicht bij de oceaan geplaatst, het een beslissende positie gegeven tussen India en Japan, tussen Siberië en de Stille Oceaan. Aan de westkust van de Stille Oceaan presenteert China zich als het natuurlijke zwaartepunt, het vaste centrum sinds mensenheugenis. Alle vragen over het evenwicht in de wereld worden in Peking beantwoord. (...) Pogingen tot een economische of militaire machtsovername kunnen daar niets tegen uitrichten, omdat het te uitgestrekt is. Het is van een ander ras en een oudere, veel oudere cultuur. Het heeft alle ervaring van de wereldgeschiedenis in zich verzameld en verzet zich tegen elke transformatie. Het is onaantastbaar" [11].

Het feit dat China nu op het punt staat om de axiale rol te heroveren waarvoor haar centrale geografische positie en 5000 jaar historische ervaring voorbestemd lijken te zijn, heeft de strategen en ideologen van het VS-imperialisme lang geobsedeerd, die nu in de Volksrepubliek een "ergere bedreiging zien dan de As [Rome-Berlijn-Tokio] in de 20ste eeuw" [12] en in de Chinees-Russisch-Iraanse solidariteit een nieuwe "As van het Kwaad" zien.

Richard Nixon, die van 21 tot 29 februari 1972 in China verbleef tijdens een officieel bezoek dat de dooi van de betrekkingen tussen de Verenigde Staten van Amerika en de Volksrepubliek China bekrachtigde, wordt gecrediteerd met de volgende zin: "Sta eens even stil bij wat er zou gebeuren als iemand die in staat is om voor een goed bestuurssysteem te zorgen, de controle over dat grondgebied zou krijgen. Goeie God, geen enkele macht ter wereld zou dat kunnen... Ik bedoel, zet 800 miljoen Chinezen aan het werk met een goed regeringssysteem, en zij zouden de leiders van de wereld worden" [13].

Een kwart eeuw later keerde de nachtmerrie van de "Groter Oost-Azië welvaartssfeer" (Japans: Dai Tōa Kyōeiken) terug om de slaap van de Yankees te verstoren, toen de Amerikaanse theoreticus van de "botsing der beschavingen" de Volksrepubliek China de erfenis van het Japanse imperiale project toekende, waarvan het doel was geweest om een economische en politieke unie te creëren met de landen van de Stille Oceaan, Oost-Azië, Centraal-Azië en de Indische Oceaan. "Dat van 'Groot-China'," schreef Samuel P. Huntington in 1996 in The Great China and its 'sphere of coprosperity', "is dus niet zomaar een abstract concept, maar integendeel een zich snel uitbreidende economische en culturele realiteit, die ook een politieke realiteit begint te worden.

Het beeld dat Huntington schetste werd verder verrijkt door de voormalige nationale veiligheidsadviseur Zbigniew Brzezinski, die bleef hameren op de centrale positie van China en de natuurlijke uitbreiding van de Chinese invloed naar de omliggende gebieden. "De geschiedenis," schreef Brzezinski, "heeft de Chinese elite voorbestemd om China te zien als het natuurlijke centrum van de wereld [het natuurlijke centrum van de wereld]. Sterker nog, het Chinese woord voor China - Chung-kuo, of 'Midden Koninkrijk' - brengt het idee van China's centraliteit [China's centrale positie] in wereldzaken over en bevestigt het belang van nationale eenheid. Zo'n perspectief impliceert ook een hiërarchische uitstraling van invloed van het centrum naar de periferie, zodat China als centrum eerbied van anderen verwacht (...) Het is bijna zeker dat de geschiedenis en de geografie de Chinezen steeds meer zullen doordringen - en zelfs emotioneel 'geladen' zullen maken - over de noodzaak van de uiteindelijke hereniging van Taiwan met het vasteland (...). Geografie is ook een belangrijke factor die de Chinese interesse aanwakkert in het smeden van een alliantie met Pakistan en het vestigen van een militaire aanwezigheid in Birma (...) En als China de Straat van Malakka en het geostrategische knelpunt in Singapore zou beheersen, zou het de toegang van Japan tot olie uit het Midden-Oosten en de Europese markten beheersen.

