De schemering van de Monroe-doctrine: hoe China en Rusland Amerika binnendringen

De Verenigde Staten, betoogt de onconventionele geopoliticus Phil Kelly, is het hartland waarover Halford Mackinder in zijn werken sprak. Uitgestrekt over een buitengewoon vruchtbare prairie, gezegend met een bodem en ondergrond die rijk zijn aan natuurlijke hulpbronnen, van koolwaterstoffen tot blauw goud, en beschermd door twee oceanen, genieten zij een geostrategisch isolement waardoor zij zich vrijwel ongestoord hebben kunnen ontwikkelen.

Het hart van de aarde ligt niet tussen Turkestan en Altaj, zegt Kelly, maar ergens tussen de Appalachen en het Mississippi-bekken. En het zal niet geboren worden uit Eurafrika, gefragmenteerd, kwetsbaar voor de verdeel-en-heers van de thalassocracies en in eeuwige oorlog met zichzelf, de hypermacht die op de troon van de wereld zal zitten. Want het bovengenoemde behoort toe aan degenen die de macht hebben over het hart van de aarde, namelijk de Verenigde Staten.

De heterodoxe Kelly is noodzakelijke lectuur voor iedereen die zich wil verdiepen in de grondslagen van de Amerikaanse macht, die niet kon bestaan zonder de controle over de grote mondiale handelsroutes over zee - een last die hij van het Britse Rijk heeft geërfd -, zonder de inperking in een tellurische dimensie van de vier Euraziatische ruiters van de Apocalyps - China, Duitsland, India, Rusland - en vooral zonder de handhaving in een staat van subalterniteit van de hoofdrolspelers op het westelijk halfrond, de Monroe-doctrine.

Een Monroe-doctrine die aspiranten van de wereldhegemonie altijd hebben aangevochten, te beginnen met het Frankrijk van Napoleon III en het Duitsland van Wilhelmine, en die vandaag wordt belegerd door twee van de Euraziatische vier ruiters van de Apocalyps, China en Rusland, en een constellatie van regionale en extra-regionale krachten. Wereldoorlog in Latijns-Amerika.

Latijns-Amerika, ketel van de wereld

Van het behoud en de bescherming van de Monroe Doctrine hangt het bestaan en de overleving van het mondiale hegemoniale systeem dat door de VS is opgebouwd, af. Het ter discussie stellen ervan staat gelijk aan het ter discussie stellen van de Monroe Doctrine. Het uitdagen ervan staat gelijk aan het raken van de ribbenkast. Uitdagen is een bres slaan in de richting van het hart van de aarde, in de wetenschap dat de reactie van de gewonde Adelaar onvoorspelbaar kan zijn. Heartland voor Heartland en de wereld wordt blind.

De Monroe Doctrine heeft van de Verenigde Staten een hemisferisch imperium gemaakt, dat het beschermt tegen bedreigingen uit Eurafrika, en daarom heeft het in elk tijdperk speciale aandacht gekregen van aspiranten naar wereldhegemonie: het Frankrijk van Napoleon III, het Duitsland van Wilhelm II en Adolf Hitler, de Sovjet-Unie en, vandaag, Rusland en de Volksrepubliek China. Maar op haar uithoudingsvermogen weegt, afgezien van de systemische aantastingen, ook de komst in Latijns-Amerika van een reeks in Eurazië gerijpte schaduwtoernooien.

Het einde van de Koude Oorlog betekende niet de triomf van de vrede in de open en bloedende aderen van Latijns-Amerika, maar de voortzetting van de piraterij in het Caribisch gebied, de voortzetting van eeuwige burgeroorlogen in het nooit rustige Meso-Amerika en de verspreiding van nieuw anti-Amerikanisme in de zuidelijke kegel. De situatie is in de loop der jaren verslechterd, hand in hand met de toenemende concurrentie tussen grootmachten, waardoor de belangrijkste Euraziatische rivaliteiten hun intrede hebben gedaan in de grote Ibero-Amerikaanse ketel.

