Peronisme volgens Alexander Doegin

"Ik hou erg van uw land, van de Argentijnse cultuur, van de Argentijnse filosofie, van Carlos Astrada, van de gaucho-cultuur, deze identiteit, deze diepe identiteit die ondanks de modernisering in Argentinië wordt gevoeld", stelde de unieke Moskoviet Alexander Doegin zich voor. Het was op het Joint War College van de strijdkrachten, in de stad Buenos Aires, voorafgaand aan een conferentie over geopolitiek. Het was november 2017, maar "de denker van het nieuwe Rusland van Vladimir Poetin", zoals hij in intellectuele kringen bekend staat om zijn planning van het internationale beleid van de Russische Federatie, reisde al sinds 2014 naar Argentinië. In feite was Doegin een regelmatige bezoeker tot april 2019, toen hij op Argentijnse bodem nog een reeks lezingen gaf ter gelegenheid van de 70e verjaardag van het Nationaal Congres voor Filosofie van Mendoza in 1949, het evenement waarop de grondslagen werden gepresenteerd van De Georganiseerde Gemeenschap, het boek waarin niemand minder dan Juan Domingo Perón zijn regeringsfilosofie uiteenzette.

De viering kwam op het juiste moment, want voor deze 62-jarige Russische denker, die bedreven is in het uitbuiten van het etiket van "de gevaarlijkste filosoof ter wereld", zoals hij in de Europese media wordt genoemd, was de erfenis van het Peronisme misschien wel, tenminste tot het begin van de Russische invasie van Oekraïne in Europa en de eclips van het Peronisme als drijvende kracht in Argentinië, een van de onvermoede strategische bondgenoten voor de "Russische zaak" die Doegin zelf hielp vormgeven als adviseur van de voorzitter van de Russische Staatsdoema tussen 1998 en 2003, en als hoofd van de afdeling Sociologie van Internationale Betrekkingen aan de Staatsuniversiteit van Moskou tussen 2009 en 2014. Het meest verwant aan Vladimir Poetins grote aspiraties voor wereldwijde invloed is het idee dat deze filosoof en socioloog de Vierde Politieke Theorie noemt: het overwinnen van de drie grote politieke theorieën van de 20ste eeuw (liberalisme, communisme en nationalisme) die door hun verkeerde interpretaties van het individu, de klasse en de natie onvoldoende bleken om een continentale regio zo groot als Eurazië politiek, cultureel en spiritueel te integreren, het gebied waarop Rusland een blok van verzet tegen de door de VS geleide liberale globalisering wil bouwen.

Op het eerste gezicht lijken de raakpunten tussen het Russische Poetinisme en het Argentijnse Peronisme misschien ongebruikelijk, zelfs vergezocht. Maar juist tegen deze perceptie in heeft Doegin geprobeerd uit te leggen dat Eurazianisme, d.w.z. het model van Russische continentale expansie dat gebaseerd is op de banden tussen verschillende traditionele samenlevingen in Oost-Europa en Azië maar met gemeenschappelijke strategische belangen, een dialoog kan aangaan met een potentiële alliantie op het Latijns-Amerikaanse continent zoals Perón die ooit voor ogen had tussen Argentinië, Brazilië en Chili. "Daarom ben ik erg blij om bij Argentinië te zijn, want door bij jullie te zijn verdedig ik mijn zaak, de Russische zaak, de zaak van de georganiseerde gemeenschap, van rechtvaardigheid en identiteit", schrijft Dugin in Logos Argentino. Metaphysics of the Southern Cross, zijn boek gewijd aan het begrijpen van Argentinië.

De Argentijnse filosoof Esteban Montenegro is een van de meest scherpe lezers van het werk van Doegin, redacteur van zijn lezingen in Argentinië en auteur van Pampa y Estepa. Peronismo y Cuarta Teoría Política, een boek dat de ideeën van deze Russische denker (geïdentificeerd met de steppe) ombuigt naar een actieve dialoog met de Argentijnse filosofie (geïdentificeerd met de pampa's). "Doegins Vierde Politieke Theorie heeft de verdienste dat het geen aanwijzingen geeft, maar eerder vragen oproept en ons uitnodigt om verder te denken dan de 'kloof' tussen neoliberalen en progressieven, waarin er meer continuïteit dan breuk is," legt Montenegro uit. Op basis van Doegins plannen voor Rusland is het dus de bedoeling om de instrumenten voor het herdenken van Argentinië te vernieuwen. "Er is behoefte aan een patriottische en soevereinistische visie die, verbonden met de arbeidswereld en geworteld in de eigen traditie, de hegemoniale linker- en rechterkant kan uitdagen," zegt Montenegro.