In een debat in 2011 waar Henry Kissinger deel van uitmaakte, zei Niall Ferguson, een professor in economische geschiedenis aan Harvard University en officieel biograaf van Kissinger: "Ik geloof dat de 21ste eeuw aan China zal toebehoren, omdat bijna alle vorige eeuwen van de geschiedenis aan China hebben toebehoord. De 19de en 20ste eeuwen zijn uitzonderingen. Gedurende niet minder dan achttien van de laatste twintig eeuwen was China, in verschillende mate, de grootste economie ter wereld" [16]. De voormalige Noord-Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken antwoordde aan zijn biograaf: "De vraag is niet of de 21ste eeuw aan China zal toebehoren, maar of we er in deze eeuw in zullen slagen China te integreren in een meer universele visie" [17] - waarbij "universele visie" uiteraard moet worden opgevat als "westers wereldbeeld". Waaruit Kissingers voorgestelde taak bestond, wordt duidelijk uit een antwoord dat hij datzelfde jaar in een interview gaf: "We moeten nog zien wat de Arabische Lente zal opleveren. Het is mogelijk dat er rellen en demonstraties in China zullen zijn (...). Maar ik verwacht geen omwentelingen op dezelfde schaal als de Arabische Lente (18]. Het idee om de strategie die het Westen destijds tegen het door de USSR geleide blok voerde, op China toe te passen, werd door Kissinger zelfs als mislukt bestempeld: "Een Amerikaans plan dat expliciet voorstelde om Azië een organisatie te geven die in staat zou zijn om China in bedwang te houden of om een blok van democratische staten te creëren die in een ideologische kruistocht zouden worden opgenomen, zou niet slagen.

De Amerikaanse thesis over de translatio imperii van Japan naar China onder de vlag van 'co-prosperity' kwam opnieuw ter sprake in Graham Allisons essay Destined for War: Can America and China Escape Thucydides' Trap? De auteur, een emeritus hoogleraar aan Harvard en voormalig adviseur en assistent-secretaris van defensie in opeenvolgende regeringen van Reagan tot Obama, geeft een waarschuwing die een ware rallying cry is: "Zodra China's dominante economische markt, evenals zijn fysieke infrastructuur, erin geslaagd zijn om al zijn buurlanden te integreren in China's bredere gebied van welvaart, zal het voor de Verenigde Staten onmogelijk worden om zijn rol in Azië van na de Tweede Wereldoorlog te handhaven. Gevraagd naar een boodschap van China aan de VS, was het antwoord van een Chinese collega: stap opzij. Een collega van laatstgenoemde stelde echter een nog botter antwoord voor: ga uit de weg. (...) De laatste tijd is de poging om de VS over te halen om de nieuwe realiteit te accepteren, vastberadener geworden in de Zuid-Chinese Zee. (...) Terwijl het de VS langzaam uit deze wateren blijft verdrijven, is China ook bezig om landen in heel Zuidoost-Azië in zijn economische baan te betrekken, en zelfs Japan en Australië. Tot nu toe is dit gelukt zonder conflicten. Mocht het echter nodig zijn om te vechten, dan is het Xi's bedoeling om te winnen"[20].

De fundamentele behoefte van Amerikaanse analisten is dan ook die van John J. Mearsheimer, volgens wie het absoluut noodzakelijk is om de opkomst van China een halt toe te roepen [21]. De theoreticus van het zogenaamde "offensief realisme" dringt er daarom bij de huidige regering op aan om "ijverig te werken aan het verbeteren van de relaties met de Aziatische bondgenoten van Amerika en een effectieve alliantie te creëren die Beijing op afstand kan houden. Maar om dat doel te bereiken, zo stelt Mearsheimer, is het noodzakelijk om de Russische Federatie bij een anti-Chinese coalitie te betrekken: "Vandaag de dag vormt Peking, niet Moskou, de grootste bedreiging voor de belangen van de VS, en Rusland zou een waardevolle bondgenoot kunnen zijn om die bedreiging het hoofd te bieden. Dit is, zoals duidelijk is, dezelfde tactiek die destijds aan Donald Trump werd voorgesteld door zijn conservatieve en populistische strategen en theoretici en die gedeeld werd door Westerse 'soevereinistische' kringen. Maar deze oplossing "zou vereisen dat de traditionele russofobie van de Noord-Amerikaanse Democraten, waarvan Biden zelf (...) vaak een woordvoerder is geweest, wordt opgegeven" [24].