Iraniërs en Israëliërs bestrijden elkaar over de hele zuidelijke kegel, van Guyana tot Argentinië, en maken zichzelf tot de hoofdrolspelers van flagrante aanvallen en witwassen. Hun rivaliteit heeft tussen Buenos Aires en Panama meer dan 130 doden en meer dan 500 gewonden opgeleverd - de vergeten torpedering van de Alas Chiricanas vlucht 901 - waaraan de moord op de Argentijnse aanklager Alberto Nisman moet worden toegevoegd. Hun rivaliteit is de context waarin het verbod op Hezbollah in het subcontinent moet worden gelezen. In hun rivaliteit spelen de tegen de staat gerichte krachten een rol, namelijk de Latijns-Amerikaanse drugskartels, waarmee Hezbollah in verdovende middelen handelt, geld witwast en via welke zij in contact komt met de politiek.

Iraniërs, Turken en Saoedi's wedijveren om de hegemonisatie van de Latijnse umma, financieren proselitismecampagnes, openen moskeeën, koranscholen en culturele centra, en creëren waar mogelijk ondoordringbare religieuze enclaves die nuttig zijn voor het verzamelen van inlichtingen en het drijven van grijze handel. Zij worden, om soortgelijke redenen maar met verschillende methoden en resultaten, op de voet gevolgd door de aanvoerders van de Jihadistische Internationale, van Al-Qāʿida tot de Islamitische Staat, die aanwezig zijn van Mexico City tot aan de Triple Frontier.

Primakov tegen Monroe

Rusland had het einde van de Koude Oorlog kunnen herschrijven, een eervolle plaats aan de tafel van de groten der aarde kunnen heroveren, alleen door zijn blik (opnieuw) op het Zuiden te richten en met dat Zuiden samen te werken om het unipolaire moment te overwinnen. Dit was de overtuiging van Evgenij Primakov, de theoreticus van de Multipolaire Overgang, uit wiens rijkdom aan inzichten en visies Vladimir Poetin putte toen de mensheid het jaar 2000 binnentrad.

Schrijven over Rusland op het westelijk halfrond komt neer op praten over Primakov. De would-be grijze eminentie van Boris Jeltsin, later door hem getorpedeerd tijdens de Joegoslavische crisis van 1999, die in 1997 een Latijns-Amerikaanse tournee bedacht en leidde - de eerste voor een Russische regering sinds het einde van de Koude Oorlog - met als doel de aanwezigheid van Moskou in de tuin van Washington te bevestigen. Een antwoord, voor Primakov, op de aanwezigheid "van de Amerikanen in het Kaspische gebied, Centraal-Azië en het Gemenebest van Onafhankelijke Staten".

Met het voortijdige einde van het Jeltsin-tijdperk, dat op de laatste avond van 1999 door de herontdekte diepe staat werd voorgeprogrammeerd, zou het Poetin zijn die het Latijns-Amerikaanse dossier zou overnemen volgens de inhoud van de zogenaamde "Primakov-doctrine". Wachtwoorden, althans in eerste instantie - vanwege de prioriteit die werd gegeven aan het herstel van de betrekkingen met het Westen - matiging en proportionaliteit.

De Pivot naar Latijns-Amerika van Poetins presidentschap was geïnspireerd door de ideeën van Primakov, maar werd geholpen door de materiële en immateriële erfenissen van het Sovjettijdperk: van pro-Russische voorposten in Cuba en Nicaragua tot de verspreiding van anti-Amerikanisme in grote segmenten van de samenleving, de politiek en het leger. Legaten die zijn gekoesterd en hebben geleid tot de vorming van assen die bestand zijn tegen de druk van de superstructuur - de Monroe Doctrine -, zoals bij Argentinië, Brazilië en Venezuela, en tot het plegen van hybride interventies, zoals het sturen van specialisten in contra-insurgency naar Daniel Ortega en Nicolás Maduro op het hoogtepunt van de protesten op afstand die hen dreigden te overweldigen.

De tijd heeft de investering van het Kremlin in de tuin van het Witte Huis ruimschoots terugbetaald. De neobolivistische dromen stierven met Hugo Chávez, maar de nieuwe Venezolaanse orde heeft haar stichter overleefd en er zijn tekenen van een mogelijke doorbraak van het cordon sanitaire in de zuidelijke kegel. Het Brics-formaat heeft de afwezigheid van de PdL in Brazilië overwonnen, wordt momenteel uitgebreid naar Argentinië en Bolivia, waar de pro-Morales weer aan de macht zijn na de pro-Amerikaanse staatsgreep van 2019, en werkt aan een doorbraak in de dedollarisering van de internationale en intra-Amerikaanse handel.

