Chaos in Bangladesh bedreigt Ruslands banden met cruciale handelspartner

Nieuwe autoriteiten

De macht is verschoven naar het leger. De stafchef van het leger, luitenant-generaal Waker uz Zaman, bevestigde Hasina's aftreden tijdens een persconferentie en zei dat na besprekingen met vertegenwoordigers van de belangrijkste politieke partijen en maatschappelijke groeperingen was besloten om een interim-regering te vormen uit alle partijen.

"De premier is afgetreden. Er zal een interim-regering worden gevormd om het land te besturen <...> Ik geef u mijn woord dat alle onrechtvaardigheden zullen worden weggenomen <...> Het land heeft veel geleden, de economie heeft geleden, veel mensen zijn gestorven - het is tijd om het geweld te stoppen", zei hij. Er werd ook verklaard dat de avondklok die eerder was ingesteld, zal worden opgeheven.

Het is veelzeggend dat er geen vertegenwoordigers van de regerende Awami League partij op de eerste vergadering aanwezig waren.

De regering van president Mohammad Shahabuddin gaf ook een verklaring uit waarin stond dat ze besloten had om de gevangen voormalige premier en leider van de oppositiepartij Bangladesh Nationalist Party Khaleda Zia, Hasina's belangrijkste rivaal, vrij te laten.

En de secretaris-generaal van de partij zei dat haar voorzitter Tariq Rahman binnenkort zou terugkeren naar Bangladesh vanuit ballingschap in het buitenland. Demonstranten die eerder werden vastgehouden, zullen ook worden vrijgelaten.

De oppositie reageerde verheugd op het nieuws van de vlucht van de premier. De vorige dag waren ze er ondanks een uitgaansverbod in geslaagd om het kantoor van het staatshoofd te bezetten en vervolgens het parlementsgebouw binnen te dringen. In hun vreugde gaven ze zelfs de wapens terug die ze van het parlementaire veiligheidspersoneel hadden afgenomen.

Buitenproportionele werkloosheid

De protesten braken begin juli uit. Ze werden aangewakkerd door het besluit van de regering om de principes van quota voor ambtenaren te veranderen, een zeer prestigieuze functie in dit arme land. De al lang bestaande regel dat 30 procent van de vacatures gereserveerd zijn voor kinderen en kleinkinderen van degenen die in 1971 in de bevrijdingsoorlog van Pakistan vochten, naast een quotum van 55 procent voor de veteranen zelf, is teruggedraaid. Dit vermindert het aantal beschikbare vacatures voor gewone burgers drastisch en verkleint hun kansen op felbegeerde posities in het staatsapparaat.

De eerste demonstraties verliepen vreedzaam en volgens de lokale media was het gewelddadige optreden van de politie een soort katalysator voor verdere protesten. Hoewel het Hooggerechtshof op 11 juli de quota's voor een maand opschortte en later sommige quota's overdroeg naar andere categorieën burgers, hield dit de demonstranten niet tegen.

In feite liggen de oorzaken van het conflict dieper.

Te midden van ernstige economische problemen en hoge werkloosheid zijn jongeren in Bangladesh ontevreden over het vijftienjarige bewind van de Awami Liga partij en direct over Hasina's optreden als staatshoofd, vooral na de laatste verkiezingen in januari. De dag ervoor werden veel oppositieleiders gearresteerd en konden ze zich niet verkiesbaar stellen. Daarom heeft de oppositie de verkiezingen gewoon geboycot.

Uit eenonderzoek van het Bangladesh Bureau of Statistics in 2023 bleek dat meer dan 39 procent van de jongeren tussen 15 en 24 jaar werkloos is en niet naar school gaat - dat zijn ongeveer 12,2 miljoen mensen. De bewering van de regering dat het werkloosheidscijfer 3,3 procent of 2,35 miljoen werklozen is, wordt door verschillende gerenommeerde economen betwist.

Daarnaast heeft het land beperkingen gehad op de verspreiding van inhoud op het internet, en tijdens protesten is het internet volledig afgesloten geweest.

