De ABC's van traditionele waarden. Deel 1: Traditie

Het Eerste Russische TV kanaal Tsargrad heeft een nieuw TV project gelanceerd "Het ABC van Traditionele Waarden". Een serie deskundige gesprekken door drie Russische denkers over de fundamenten van het Russische bestaan en de Russische toekomst. Konstantin Malofeev, Alexander Doegin en aartspriester Andrei Tkatsjev analyseren de door Vladimir Poetin goedgekeurde Grondslagen van het staatsbeleid voor het behoud en de versterking van traditionele spirituele en morele waarden. Het eerste, inleidende deel gaat over de Traditie zelf.
Konstantin Malofeev: Onlangs werd presidentieel decreet 809 uitgevaardigd ter goedkeuring van het fundamentele staatsbeleid voor het behoud en de versterking van traditionele spirituele en morele waarden. Nu willen we het hebben over deze traditionele waarden, om ze te definiëren. Zodat iedereen kan nadenken over de omwenteling die in Rusland plaatsvond, toen liberale gruwelen werden vervangen door traditionele waarden. Maar laten we het eerst hebben over traditie als zodanig. Mijn gesprekspartners zijn Aleksandr Doegin en pater Andrej Tkatsjev. Aleksandr Gelyevich, wat is traditie precies?
Aleksandr Doegin: Het belangrijkste is om te begrijpen wat er tegenover traditie staat. Als we dit begrijpen, zullen we de betekenis van traditie begrijpen. Traditie verzet zich tegen moderniteit, tegen het idee van almachtige vooruitgang, die altijd van minder naar meer gaat. In een materialistisch wereldbeeld zijn wij gewend de wereld te zien als een voortdurende verbetering van de menselijke geschiedenis, maar de traditie zegt het tegenovergestelde: het is wat voorafging dat telt. De oorsprong is fundamenteel en bepalend.
Als wij spreken over traditionele waarden, dan verdedigen wij wat tot de wortels behoort. Tot de God-dragende vaders, tot het begin van de wereld, tot wat aan de basis ligt van de wereld, haar fundament. En als we het hebben over hedendaagse waarden, dan betekent dit dat elke nieuwe uitgave ervan de vorige verdringt, vervangt en dat we ons op een heel andere manier verhouden tot wat er gebeurt. In termen van traditie telt wat er in het begin was en wat er altijd is geweest. In termen van moderniteit daarentegen, wat er nu is, dat is het laatste in een keten van gebeurtenissen, uitvindingen, ontdekkingen.  Het heden vervangt hier het verleden.
Vanuit het oogpunt van traditie is het verleden een referentiepunt voor het heden. En als we kijken naar de Europese geschiedenis in de overgang naar de moderniteit, zullen we zien dat de basis van de traditionele waarden de Eeuwigheid was, terwijl de basis van de moderne waarden de tijd was. De moderniteit is gebaseerd op de veronderstelling dat er geen Eeuwigheid is, maar alleen tijd.
De traditionele waarde is God en de moderne waarde is de mens. De traditionele waarde is de hemel, de moderne waarde is de aarde. Traditionele waarde is geest, moderne waarde is materie.
Er is een fundamentele tegenstelling tussen traditie en moderniteit, en als we zweren, zoals we nu zweren, bij traditionele waarden, zelfs als er zo'n presidentieel decreet is - maakt dat in feite een gebruikelijke manier van denken ongedaan. We ontdekken iets dat totaal vergeten is: de traditie en haar logica, haar structuur, haar filosofie.
Aartspriester Andrei Tkatsjev: "Bedenk waar je vandaan komt en bekeer je", zegt de Apocalyps van de apostel Johannes de Evangelist. Dit "vergeet niet waar je vandaan komt" is de herinnering aan het verleden. Mnemosyne heerst in het koor der muzen, zij is de voornaamste muze van het geheugen. En dit levende geheugen bouwt in feite het heden op. De Joden werd gezegd: "Kijk naar de rots waaruit je bent gehouwen", verwijzend naar Abraham, maar dan wordt de mens van rots tot kei, van kei tot puin, en dan wordt puin tot stof.