De geschiedenis heeft Primakov gelijk gegeven. Want wat het Rusland van het Poetin-tijdperk, een belangrijke exporteur van militaire producten - periodiek voert het de ranglijst aan van de belangrijkste wapenleveranciers van de regio -, bewaker van marionettenregeringen en eigenaar van bases voor het verzamelen van inlichtingen - in Nicaragua, Venezuela en Cuba, waar sinds begin 2000 het gerucht gaat dat de Lourdes-basis weer in gebruik zal worden genomen - daar heeft bereikt, is een plastische demonstratie van de langzame vloeibaarmaking van de Monroe-doctrine.

De crisistoestand van de Monroe-doctrine, die nooit volledig is hersteld van de trauma's van de Koude Oorlog - de grote Meso-Amerikaanse burgeroorlog, het seizoen van de militaire dictaturen, de doden en de desaparecidos -, werd opnieuw bevestigd tijdens de oorlog in Oekraïne, toen de tuin bij uitstek van Washington en bloc weigerde wapens naar Kiev te sturen, sancties aan Moskou op te leggen en zich volgens osint-onderzoeken ontpopte tot een van de regio's van het Zuiden van de wereld die het meest sympathiek staan tegenover het Russische verhaal.
Latijns-Amerika, periferie van het Midden-Oosten

Een hemisferische bedreiging en een strategische concurrent. Commerciële dominantie, strategische overnames, controle over vitale infrastructuur en langetermijndoelstellingen maken de Volksrepubliek China in de ogen van de Verenigde Staten tot een hemisferische bedreiging en een strategische concurrent - twee definities die in politiek-militaire kringen worden bedacht en gebruikt.

De cijfers van de Latijns-Amerikaanse agenda van Peking wijzen inderdaad op het bestaan van een ongekende uitdaging voor de gevestigde hegemoniale dominantie van Washington:

- De uitwisseling tussen China en Latijns-Amerika is toegenomen van 12 miljard dollar in 2000 tot 450 miljard dollar in 2021; cijfers die China in 2022 de tweede handelspartner van de hele regio zouden maken, maar de eerste van negen landen en de zuidelijke kegel;
- Drie Latijns-Amerikaanse landen hebben vrijhandelsovereenkomsten met China;
- Zeven Latijns-Amerikaanse landen hebben wereldwijde strategische partnerschappen met China;
- Elf officiële bezoeken van Xi Jinping aan de regio van 2013 tot 2021;
- Eenentwintig Latijns-Amerikaanse landen hebben documenten ondertekend voor toetreding tot en/of samenwerking bij de uitvoering van het "Belt and Road"-initiatief;
- 137 miljard dollar die in de periode 2005-2020 door de Ontwikkelingsbank van China en de China Import-Export Bank aan Latijns-Amerikaanse regeringen is geleend;

De bovenstaande cijfers, alsmede een hemisferische dreiging, spreken van China als een extra-regionale macht die volgens het Studiecentrum Liechtenstein over voldoende middelen zou beschikken om het geo-economische en geopolitieke kader van Latijns-Amerika blijvend te veranderen, waarbij het, mits er een uitgesproken politieke wil is van de kant van de CCP, een concurrerende co-existentie met de Verenigde Staten zou kunnen vormgeven.

Dat Peking, ondanks het verzet van Washington, een extra-regionale macht is geworden met een (permanente?) belangstelling voor de regio blijkt ook uit het feit dat het, afgezien van de handels- en investeringscijfers, als stemgerechtigd lid is toegetreden tot de raden van bestuur van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank en de Caribische Ontwikkelingsbank.

Economie om de politiek te beïnvloeden. Politiek om de Monroe Doctrine en de Twee Chinas Doctrine uit te dagen. Investeringen in strategische infrastructuur en mijnbouw van edele en zeldzame metalen om de wereldheerschappij van de VS te ondermijnen. Het strategische geduld van de homo sinicus en de verstrooide kortzichtigheid van de homo americanus als de beste vrienden van Sino-Amerika.