In dit scenario fungeert de erfenis van Perón als een aantrekkelijke en verenigende figuur, die net zo nuttig is voor discussies over wat Russische Poetinisten van strategische waarde achten voor het projecteren van hun belangen in Latijns-Amerika als voor Argentijnse Peronisten om te discussiëren over de reconstructie van een minder relativistisch en concessief Peronisme als het gaat om het uitoefenen van macht. De taak is niet eenvoudig en vereist, zoals beide partijen aangeven, het vermijden van de dogmatismen uit hun respectieve verleden. Zozeer zelfs dat Doegin tijdens een van zijn lezingen bij de Algemene Confederatie van Arbeid zijn toehoorders eens verraste door te zeggen dat "Perón zijn dood overleeft omdat hij het Peronisme heeft gecreëerd, terwijl het Poetinisme niet bestaat". Wat wel bestaat voor "het ontwaken van Rusland" is Eurazianisme en de Vierde Politieke Theorie, en de Multipolaire Wereld Theorie en geopolitiek. Concepten die deze denker in een provocerende bui gebruikt om de wereld in duidelijke bewoordingen te verdelen: "Als u voorstander bent van wereldwijde liberale hegemonie, bent u de vijand".

De kern van de uitbreiding van "Poetins nieuwe Rusland" is de veronderstelling dat Rusland een beschaving is die verschilt van het Westen, een idee dat bekend is bij degenen die Limonov hebben gelezen, de biografie die Emmanuel Carrère in 2011 publiceerde over de Russische schrijver en politicus Eduard Limonov. Het was in feite met dit exotische karakter dat Alexander Doegin in 1992 de Nationale Bolsjewistische Partij oprichtte, waarvan de conflictueuze ontbinding ertoe zou leiden dat de toekomstige presidentiële adviseur in 2001 de Euraziatische Beweging zou oprichten. In de een of andere vorm is de premisse van het Eurazianisme hetzelfde: voortbouwend op de sporen van het falen van de Sovjet-Unie en de ideeën van filosofen als Martin Heidegger en Carl Schmitt, zou Rusland moeten streven naar het behouden, beschermen en leiden, met een imperiaal perspectief, van een gemeenschappelijke identiteit tussen de verscheidenheid aan landen, etniciteiten, gemeenschappen, religies en zelfs staten onder haar invloed in Oost-Europa en Azië. In een wereld die verdeeld is in beschavingen zou de door Rusland geleide "Euraziatische landbeschaving" daarom de beste optie zijn om zich te verdedigen tegen het imperialisme van de "Atlantische maritieme beschaving", geleid door de Verenigde Staten en haar bondgenoten.

Juan Domingo Perón's continentalisme moet, in deze zin, gerechtvaardigd worden als "de Ibero-Amerikaanse manier" om deze beschaving van de aarde voort te zetten, "want waar de Iberiërs, Portugezen, Spanjaarden en Indianen zijn die deze Creoolse context zijn binnengetreden, daar is de beschaving van de aarde, van de identiteit". Doegin is bereid om allianties te smeden tot ver buiten de geografische grenzen en stelt ook dat de toekomst van Latijns-Amerika en Argentinië in deze "strijd" ligt, in dit "ontwaken van de diepe Latijns-Amerikaanse identiteit", die in staat is om de "Ibero-Amerikaanse logos" te doen ontwaken, zoals Perón in zijn tijd van plan was. Ondertussen hoeft men, om te begrijpen hoe de Euraziatische zaak functioneert in het grote koor van echte internationale conflicten, alleen maar te kijken naar de Russische aanwezigheid in Syrië, waar het militaire leiderschap van Poetin de religieuze verschillen tussen de strijdende partijen aan het overbruggen is, of naar de bijna volledige herovering door de Russen van de gebieden die in militair conflict zijn met Oekraïne en de NAVO. Dit laatste is ongetwijfeld de belangrijkste ideologische en geopolitieke strijd in het leven van Doegin, want het kostte hem onder andere het leven van zijn dochter, filosofe Darja Doegina. Doegina was slechts 29 jaar oud en werd in 2022 buiten Moskou vermoord met een bom die onder haar auto was geplaatst. Het is nog steeds onduidelijk wie het gedaan heeft, hoewel het waarschijnlijk een aanslag op Doegin zelf was, die ze in dezelfde auto hoopten te vermoorden.

