Denktanks wereldwijd

Denktanks spelen in de wereld van vandaag een belangrijke rol bij de vormgeving van de politieke agenda. In dit essay worden enkele van deze soorten organisaties kort beschreven.

De meeste denktanks zijn niet-gouvernementele organisaties, maar sommige zijn semi-autonome instellingen binnen de regering of andere politieke, commerciële of militaire structuren.

Denktanks publiceren artikelen, studies of zelfs wetsontwerpen over politieke of sociale vraagstukken. Die worden dan gebruikt door regeringen, bedrijven, media-organisaties, sociale bewegingen of andere groepen.

Denktanks variëren van tanks die verbonden zijn met de academische wereld en met onderzoek, tot openlijk ideologische tanks die aandringen op een bepaald beleid.

Latere generaties van denktanks neigen naar een meer ideologische oriëntatie. Moderne denktanks ontstonden als verschijnsel in het Verenigd Koninkrijk tussen de 19de en het begin van de 20ste eeuw. Vóór 1945 hielden zij zich vooral bezig met economische vraagstukken in verband met industrialisatie en verstedelijking. Tijdens de Koude Oorlog werden in de westerse landen veel denktanks opgericht, die vaak het regeringsbeleid aanstuurden. Meer dan de helft van alle denktanks die vandaag bestaan, zijn na 1980 opgericht.

Franse denktanks

Het Franse Instituut voor Internationale Betrekkingen (Institut Français des Relations Internationales - IFRI) werd in 1979 opgericht en is de op twee na oudste denktank in West-Europa, na het Royal Institute for International Relations (Verenigd Koninkrijk, 1920) en het Stockholm International Peace Research Institute (Zweden, 1960). De belangrijkste doelstellingen van het IFRI zijn de ontwikkeling van toegepast onderzoek naar het overheidsbeleid op het gebied van internationale vraagstukken en de bevordering van een constructieve dialoog tussen onderzoekers, beroepsbeoefenaars en opinieleiders.

Frankrijk is ook de thuishaven van het Instituut voor Veiligheidsstudies van de Europese Unie (EUISS), het in Parijs gevestigde Agentschap van de Europese Unie en een denktank die veiligheidsvraagstukken bestudeert. Er zijn ook verschillende denktanks die zich richten op de ontwikkeling van het bedrijfsleven, met name de Fondation Concorde in Parijs. De stichting wil het concurrentievermogen van kleine en middelgrote Franse bedrijven verbeteren en probeert het ondernemerschap in Frankrijk nieuw leven in te blazen.

De belangrijkste linkse denktanks in Frankrijk zijn de Fondation Jean Jaurès, die structureel verbonden is met de Franse Socialistische Partij, en de onafhankelijke linkse denktank Terra Nova. Deze laatste rapporteert en analyseert actuele kwesties van overheidsbeleid vanuit een "progressief" perspectief en draagt bij tot de intellectuele vernieuwing van de sociaal-democratie.

Generation Libre is een andere belangrijke Franse denktank, opgericht door Gaspar Koenig in 2013. De organisatie is onafhankelijk van alle politieke partijen. De denktank wil de vrijheden in Frankrijk bevorderen op het gebied van de grondrechten, de economie en sociale vraagstukken. Generation Libre wordt beschreven als een organisatie die rechts kan bereiken over kwesties van vrij ondernemerschap en regulering, en links over kwesties als het basisinkomen, het homohuwelijk en de legalisering van marihuana.

Duitse denktanks

In Duitsland zijn politieke partijen nauw verbonden met onderzoeksstichtingen die een rol spelen in de beleidsvorming. Tot deze stichtingen behoren de Konrad-Adenauer-Stichting (Christen-Democratische Unie), de Friedrich Ebert-Stichting (Sociaal-Democratische Partij), de Hans-Seidel-Stiftung (Christen-Sociale Unie), de Heinrich Böll-Stichting (gelieerd aan de Groenen), de Friedrich Naumann-Stichting (gelieerd aan de Vrije Democratische Partij) en de Rosa Luxemburg-Stichting.

Het Duits Instituut voor Internationale en Veiligheidsaangelegenheden is een denktank die zich bezighoudt met vraagstukken op het gebied van het buitenlands beleid.

Een andere denktank is de Atlantische Gemeenschap. Volgens de oprichters is het "een onafhankelijke, onpartijdige organisatie zonder winstoogmerk, opgericht als een gezamenlijk project van het Atlantisch Initiatief e.v. en het Atlantisch Initiatief van de Verenigde Staten".