En dus kozen het Witte Huis en het Pentagon er uiteindelijk voor om China in bedwang te houden door middel van de "inperking" van de Russische Federatie: de dreigende benadering van de Russische grenzen door de NAVO, die het Kremlin moest pareren door een Speciale Militaire Operatie te lanceren, maakt in feite deel uit van een bredere Noord-Amerikaanse strategie van zowel anti-Chinese als anti-Russische "inperking". China, dat zich bewust was van het doel van de Noord-Amerikaanse manoeuvres in Europa, "zag zich genoodzaakt om zijn strategisch partnerschap met Rusland te consolideren tot het punt waarop het werd omgevormd tot een alliantie; vandaar de reis van president Xi" [25] naar Moskou en topbesprekingen met president Poetin om de details uit te werken.

Het bezoek van Xi Jinping aan de Russische hoofdstad doet onvermijdelijk denken aan het bezoek dat een andere Chinese president zeventig jaar geleden bracht: op 15 februari 1950 ondertekende Mao Tse-tung in Moskou een Verdrag van Alliantie en Wederzijdse Bijstand met Stalin dat de geboorte bekrachtigde van een groot Euraziatisch blok dat zich uitstrekte van Pankow naar Moskou naar Peking naar Pyongyang. De Russisch-Chinese alliantie werd slechts vier maanden later voor het eerst op de proef gesteld, toen de Democratische Volksrepubliek Korea begon aan de "Bevrijdingsoorlog van het Vaderland" [26], die de Chinezen de "Verzetsoorlog tegen Amerika en ter Hulp van Korea" noemden. Dankzij de directe interventie van de Volksrepubliek China, die 100.000 strijders stuurde, en dankzij de materiële steun van de USSR, eindigde het militaire conflict in 1953, toen Amerikaanse troepen en hulptroepen uit zeventien andere landen teruggedreven werden ten zuiden van de 38e breedtegraad.

Voetnoten:

[1] Zie C. Mutti, Pound contra Huntington, "Eurasia. Rivista di Studi Geopolitici", a. III, nr. 1, januari-maart 2006, pp. 17-25.

[2] Pinyin: zhōngyōng.

[3] Pinyin: Zǐsī.

[4] Pio Filippani - Ronconi, Storia del pensiero cinese, Paolo Boringhieri, Turijn 1964, p. 52.

[5] Pio Filippani - Ronconi, op. cit., p. 204.

[6] Ezra Pound, Ciung Iung. L'asse che non vacilla, Casa Editrice delle Edizioni Popolari, Venetië 1945. Nieuwe editie: Chung Yung, in Ezra Pound, Opere scelte, Mondadori, Milaan 1970, pp. 503-601. "Na 25 april werden vrijwel alle exemplaren [van de eerste editie] in brand gestoken omdat de titel een propagandatekst ten gunste van de As zou kunnen suggereren... Rome-Berlijn" (Gianfranco de Turris, "L'asse che non vacilla". Ezra Pound during the RSI, in Autori vari, Ezra Pound 1972/1992, Greco & Greco, Milaan 1992, pp. 333-334).

[7] I colloqui; Gli studi superiori; Il costante mezzo, vertaald door Rosanna Pilone, Rizzoli, Milaan 1968. Het constante midden en andere stelregels. Perle di un'antica saggezza, versie en presentatie door Francesco Franconeri, Demetra, Sommacampagna 1993.

[8] La grande dottrina; Il giusto mezzo, bewerkt door Leonardo Vittorio Arena, Rizzoli, Milaan 1996. I Dialoghi; La grande dottrina; Il giusto mezzo, Fabbri, Milaan 1998.