De volgende stap na de territoriale claim van het Eurazianisme is een nieuw ideologisch model om de politieke betekenis ervan te organiseren. En opnieuw lijken het nieuwe Rusland van Poetin en het oude Argentinië van Perón raakvlakken te hebben. "De dialoog tussen de twee tradities komt voort uit een gemeenschappelijke behoefte om een alternatief politiek model te vinden voor zowel het communisme als het liberalisme," legt Montenegro uit. In zijn boek definieert Montenegro de Vierde Politieke Theorie als een alternatief voor de drie klassieke politieke theorieën (liberalisme, communisme en nationalisme) in een nieuw licht. Anders blijft er niets anders over dan onderwerping aan de enige zegevierende politieke theorie: het liberalisme, dat ter verdediging van het "individu" de mens opvat als bevrijd van elke collectieve identiteit, "omdat ze allemaal dwingend en gewelddadig zijn", legde Dugin uit tijdens een lezing aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit van Buenos Aires in 2017. Voor de Rus geldt dat "als we het socialisme bevrijden van zijn materialistische, atheïstische en modernistische trekken, en als we de racistische en xenofobe aspecten van nationalistische doctrines verwerpen, we uitkomen bij een nieuw soort politieke ideologie". Het doel is natuurlijk om een nieuwe manier te bedenken om de oude triomfantelijke vijand te bestrijden.

Maar is dit niet het beroemde Derde Standpunt van het Peronisme, dat midden in de Koude Oorlog weigerde om als kapitalistisch of marxistisch bestempeld te worden? In plaats van het als iets vreemds te zien of slechts reeds bekende ideeën te herhalen, zijn wij van mening dat het ons helpt om dingen uit de vergetelheid te halen die verborgen blijven in onze beste tradities", schrijft Montenegro in Pampa y Estepa. Peronisme en de Vierde Politieke Theorie: Wat als het dan mogelijk zou zijn om de Peronistische doctrine te actualiseren in het licht van een nieuw tijdperk? Is een Vierde Ibero-Amerikaanse Politieke Theorie die Poetinistische en Peronistische standpunten combineert haalbaar in de 21ste eeuw? Op dit moment lijkt het Peronistische debat nog steeds verplicht om verschillende interne discussies op te lossen over het oude model van "nationale eenheid", dat, onder het mom van het verzoenen van kapitaal en arbeid, tot op de dag van vandaag draait om antagonistische standpunten als "Peronistisch rechts" en "progressivisme", met hun respectieve kruisbeschuldigingen van "fascisme" en "communisme".

De hypothese van Doegin is dat landen met een standvastig buitenlands beleid die landen zijn die opnieuw bevestigen dat hun echte politieke grenzen in werkelijkheid zo ver reiken als de eenheid van het volk rond hun traditie en het strategisch bewustzijn van hun leiders. Dit is wat Poetin probeert te bewijzen door via Syrië in het Midden-Oosten in te grijpen en de betrekkingen met landen als Turkije en Iran opnieuw vorm te geven, en door Oekraïne op te rukken om zijn grenzen veilig te stellen voor de NAVO en de Verenigde Staten. En dit is ook de basis voor de Multipolaire Wereld Theorie, die de confrontatie aangaat met de unipolaire wereld van het door de VS geleide liberalisme. Al het werk van Doegin convergeert naar dit doel, behalve dat hij daarbij ruimte laat voor verschillende lokale identiteiten met meer autonomie dan de Sovjet-Unie in haar tijd toestond. Maar achter deze discussie zit ook een existentieel project dat geworteld is in de manieren waarop elk land zichzelf en de wereld waarvan het deel uitmaakt kan begrijpen. In het geval van Argentinië, waar de meeste teksten en handboeken die de geopolitieke traditie vormen Angelsaksisch zijn, wijst Doegin erop dat de mogelijkheid om na te denken over een standvastig buitenlands beleid andere uitdagingen met zich meebrengt.

Tijdens een van zijn bezoeken aan de provincie Córdoba een paar jaar geleden, ging de adviseur van Poetin dieper op deze kwestie in: "Zij die zichzelf presenteren als de ware meesters van de wereld proberen hun agenda aan alle volkeren op te leggen. Ze doen dit door hun soevereiniteit tot nul te reduceren, door middel van economie en technologie, en door middel van internationale supranationale instellingen die openlijk de beslissingsruimte van beschavingen beperken. Op dezelfde manier waarop de Europese Unie functioneert als een confederatie met bestuursorganen en een geopolitieke visie, kan "Poetins Euraziatische Unie worden gezien als de herintegratie van de post-Sovjetruimte om een andere pool te creëren". In het geval van Argentinië is de reis door dit soort ervaringen echter even divers als chaotisch: van het project om lid te worden van de BRICS (de alliantie van de opkomende economieën Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) tot de recordschuldenlast bij het Internationaal Monetair Fonds, is het duidelijk dat de geopolitieke positie nog lang geen coherente as heeft geconsolideerd.

Vertaling door Robert Steuckers

Bron