Dit is in feite vooruitgang op zijn slechtst. Als zodanig is er helemaal geen sprake van vooruitgang. Er moet immers hardop over gesproken worden. Want bijvoorbeeld de werken van Bach die in één nacht werden geschreven, werden gegeven aan groepen studenten die ze in twee dagen leerden, maar ons conservatorium onderwijst ze tegenwoordig al jaren. En als je alle filosofen bij elkaar zet, krijg je alleen de hiel van Plato. Of het oor van Aristoteles. Dat wil zeggen, men kan Aristoteles zijn hele leven bestuderen en hem niet zijn hele leven begrijpen.
Het beste is, vreemd genoeg, al gedaan. Wij moeten ons voortdurend meten met het beste. In tegenstelling tot de vooruitgang, die rotsen verandert in hopen, hopen in puin en puin in stof. In werkelijkheid is dit de vooruitgang die ons wordt aangeboden.
K.M.: Wat vanuit juridisch oogpunt verrassend is, is dat deze traditie pas sinds kort in onze regelgeving voorkomt. Die diepgang die u zojuist noemde was niet aanwezig in onze wetgeving. En traditionele waarden zijn een soort eufemisme dat het religieuze verbergt: orthodoxie voor de orthodoxe of een andere religieuze moraal.
In de huidige seculiere wetgeving, doordrenkt met elk verheven woord, overheerst de bureaucratie - gestempelde, lage woorden. Hoge woorden zijn in 1917 uit onze wetgeving verdwenen. Als u het wetboek van het Russische Rijk openslaat, zult u verbaasd zijn over hoe poëtisch ze zijn geschreven, en als u het Statuut van tsaar Alexei Michailovitsj of de 100 hoofdstukken van Ivan de Verschrikkelijke leest, zult u verbaasd zijn over wat er staat, omdat het heel poëtisch lijkt in vergelijking met de moderne bureaucratie.
Met andere woorden, de traditionele waarden staan allemaal op een hoog niveau in het moderne recht. Dus voor een advocaat, voor elke handhaver van de wet, betekent wat er geschreven staat over Russische traditionele waarden alles wat u net zei. Het is alle filosofie, alle religie en alle moraal. Zo wordt het beschreven in de droge taal van een normatieve handeling.
A.D.: U hebt absoluut gelijk over 1917. Feit is dat, tenminste van 1917 tot 2022, het idee van vooruitgang dominant was in onze samenleving, eerst in een bolsjewistische context, daarna in een liberale. Met andere woorden, zowel de communistische als de liberale ideologie was in strijd met de traditie. In feite verkondigen beide expliciet dat de traditie moet worden overwonnen, uitgeroeid, ervan bevrijd. Dit is waar vooruitgang dogmatisch is.
Allemaal hebben ze als doel de vernietiging van die rots waarover pater Andreas sprak. Vóór 1917 leefden we immers in een traditionele samenleving, of in ieder geval veel traditioneler dan later. De belangrijkste referentiepunten van die tijd waren monarchie, rijk, orthodoxie, nationaliteit. Slavofiele filosofie, Russische religieuze filosofie. Dit alles was gericht op traditionele waarden.
Een andere kwestie is dat er een verschil is tussen de authentieke traditionele waarden van het 17de eeuwse Rusland en de traditionele waarden die al in de 18de en deels in de 19de eeuw door de modernisering en verwesterlijking waren gegaan. Niet alles, strikt genomen, in het Russische Rijk vanaf Peter de Grote was echt traditioneel, maar trouw aan de traditie werd nog steeds als doel, als ideaal genoemd.
Vandaag gaan we niet zomaar 100 jaar terug in de tijd. Dankzij Decreet 809 slaan we een brug tussen ons heden, onze toekomst en onze oude Russische inheemse traditie. En deze staat voor ons natuurlijk weer in het teken van religie, het Rijk, Narodnost, het Russische begin, de Russische identiteit. Dit alles wordt opnieuw bevestigd. Het is een uniek keerpunt, er is niets vergelijkbaars geweest in de afgelopen 100 jaar.