[9] Pinyin: Zhōngguó.  

[10] Carl Schmitt, Staat, grote ruimte, nomos, Adelphi, Milaan 2015, p. 294. De geschiedenis van religies bevestigt dat "de mens van premoderne samenlevingen ernaar streeft om zo dicht mogelijk bij het centrum van de wereld te leven. Hij weet dat zijn land inderdaad in het centrum van de aarde ligt; dat zijn stad de navel van het heelal is, en vooral dat de tempel of het paleis echte centra van de wereld zijn" (Mircea Eliade, Il sacro e il profano, Boringhieri, Turijn 1967, p. 42).  Met betrekking tot China in het bijzonder: "In de hoofdstad van de volmaakte Chinese heerser mag de gnomon geen schaduw werpen op het middaguur op de zomerzonnewende, omdat deze hoofdstad in het centrum van het Universum staat, naast de wonderbaarlijke Boom 'Erect Wood' (Kien-mu), waar de drie kosmische zones elkaar kruisen: Hemel, Aarde, Hel" (Mircea Eliade, Trattato di storia delle religioni, Boringhieri, Turijn 1972, p. 388).

[11] Jordis von Lohausen, Les Empires et la Puissance, La géopolitique aujourd'hui, Le Labyrinthe, Parijs 1996, pp. 127-128.

[12] Clyde Prestowitz, The World Turned Upside Down: America, China and the Struggle for Global Leadership, Yale University Press, 2021.

[13] AA. VV., Does the 21st Century Belong to China?, Mondadori, Milaan 2012, p. 12.

[14] Samuel P. Huntington, De botsing der beschavingen en de nieuwe wereldorde, Garzanti, Milaan 2000, p. 245.

[15] Zbigniew Brzezinski, Het grote schaakbord. American Primacy and Its Geostrategic Imperatives, Basic Books, New York 1997, pp. 158, 164-165.

[16] AA. VV., Does the 21st Century Belong to China, Mondadori, Milaan 2012, blz. 12.

[17] AA. VV., Hoort de 21e eeuw bij China?, cit., p. 23.

[18] Gesprek van John Geiger met Henry Kissinger, in: AA. Hoort de 21e Eeuw bij China?, cit., p. 74.

[19] Henry Kissinger, China, Mondadori, Milaan 2011, pp. 441-442.

[20] Graham Allison, Bestemd voor oorlog. Can America and China Escape Thucydides' Trap?, Fazi Editore, Rome 2018, pp. 208-211.

[21] Tekstueel: "de overheersende kwestie is hoe een opkomend China in toom te houden" (John J. Mearsheimer, Joe Biden Must Embrace Liberal Nationalism to Lead America Forward, "The National Interest", 29 december 2020).

[22] "de regering Biden moet ijverig werken aan het verbeteren van de relaties met de Aziatische bondgenoten van Amerika en een effectieve alliantie creëren die Beijing op afstand kan houden" (Ibid.).

[23] "Het is Beijing, niet Moskou, dat vandaag de grootste bedreiging vormt voor de Amerikaanse belangen, en Rusland zou een waardevolle bondgenoot kunnen zijn in het aanpakken van die bedreiging" (Ibid.).

[24] Daniele Perra, Staat en Rijk van Berlijn tot Peking. L'influenza del pensiero di Carl Schmitt nella Cina contemporanea, Anteo, Cavriago 2022, p. 141.

[25] "In reactie hierop voelde China zich genoodzaakt om zijn strategische partnerschap met Rusland te consolideren tot het punt dat het een entente zou worden, vandaar het doel van president Xi's reis om de fijnere details hiervan uit te werken" (Andrew Korybko, President Xi's Trip To Moscow Solidifies The Sino-Russian Entente, https://korybko.substack.com/, 20 maart 2023.

[26] In het Koreaans: Choguk haebang chŏnjaeng.

[27] Pinyin: kàng Měiyuán Cháo.

Bron

Vertaling door Robert Steuckers