De vele gezichten van Iran

Raisi's begrafenis toonde een van de gezichten van het Iraanse mozaïek. Het overheersende gezicht, tot grote ergernis van onze media die in de dagen voorafgaand aan de begrafenis de nadruk hadden gelegd op kleine demonstraties van jubelstemming. Niet erg druk, en nog minder gedocumenteerd. Terwijl het nu mensenmassa's zijn... mensenmassa's die bidden, mensenmassa's die huilen, mensenmassa's die dreigende slogans roepen. Bij elke halte van de kist, helemaal tot aan zijn laatste rustplaats in de Heilige Stad Masjad.

Het gaat er echter niet om de figuur van de overleden president te bespreken. De begrafenis is de lakmoesproef voor de complexiteit, niet zonder spanningen en tegenstrijdigheden, van de Islamitische Republiek.
En ik benadruk “Islamitische Republiek”. Want juist hierin ligt de sleutel tot het begrijpen van Iran. Dat het een republiek is en vooral islamitisch.

Dit is in feite de lijm die een land bijeenhoudt dat in andere opzichten gefragmenteerd is in duizend “tesserae” die verschillen in kleur en nuance.

Iran is een kosmos waarin volkeren met verschillende stammen, talen en culturen samenkomen. Maar verenigd door het geloof, de sjiitische islam, en dus door het gezag van de ayatollahs. Die tegelijkertijd religieus en politiek is.

Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Onder de Koerden en Baloetsji's zijn er soennitische minderheden van enige omvang. En er zijn kleine christelijke en zoroastrische minderheden. De overgrote meerderheid van de Iraniërs identificeert zich echter met de Shi'itische Twaalver-traditie. Of het nu Perzen zijn - zo'n 60% van de 86 miljoen inwoners - Azeri's, Arabieren, Baloetsji's, Qasquai, Koerden of andere kleinere etnische groepen.

En het is precies het sjiitische geloof dat de lijm is geweest die heeft voorkomen dat de Islamitische Republiek implodeerde. Dit ondanks herhaalde pogingen in de loop der decennia om onafhankelijkheid en etno-nationalisme aan te wakkeren. Dat leidde tot onrust, vooral tussen Baloetsji's en Koerden, maar vormde nooit echt een bedreiging voor de eenheid van het land.
Dat komt ook omdat de heersende elite niet de exclusieve uitdrukking is van de Perzische meerderheid. Integendeel, aan de top zitten leden van de Arabische component, zoals de machtige leider van de Basijj, de religieuze paramilitaire militie, Mohammed Reza Naqdi. En vooral Ayatollah Ali Khamenei zelf, de Opperste Leidsman, behoort tot de Azerbeidzjaanse minderheid.

Als de Islamitische Republiek zo veel decennia stand heeft gehouden, ondanks sancties, internationaal isolement en zelfs militaire aanvallen zoals die van het Irak van Saddam, dan is dat juist te danken aan deze cohesie rond een gemeenschappelijk gedeelde religieuze identiteit.

De grote intuïtie van Khomeini, die tot op de dag van vandaag het sterke punt vormt van wat wij de “koningin van de ayatollahs” plegen te noemen.

En het beeld, dat we in het Westen blijven uitdragen, van een regime dat uitsluitend gebaseerd is op geweld en onderdrukking, is verkeerd. Heel erg fout, want geen enkel regime zou ooit zo lang stand kunnen houden als het niet in staat was om de meerderheid van zijn burgers rond een sterke en solide kern van identiteit te verenigen.

Zeker, in Teheran en de grote stedelijke centra is er een hogere middenklasse die zich verzet tegen de verplichtingen die het politiek-religieuze systeem oplegt. Een, laten we het zo noemen, middenklasse die beïnvloed is door seculiere en Westerse modellen. En daardoor invloedrijk en vaak opstandig is.

Maar het is een vrij kleine minderheid. En bovendien weinig strijdlustig.

Of we het nu leuk vinden of niet, het echte Iran wordt vertegenwoordigd door de menigte die bidt en schreeuwt van verdriet als de kist van Raisi voorbij komt.

We moeten dit begrijpen. En ons niet laten meeslepen in het sprookje dat onze media en “deskundigen” ons vertellen. Het sprookje van een regime dat bestaat uit vier oude ayatollahs in palandrana en een handvol gewelddadige fanatici die de hele bevolking, echt de hele bevolking, onderdrukken. Die zouden willen leven zoals wij. Met onze eigen sociale en culturele modellen, vloeiend en relativistisch. Zoals naar het Eurofestival kijken en discussiëren over “genderidentiteit”. Of andere dingen... die voor ons fundamenteel lijken. Maar alleen voor ons...

Bron

Vertaling door Robert Steuckers