A.T.: Ik denk dat het ook gaat om het behoud van de mens. Chesterton heeft een boek dat De eeuwige mens heet. Daarin verwoordt hij het idee, vergelijkbaar met dat van Sinterklaas van Srpska, dat de dichter ooit volledig tot de orale traditie behoorde. Toen begon hij te schrijven met een ganzenveer, toen begon hij te typen op de toetsen van een typemachine en nu zit hij achter het toetsenbord. Maar de essentie verandert niet. Maar poëzie is een levend, kloppend hart, dat antwoord geeft op levende vragen.
Moderniteit is de lofzang van de computer op de ganzenveer: hoe leefden mensen vroeger, zonder mobiele telefoons? De moderne mens heeft een zeker lomp vertrouwen in zijn superioriteit over alle vorige generaties, gebaseerd op de gadget in zijn zak. De waarheid is dat mensen vroeger veel slimmer en sterker waren.
Een normale man is een man die van kinderen houdt, brood eet, lucht inademt, tot God bidt en gebruik maakt van het kleine stukje land dat hem is toebedeeld. Dit is de traditionele man, de "eeuwige man" volgens Chesterton. De tijden veranderen, de mantel vervangt het vest, de jas vervangt de jas, maar het hart klopt altijd hetzelfde, het menselijk hart. De moderne mens dreigt uit te sterven, want hij zal zich voeden met wie weet wat, hij zal gecremeerd worden voor wie weet wat. Hij zal niet baren, maar van geslacht veranderen en wormen eten die met schnitzel zijn gekruid.
Dat wil zeggen, hij wordt gewoon aan alle kanten bespot, waardoor hij precies als mens wordt vernietigd, en de traditie behoudt de mens zoals God hem geschapen heeft. Wij zijn een tijdperk binnengetreden van strijd om de bijbelse mens. Dat wil zeggen, het is noodzakelijk om de mens te behouden. Dat is de traditie - want moslims begrijpen ons beter dan Europese atheïsten, en joden begrijpen ons beter dan moslims. En in het algemeen begrijpt iedereen die mens wil zijn, ongeacht geloofsovertuiging of wereldbeeld, ons. Om te voelen dat dit een tijd van strijd is om tenminste te blijven zoals ze zijn.
Ja, ons doel is om getransformeerd te worden, omhuld te worden. Maar eerst moeten we blijven. Dus worstelen we om menselijk te blijven, in staat tot transformatie.
K.M.: U hebt volkomen gelijk. Denk aan de beroemde uitspraak van de componist Mahler dat traditie bestaat uit het doorgeven van de fakkel, niet uit het aanbidden van de as. En dit is heel belangrijk om te begrijpen. Traditie is iets anders dan conservatisme en traditionalisme is iets anders dan conservatisme.
Als we het over traditie hebben, hebben we het over de toekomst, niet over het verleden. Er zijn mensen die denken dat als we een traditionele staat worden, we het over het verleden hebben. Dat iedereen op klompen zal rondlopen en dat gadgets zullen worden weggehaald. Dat is niet waar. Traditie is een manier van kijken naar onszelf, naar de wereld. En u, mijnheer de Voorzitter, hebt gelijk als u zegt dat de traditionele visie is dat God in het centrum van het universum staat. In dit geval is de traditionele samenleving er een waarin wij in de eeuwigheid leven en ons voorbereiden op de eeuwigheid. En wij verlangen naar het Koninkrijk der Hemelen, de redding van onze zielen. Het betekent dat ons leven niet voor het moment is, niet voor de glorie, niet voor het consumentisme, niet voor het comfort. Het is voor het eeuwige, voor God. Dit is de belangrijkste betekenis van traditie.
Het is een levende, echte, pulserende adem, de adem van God. En wij kunnen met Hem leven dankzij traditie. En dankzij de moderniteit leven we in de celluloidmaatschappij waarover u, pater Andrei, spreekt. Die binnenkort wormen zal eten, omdat ze alle menselijke waardigheid al vergeten is. Die waardigheid die God haar gaf naar zijn beeld en gelijkenis.
A.T.: Helaas wil de Kerk de traditie soms veranderen in een opslagplaats van de oudheid. Wij zingen met het gezang van het vaandel, zoals vroeger, maar wij begrijpen niet waarover wij zingen en waarom; wij creëren architectonische vormen die lijken op die van de vijfde eeuw, wij reproduceren basilieken, maar wij begrijpen niet waarom, dat wil zeggen, wij brengen onszelf in een Procrusteïsch bed van imitaties. Het is een verschrikkelijke farce waar we uit moeten komen. Want ja, we zullen in auto's rijden, maar in die auto's zullen we psalmen zingen. Dat is inderdaad de traditie.