Het Instituut voor media- en communicatiebeleid houdt zich bezig met mediakwesties.

Transparency International is een denktank die de rol van bedrijfs- en politieke corruptie in de internationale ontwikkeling onderzoekt.

Denktanks in het VK

De rol van denktanks in het VK is dezelfde als in de VS: zij trachten het binnenlands en buitenlands beleid van het land vorm te geven. Er is samenwerking tussen Britse en Amerikaanse denktanks; zo zijn het in Londen gevestigde Royal Institute of International Affairs en de Council on Foreign Relations uitgevonden op de Vredesconferentie van Parijs in 1919 en zijn zij "gelieerde" organisaties gebleven.

De Bow Group, opgericht in 1951, is de oudste centrum-rechtse denktank en veel van haar leden zijn nog steeds lid van het Britse Parlement of het Europees Parlement. Eerdere voorzitters zijn onder meer Michael Howard, leider van de Conservatieve Partij, Geoffrey Howe, minister van de regering van Margaret Thatcher, Norman Lamont, minister van Financiën, en Christopher Bland, voormalig voorzitter van British Telecom.

Sinds 2000 zijn er een aantal invloedrijke centrumrechtse denktanks ontstaan, waaronder de Policy Exchange, het Centre for Social Justice en, meer recentelijk, Onward.

Russische denktanks

Volgens het Institute for Foreign Policy Studies zijn er 112 denktanks in Rusland, waarvan sommige vier van de top tien plaatsen bezetten in de ranglijst van 2011 van de "Dertig beste denktanks in Centraal- en Oost-Europa".

Belangrijke Russische denktanks zijn:

• Centrum voor Analyse van de Regering van de Russische Federatie;
• Carnegie Centrum in Moskou;
• Instituut voor Amerikaanse en Canadese Studies;
• Instituut voor Wereldeconomie en Internationale Betrekkingen;
• Moskous Staatsinstituut voor Internationale Betrekkingen.

Amerikaanse denktanks

De oudste Amerikaanse denktank is de Carnegie Endowment for International Peace, opgericht in 1910. Andere organisaties uit het begin van de 20e eeuw die nu als denktanks worden geclassificeerd zijn het Hoover Institution (1919), de Twentieth Century Foundation (1919), het National Bureau of Economic Research (1920), de Council on Foreign Relations (1921) en de Social Science Research Council (1923). De Grote Depressie en de nasleep ervan brachten verschillende economische denktanks voort. Daartoe behoorden de National Planning Association (1934), de Tax Foundation (1937) en de Committee for Economic Development (1943).

In samenwerking met de Douglas Aircraft Company richtte de luchtmacht in 1946 de RAND Corporation op om wapentechnologie en strategische defensie-analyses te ontwikkelen.

Het Hudson Institute, een conservatieve Amerikaanse denktank, werd in 1961 opgericht door de futuroloog en militair strateeg Herman Kahn en zijn collega's bij de RAND Corporation. Tot de recente leden behoort Mike Pompeo, minister van Buitenlandse Zaken onder Donald Trump.

Meer recentelijk zijn er "progressieve" en liberale denktanks opgericht. Daartoe behoren het Centre for American Progress en het Centre for Research on Access to Education and Leadership (CREAL). Deze organisatie heeft nauwe banden met de voormalige Amerikaanse president Barack Obama en andere Democraten.

Conclusies

In Rusland worden denktanks echter niet in dezelfde mate gefinancierd als in de westerse landen. Bovendien is het Carnegie Centrum in Moskou zelf gelieerd aan een in de VS gevestigd centrum en fungeert het in feite als een agent van invloed van buitenaf. In het verleden hebben westerse stichtingen en regeringen andere Russische denktanks aan universiteiten en de Academie van Wetenschappen royaal gefinancierd om ze te gebruiken als instrumenten van hun invloed. Natuurlijk heeft de Wet op de Buitenlandse Agenten het kaf van het koren gescheiden en het land beschermd tegen verdere manipulatie en informatieve en ideologische beïnvloeding vanuit het Westen. Dit is echter niet voldoende. Patriottische denktanks moeten op het juiste niveau gesteund worden, zodat zij hun werk systematisch en strategisch kunnen uitvoeren.

Vertaling door Robert Steuckers