Het concept van het arme subject

"Kijk niet naar wat onze man doet. Kijk naar wat hij nastreeft". F. M. Dostojevski
Een karakteristiek kenmerk van de Russische filosofie is volgens sommige historici van de Russische filosofie het ontologisme van het denken. De positie van ontologisme in de filosofie, in tegenstelling tot de tegenovergestelde positie van gnoseologisme, houdt in dat niet het proces van denken, maar het object van het begrijpen voorop staat. Omdat wij aan de kant van de ontologie staan, proberen wij eerst en vooral de vraag te identificeren en te beantwoorden: WAT is, WAT is het object van onze kennis, WAT is het brandpunt van onze intellectuele intuïtie.
Aanhangers van het ontologische model zoeken allereerst tussen alles wat "stroomt en verandert" een bepaald fundamenteel punt, een vast punt, zoals een grote steen in een snelstromende bergrivier. En pas nadat we dit steunpunt, de instantie van het zijn, hebben gevonden en begrepen, kunnen we nadenken over ons proces van intentioneel zoeken naar dit ding. Daarom beginnen we pas na te denken over gedachten als we hebben gedefinieerd wat het is en wat we kunnen begrijpen. Aanhangers van deze methode zijn Parmenides (idee van de identiteit van zijn en denken), Plato (zoeken naar ideeën als werkelijk bestaande instanties) - die hun redenering richtten op het zoeken naar een onwrikbare, wezensdragende basis.
In tegenstelling tot de ontologie probeert de epistemologie het verloop van ons denken vanaf het begin te begrijpen. Aanhangers van deze positie (en de positie zelf begon zich actief te ontwikkelen na Immanuel Kant) richten hun aandacht op de reflectie van het denkproces. In dit model wordt de mogelijkheid ter discussie gesteld om een referentiepunt te identificeren dat een eigen ontologische status heeft en een "ding op zich" wordt, onbegrijpelijk voor de cognitie. Het enige wat ons nog rest is het bestuderen van het cognitieproces zelf. In deze methode is het Subject uiterst belangrijk, hij wordt het middelpunt, zijn rol is uiterst groot.
Russische filosofen staan ver af van de positie van het gnoseologisme. Dit wordt bepaald door het feit dat het idee zelf van Subject en cognitieve instantie in de Russische geest uiterst vaag en onduidelijk is. Zowel de Russische cultuur, de Russische geschiedenis als de Russische religie aanvaarden niet het concept van het "individu", dat een zuiver westers, koud en afstandelijk concept is. Het collectivisme van het Russische volk, dat zelfs in de kleinste details van het schrift zichtbaar is (bijvoorbeeld in de kleine letter "I" in tegenstelling tot de hoofdletter "I" in het Engels), heeft een heel andere opvatting over het subject. En dit subject is nadinindividueel, gemeenschappelijk en uniek voor een veelheid van mensen. Het is een nationale geest, die nooit in delen is verdeeld en die op een geheel eigen wijze denkt, gelooft, begrijpt, luistert en begrijpt.
Het Russische subject is absoluut slecht. Het is praktisch onbestaande, het is zo groot dat het te klein begint te lijken. Het is een armoede niet in de klassieke zin van gebrek of nood, maar een armoede die rijkdom en smaragden overtreft, zoals de armoede van een monnik die met zijn innerlijke essentie alle schatten en verzamelingen overtreft. En het subject is zo arm dat hij bijna afwezig is, dat zijn wil, zijn bedoelingen nauwelijks doordringen door de mist van onduidelijkheid. Het is niet alleen dat er geen oriëntatie op iets is, maar ook dat er geen beginpunt is, de initiator van deze oriëntatie.
Ons arme Russische subject is in feite het meest geheime en magische dat er bestaat. Het is een subtiel wezen. Het is waar wezen. Het is een hoop die niet bekeerd wordt, maar die in wording is.
Het Russische volk is arm. Het is een lijder, zoals Job. Het volk draagt het vaandel van Christus, de trouwe waarheid, waaraan het zijn schijn van reflectie volledig overgeeft, en het draagt het heldhaftig, door de duisternis van eeuwen en dreigingen, van pijn en lijden... Zonder het authentieke wezen te verraden.
De Russische man is te breed om een subject te zijn. En hij ziet er slecht uit. Maar deze armoede is de grootste rijkdom - en deze breedte - die de wereld haar onmiskenbare ruggengraat geeft.
En juist deze armoede, zachtmoedig, nederig, ongericht, soms verward en nauwelijks begrepen, is de ware Russische rijkdom. Een die al, onbewust, in het centrum van zijn staat.
In het centrum, waar rijkdom en armoede slechts verbale categorieën zijn. In het centrum van de absolute waarheid. In het centrum van het eeuwige licht van goedheid, in die hoek van de ziel waar woorden te uitgeput zijn om de oneindigheid en superlatieven van God uit te drukken...