A.D.: Maar het is noodzakelijk om het znamenny chant [zangtraditie die door sommige Orthodoxen wordt gebruikt] in stand te houden. Het is een malismatische cato in unisono met een specifieke intonatie, Ed]. Het maakt deel uit van onze oude Russische spirituele traditie.
A.T.: Daar ben ik het mee eens.
K.M.: Vader Andrei heeft het erover dat het begrepen moet worden.
A.D.: Natuurlijk moet het begrepen worden. In het algemeen moet alles begrepen worden: wat wij doen, beschermen, herstellen en bevestigen.
K.M.: Dat is de traditie. De traditie is om de Slavische taal van de Kerk te begrijpen, die rijker is dan de Russische taal. Het heeft meer voorbeelden.
A.D.: Natuurlijk. Zonder het Kerkslavisch is het moderne Russisch onbegrijpelijk. In het Kerkslavisch hebben wij onze wortels en onze oorsprong, onze oorspronkelijke betekenissen. Het is belangrijk wat u, Konstantin Valeryevich, zei over Eeuwigheid. Feit is dat traditie niet het verleden is, maar het eeuwige; maar het eeuwige is altijd levend, altijd vers. De eeuwigheid was, maar is nog steeds en zal zijn. Uit de eeuwigheid putten wij de inhoud van de toekomst.
Als we de Eeuwigheid niet hebben, recyclen we gewoon het verleden in de toekomst. Mensen die streven naar moderniteit, vooruitgang, ontwikkeling, buiten het verleden uit, verspillen het gewoon en hebben geen toekomst. Dat wil zeggen, zij zijn veel ouder en archaïscher dan mensen van de traditie, die de Eeuwigheid tegemoet treden. Want de Eeuwigheid is altijd vers, de Eeuwigheid is altijd nieuw.
K.M.: De Eeuwigheid is eeuwig.
A.D.: Ja, het is eeuwig. Het geeft ons de mogelijkheid van de toekomst.
A.T.: Om een boom te verzorgen, moet je niet elk blad verzorgen, maar water geven en de wortels uitgraven. Dat is wat men noemt traditie - wat betreft de staat, de maatschappij en de mens. Want als we geneeskunde, onderwijs, vervoer en andere zaken, bijvoorbeeld ecologie, afzonderlijk behandelen, is het alsof we elk blad met een of ander medicijn insmeren. Maar de wortel is verrot en niets werkt. De traditie is dus dat we de wortels uitgraven en water geven. De bladeren zullen hun werk doen.
A.D.: Niet alleen de kroon groeit, maar ook de wortels. Dus de traditie is een absoluut levend iets.
K.M.: Omdat de grond het geloof is en de zon God. Als wij naar dit voorbeeld kijken, gaat traditie over het religieuze. Traditie draait om geloof. Er is traditie in filosofische zin en in theologische zin, maar in juridische zin betekent traditie alles wat verheven is. Alles wat verheven en verheven is, wordt "traditionele geestelijke waarden" genoemd. De uitdrukking "traditionele geestelijke waarden" wordt gebruikt in plaats van rechtstreeks te schrijven over het religieuze of orthodoxe begin, het fundament van de samenleving. Nu, met de Grondslagen van het Staatsbeleid, hebben we een venster geopend naar de wereld van de Eeuwige en de Hoge. We hebben onze stoffige, vastgeroeste wetgeving afgeschud en een venster naar boven geopend, naar de Eeuwigheid. En dat is heel wat.
A.D.: Dit is het belangrijkste. In wezen is het een consolidatie van alle ministeries en departementen, cultuur, onderwijs en geneeskunde onder één hoogste autoriteit. En de sociale sfeer, de economie, het informatiebeleid en de veiligheid: vanaf nu moet alles onder de vlag van de traditie vallen.
K.M.: Ja. Dit beëindigt het eerste deel van onze discussie. We hebben het gehad over de traditie met een grote "T".
Vertaling door Robert Steuckers