Diego Fusaro: Het gezicht van de toekomst veranderen

15.01.2022

Voor de hedendaagse mens, overgeleverd aan het postmoderne en post-metafysische klimaat, maar ook aan de neoliberale ontologie van "er is geen alternatief", is het gemakkelijker om zich het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme.

Dankzij de ijver van zijn geestelijken (de reguliere journalistieke geestelijkheid en de seculiere academische geestelijkheid) en van de cultuurindustrie, heeft het kapitalisme de neiging ideologisch beleefd te worden als een onomkeerbare bestemming en een onuitwisbaar lot: zijn kracht ligt in zijn vermogen om ideologisch in zijn project te betrekken zelfs degenen die er, om verschillende redenen, alle belang bij zouden hebben het theoretisch te bekritiseren en het praktisch omver te werpen.

In Prinzip Hoffnung vroeg Ernst Bloch zich af: "Wat bracht hen die het niet nodig hadden naar de rode vlag? Welnu, we moeten ons vandaag afvragen, wat dreef hen die het niet nodig hadden naar het vaandel van het kapitaal? De antwoorden zijn noodzakelijkerwijs talrijk en gevarieerd. Ten minste twee verdienen het hier genoemd te worden. Ten eerste slaagt het kapitalisme omdat het ons vraagt het slechtste deel van onszelf te zijn, het "donkere paard", zoals Plato zou zeggen: cynisch en individualistisch, hedonistisch en egoïstisch, hebzuchtig en onverantwoordelijk. Kortom, wat de traditionele godsdiensten als ondeugden hadden veroordeeld, wordt door de godsdienst van het kapitaal gerehabiliteerd als deugden. De tweede reden waarom het kapitalisme de religie van onze tijd en de ongeëvenaarde ideologie is, is dat het erin geslaagd is, sub specie mentis, de toekomst te deserteren en het heden te vereeuwigen, kortom, een ontologie op te leggen die gearticuleerd wordt door de modaliteit van de noodzakelijkheid en de eeuwige herhaling van het volkomen vervreemde heden aan de gehele horizon.

De bewoner van de mercantilistische kosmopolis verwacht van de toekomst alleen de eeuwige terugkeer van de markt en zijn wetten, verheven tot de enige bron van betekenis, waaraan alles zonder uitzondering moet worden onderworpen. Daarin ligt het fundament van de mystiek van de noodzakelijkheid, id est van de fundamentele ontologie van het late kapitalisme: het is een "intimiderend" (Badiou) concept van de werkelijkheid, opgevat als een eenvoudig gegeven waaraan men zich moet aanpassen en nooit, op de Hegeliaanse manier, als Wirklichkeit, als "procesmatige werkelijkheid", als geschiedenis en mogelijkheid bemiddeld door de actie van het subject ("substantie als subject", zou Hegel weer zeggen).

Het merendeel van de intellectuele inspanningen van de postmoderne en neoliberale intellectuele clerus (zowel ter rechter- als ter linkerzijde) ligt juist in deze fatalisering van het bestaande, die erop gericht is de gevangenen van de grot, zoals in de Platoonse allegorie, van hun gevangenschap te doen houden, zelfs al vechten zij ter verdediging ervan. Zoals bekend hebben de dominante groepen niet alleen een monopolie op de produktiemiddelen, maar ook op de middelen van communicatie en informatie, waarbij zij de intellectuele klasse als aanvulling gebruiken. Hun materiële overheersing wordt zo, zonder oplossing van de continuïteit, een symbolische, linguïstische en culturele overheersing: en op die manier worden de overheersten ook ondergeschikt gemaakt, dat wil zeggen, zij worden overheerst op het niveau van de superstructuren en de symbolische orde, bijna alsof zij bewogen en georiënteerd worden door de conceptuele kaarten van de dominerenden en hun hegemonie.

In de lijn van Gramsci is de klassenstrijd tegen de mondiale elitaire overheerser vandaag dus ook en vooral een culturele en zelfs taalkundige strijd; een strijd die erop gericht is anders te denken en te spreken en de realiteit van het geglobaliseerde kapitalisme en zijn asymmetrieën op een alternatieve manier in kaart te brengen, volgens het perspectief van wie aan de basis staat en niet van wie aan de top staat (in Hegeliaanse termen: van de horige en niet van de heer). De neolanguage van de markten en hun klassen moet dus worden beantwoord met een taal en een conceptuele kaart van de gedomineerden, gericht op het opleggen van de dubbele dynamiek van de ontmaskering van de ideologie van de bazen en de werkelijke, zowel als symbolische, emancipatie van de subalterns uit de ketenen van overheersing die worden beheerd door de hegemonische groep.

Vandaar het doorslaggevende belang van het "culturele feit" (Gramsci) in het conflict: men kan niet uit de grot ontsnappen als men niet weet wat het is en als men zich er niet van bewust is er de gevangene van te zijn. Vanuit een ander perspectief kan er geen revolutionaire kracht zijn bij afwezigheid van een revolutionaire theorie: en een theorie is alleen revolutionair wanneer zij ontoegankelijk en ongeschikt is voor de kant van de dominanten, hun overheersing ontmaskert en juist de tweedeling laat zien - in plaats van te verhullen - die de maatschappij verscheurt, verdeeld langs de breuklijn van het conflict tussen gedomineerde en dominante, tussen lijfeigene en meester.

Het is dus, kort gezegd, noodzakelijk zich te bevrijden van de taal van de meesters en van de niet-reflectieve verontschuldiging die zij maakt voor een werkelijkheid die, overgeleverd aan de gespletenheid, elk universalisme van emancipatie onmogelijk maakt: en ophouden de taal van de meesters te spreken betekent, tegelijkertijd, een nieuwe taal te produceren, van onderop en voor onderop, voor de overheerste groepen en voor hun emancipatie, en zo de dingen en de woorden te verbinden in het perspectief van een emancipatoire dynamiek van de maatschappij als geheel. In feite legitimeert het gezichtspunt van de meester de potentieel onbeperkte reproductie van de tweedeling ten gunste van de dominante, terwijl de blik van de horige staat als het algoritme dat het bijzondere vertaalt in het universele, zijn eigen bevrijding in die van de hele mensheid: door met zijn eigen emancipatie aanspraak te maken op het overwinnen van de tweedeling, figureert het nationaal-populaire gezichtspunt van de horige als de potentiële vector van de universele emancipatie van de hele mensheid.

Deze emancipatie moet zich ontwikkelen in de vorm van een transcendentie van de kapitalistische produktiewijze, die tegelijkertijd de verwezenlijking is van die "ongrijpbare eenvoud" (Brecht) die bestaat in een menselijkheid die een doel op zich is, volgens solidariteitsrelaties tussen gelijkelijk vrije gemeenschappelijke individuen.
Bron: http://adaraga.com/variar-la-imagen-del-futuro/

Diego Fusaro: 100% Fusaro: Diego Fusaro's meest oneerbiedige en polemische essays. Letras Inquietas (juli 2021) - Bestellingen: http://www.letrasinquietas.com/100-fusaro/