Onverzettelijkheid en standvastigheid hebben de grote strategie voor China's westelijk halfrond beloond. De internationale legitimiteit van Taiwan hangt aan een zijden draadje, dat door de regen van afwijzingen van Latijns-Amerikaanse landen aanzienlijk is ingekort en dat weer kan worden afgeknipt - acht van de 14 landen die Taipei nog erkennen liggen op het subcontinent, waarvan er één, Honduras, het papierwerk voor de overgang naar één China in maart 2023 heeft opgestart, terwijl de overige zeven worden verleid door beloften van hulp, handel, investeringen en leningen.

De Chinees-Amerikaanse concurrentie tussen de mijnen van edele metalen en zeldzame aardmetalen en de bouwplaatsen van grote werken en strategische infrastructuren tiert welig, maar de druk van de Verenigde Staten heeft niet altijd en overal het gewenste effect. Want hoewel het waar is dat Chili het idee van de onderzeese kabel Valparaiso-Shanghai heeft laten varen, is het evenzeer waar dat Brazilië in 2021 de eerste ontvanger was van China's directe buitenlandse investeringen en de regionale hub is van Huawei, dat Peru in 2020 zijn grootste nationale elektriciteitsbedrijf heeft verkocht aan Chinese kopers, en dat in de Lithiumdriehoek steeds meer Mandarijn wordt gesproken en steeds minder Engels.

De Monroe Doctrine op de proef gesteld in de 21ste eeuw

Het aanbieden van een breed scala aan goedkope goederen, het intelligente gebruik van humanitaire financiering en ontwikkelingssamenwerking, en strategieën voor soft power projectie hebben Beijing in staat gesteld zich in de ogen van Latijns-Amerikanen als een levensvatbaar alternatief te presenteren. De resultaten, zichtbaar, tastbaar en meetbaar, zijn een lawine van overgangen naar het één-China-beleid, toegang tot gevoelige Amerikaanse nationale veiligheidssectoren - zoals strategische havens in Meso-Amerika -, een langere levensduur van anti-Amerikaanse regeringen en de opening van gegevensverzamelingscentra met militair potentieel, waarvan twee in Chili en Argentinië.

Rusland heeft geprofiteerd van de Sovjet-erfenis van proletarische en antikoloniale macht en geïnvesteerd in de projectie van zachte macht, waarbij het een belangrijke steun heeft gevonden in China en erin is geslaagd de katholieke kerk van na Johannes Paulus, die gedesillusioneerd is over de Verenigde Staten vanwege haar rol in de protestantisering van Latijns-Amerika, tot de anti-Hegemonische coalitie te bewegen. De ontmoeting tussen de twee pausen in Havana in 2016 als oprichtingsakte van het Russisch-Romeins Begrip voor Multipolaire Overgang.

Productieve anarchie - zoals in Nicaragua en Venezuela -, staatsgrepen - zoals in Bolivia 2019 -, opruiing - zoals in Brazilië 2023 -, heropening van onopgeloste territoriale geschillen - zoals in de Malvinas/Falklands -; alles is te lezen en te kaderen binnen de concurrentie tussen grootmachten, waarvan Latijns-Amerika een van de belangrijkste hoofdstukken is. Dit blijkt uit de vele onderdelen van zijn vruchtbare onderbuik: de Grote Amerikaanse Depressie, aangewakkerd door de CCP, de Triades en de Mexicaanse Narcos, de toegenomen diplomatieke omsingeling van Taiwan, de niet-deelname aan de oorlog in Oekraïne, het vasthouden aan de dedollarstrijd en de langzame verspreiding van militair aandoende buitenposten, van Managua tot Ushuaia.

Wereldoorlog in Latijns-Amerika. De wens van Washington om zijn afnemende invloed op het westelijk halfrond te herwinnen, zal waarschijnlijk leiden tot zachte of harde staatsgrepen, productieve anarchie, opstanden, gekleurde revoluties, verkiezingsinmenging en, als laatste redmiddel, militaire chirurgische interventies van het type Urgent Fury. De reacties van de as Moskou-Beijing zullen gelijk en tegengesteld zijn, variërend van hybride destabiliseringsoperaties tot diplomatieke initiatieven (de komst van de Pax Sinica in het subcontinent?), via pogingen tot dedollarisering en militaire afspraken. De Monroe Doctrine op de proef van de 21ste eeuw.

Bron: https://it.insideover.com/politica/tramonto-dottrina-monroe-cina-russia-sconfinano-america.html

Vertaling door Robert Steuckers: https://synergon-info.blogspot.com/2023/04/de-schemering-van-de-monroe-doctrine.html