Ook zijn overheidsfunctionarissen beschuldigd van corruptie en het verplaatsen van geld naar het buitenland. En omdat Hasina de dochter is van Mujibur Rahman, een van de leiders van de nationale bevrijdingsbeweging en de stichter van Bangladesh, verschoof de onvrede naar zijn figuur. In de hoofdstad Dhaka probeerden ze maandag zijn standbeeld neer te halen. En dat wijst op het eigenaardige inzicht van de jeugd van Bangladesh in hun eigen geschiedenis.

Zondag 4 augustus was de belangrijkste dag qua protesten en dodental, met minstens 98 doden in botsingen met politie en veiligheidstroepen. In totaal zou het officiële dodental voor de hele onrust rond de 300 liggen en het aantal gewonden in de duizenden lopen.

"Strijd" tussen familieleden

Er zijn verschillende belangrijke punten in de huidige machtsoverdracht.

Ten eerste is de belangrijkste rol die nu als bemiddelaar en besluitvormer wordt gespeeld die van opperbevelhebber Waker uz Zaman, die op 23 juni is aangetreden.

Hij is getrouwd met Sarahnaz Kamalika Zaman, dochter van generaal Muhammad Mustafizur Rahman, die van 1997 tot 2000 opperbevelhebber van het leger was. Generaal Rahman was een neef van Sheikh Mujibur Rahman, omdat hij met de neef van Mujib trouwde. De afgezette premier Sheikh Hasina Rahman was een oudoom.

Het blijkt dat het huidige hoofd van de junta een familielid is van de afgezette en door de oppositie gehate regeringsleider. Tegelijkertijd is bekend dat hij tijdens zijn militaire carrière ook nauw heeft samengewerkt met Hasina en de functie van stafchef heeft bekleed in de afdeling strijdkrachten van het kabinet van de premier. Veel zal dus afhangen van de perceptie die de oppositie heeft van zijn rol en zijn specifieke beslissingen.

In de afgelopen jaren zijn er precedenten geweest in de wereldpolitiek waarbij, tegen de achtergrond van een "democratische" golf, de militairen bepaalde versoepelingen doorvoerden om vervolgens de autoritaire druk alleen maar op te voeren. Een voorbeeld is Egypte, waar Sisi na de verkiezingen de Moslimbroederschap (een terroristische organisatie die in Rusland verboden is) hardhandig versloeg. Dezelfde processen vonden plaats in Bangladesh's buurland Myanmar.

Ten tweede heeft Bangladesh al een periode achter de rug waarin, als gevolg van de confrontatie tussen de Awami League en de Bangladesh Nationalist Party, die in 2006 uitmondde in een politieke crisis, het leger ingreep en de noodtoestand uitriep. Uiteindelijk kwam de Awami League als overwinnaar uit de bus, wat leidde tot Hasina's ononderbroken 15-jarige bewind.

Ten derde, hoewel de oorzaak van de onrust een interne crisis was, kan niet worden ontkend dat de machtsoverdracht van buitenaf zal worden beïnvloed. Dergelijke pogingen zullen zeker worden ondernomen door India, dat veel te maken had met de oprichting van een onafhankelijk Bangladesh. Inmenging in meer of mindere mate door Westerse landen en internationale investeerders, waaronder transnationale instellingen, kan ook worden voorspeld.

Het zal ongetwijfeld belangrijk zijn voor Rusland om vriendschappelijke relaties te onderhouden en door te gaan met de uitvoering van lopende projecten in het land, zoals de bouw van een kerncentrale en offshore gaswinning.

Aangezien deze projecten noodzakelijk zijn voor de economie van het land en mogelijk banen opleveren, is er geen duidelijke reden tot bezorgdheid. Als er echter een actieve pro-westerse lobby in de nieuwe regering zit, zullen sommige externe spelers proberen om Rusland koste wat het kost uit Bangladesh te verdrijven.

Daarom is het noodzakelijk om de huidige politieke veranderingen nauwlettend in de gaten te houden en inmenging van onvriendelijke landen te voorkomen. Dit rechtvaardigt de noodzaak om de vriendschappelijke banden te behouden en het niet-alternatieve karakter van sommige gebieden van bilaterale samenwerking, zoals de levering van kunstmest.

Bangladesh staat nu op de tweede plaats van Zuidoost-Aziatische landen wat betreft de buitenlandse handelsomzet met Rusland, na India. En het is belangrijk voor Rusland om deze positie te behouden.

Bron

Vertaling door Robert Steuckers