Brzezinski Punt... De oorsprong van het Russisch-Oekraïense conflict

Allereerst een premisse, misschien nutteloos maar noodzakelijk. Het is onmogelijk om de Russische agressie tegen Oekraïne, een onafhankelijke en soevereine staat, niet te veroordelen. De door Poetin genoemde problemen, zoals de beveiliging van zijn grenzen, zijn problemen die niet kunnen worden opgelost met middelen die in strijd zijn met het internationale recht.

Dit ontslaat ons echter niet van de noodzaak om, vanuit een historisch en geopolitiek standpunt, de precieze voorwaarden van de affaire koud te beschouwen. Misschien ook in het licht van een film uit de jaren 70....

Men kan uitgaan van het algemeen erkende feit dat aan Poetin vele en min of meer pertinente gebreken worden toegeschreven, behalve dat hij een impulsief man is die handelt op het spoor van emotionele reacties.

Hij is geboren in 1952 en is bezig aan zijn vierde termijn als president van de Russische Federatie. Petersburg in 1975 in de rechten afgestudeerd, was 16 jaar lang inlichtingenofficier bij de KGB, verhuisde in 1996 naar Moskou om in de regering van president Boris Jeltsin te werken en werd directeur van de FSB, het agentschap dat de vroegere Sovjet-KGB verving, voordat hij in augustus 1999 tot premier en op 31 december van datzelfde jaar tot opvolger van Jeltsin werd benoemd.

In de rangen van de eerste Sovjet en daarna Russische geheime diensten heeft hij zijn vaardigheden als grootmeester van het schaakspel op het internationale toneel geperfectioneerd, vandaar zijn koelbloedigheid, zo niet ijzige temperament, dat spreekwoordelijk is geworden in kanselarijen over de hele wereld.

Ook daarom is het raadselachtig om, zoals de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Luigi di Maio en premier Mario Draghi hebben gedaan, in het kielzog van een gemeenschappelijk internationaal sentiment te zeggen dat de Russische militaire operatie een zeer ernstige en ongerechtvaardigde, niet-uitgelokte agressie tegen Oekraïne is.

Net zoals het verzoek van het Westen aan Rusland, vóór het begin van de vijandelijkheden, om zijn troepen terug te trekken, toen nog binnen zijn grenzen..., terwijl diezelfde staten Oekraïne voorzagen van wapens en militaire adviseurs, gerekruteerd in hun eigen speciale strijdkrachten, raadselachtig was.

Het probleem is, zoals wij al zeiden, historisch en geopolitiek. Van 1700 tot 1900 kreeg Rusland, met inbegrip van het Sovjetintermezzo, te maken met invallen van Zweden, Fransen en tweemaal van Duitsers. Dit waren geen grensschermutselingen, maar geplande en doelbewuste aanvallen in het kader van een diepe penetratie van Russisch grondgebied om het hart van dat land te veroveren en het voorgoed te onderwerpen. In elk van deze drie eeuwen vond er dus een aanval plaats die het bestaan van Rusland bedreigde. Het is moeilijk om uit deze ervaringen geen harde lessen te trekken en zeer op zijn hoede te blijven voor wat er in de periferie van het land gebeurd is. Niets in de geschiedenis heeft de Russische leiders in staat gesteld de situatie anders te lezen.

Dit brengt ons tot de dag van vandaag. 24 jaar na de ineenstorting van de USSR heeft een "gekleurde revolutie" de pro-Russische regering in Oekraïne ten val gebracht. Voor het Westen was dit een grote overwinning voor de democratie, voor Moskou een staatsgreep waarbij een wettig gekozen regering omver werd geworpen om een andere pro-Westerse regering op te leggen. In een notendop hadden de Verenigde Staten volgens het Kremlin besloten munt te slaan uit de ineenstorting van de Sovjet-Unie om de controle over Oekraïne over te nemen. Zo werd de Russische paranoia aangewakkerd over de defensieve gordel die nodig was om mogelijk rampzalige invasies te voorkomen.

Geopolitiek komt goed van pas om deze angsten te begrijpen

De Slag bij Poltava op 8 juli 1709, toen de Russen onder leiding van Peter de Grote de dramatische invasie van Karel XII van Zweden tegenhielden, werd in Midden-Oekraïne uitgevochten. Op slechts 800 kilometer van Moskou...

De Midden-Europese Laagvlakte, de Kaukasus, Centraal-Azië en de Chinese grens, zo legt George Friedman uit, zijn allemaal vitale grensgebieden voor Moskou. Maar het centrale knooppunt blijft Oekraïne. Vooral in de context van de geografische kwetsbaarheden van het Europese front van Rusland. Vandaar de noodzaak van die strategische gordel van Oosteuropese staten die, als zij geen satellieten meer kunnen zijn zoals in het gelukkige tijdperk van de USSR, ten minste niet-vijandig moeten zijn als minimumvoorwaarde.

Dit is geen redenering van de slechtvalk. Laten we proberen het uit te leggen met een uchronische redenering. Stel dat de militaire alliantie van het Warschaupact de ineenstorting van het communisme had overleefd. Hoe zouden de Verenigde Staten gereageerd hebben toen zij zagen dat de satellietlanden van Latijns-Amerika zich bij dat militaire blok aansloten of erom vroegen zich bij dat blok aan te sluiten? Hoe zou Washington vooral gereageerd hebben toen hun ergste nachtmerrie zich aan zijn grenzen begon af te tekenen, in Mexico of misschien in Canada, na een "gekleurde revolutie" die hun regering omver wierp en er een pro-Russische uitvoerende macht voor in de plaats zette? Hoe zouden de Verenigde Staten gereageerd hebben als de Russische Federatie wapens en militaire adviseurs zou leveren aan de Mexicaanse of Canadese regering?

Voor de Cubaanse Raketcrisis in 1962 aarzelden zij niet om tot aan de drempel van een wereldoorlog te gaan, terwijl zij in februari 2003, om de oorlog te verklaren aan een land als Irak, dat duizenden kilometers van het Amerikaanse grondgebied verwijderd was en dat de nationale veiligheid van de VS in het geheel niet bedreigde, niet aarzelden om de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell naar de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties te sturen om met valse flesjes antrax te zwaaien om te bewijzen dat Bagdad een producent van massavernietigingswapens was.

Misschien geen ijdele vragen. Maar het is op dit punt dat een film uit 1970 van Michelangelo Antonioni, Zabriskie Point, tussenbeide kan komen om de Oekraïense situatie voor eens en voor altijd op te helderen.

Wij hebben het niet over de ware of veronderstelde artistieke waardigheid ervan, maar over een eenvoudig spel van assonantie. Omdat het bekijken in deze uren, voor een heel andere reeks opzoekingen, onmiddellijk een (deugdzaam...?) circuit van die eerder genoemde assonanties op gang bracht. Laten we proberen uit te leggen wat dit alles te maken heeft met Poetin, Rusland en de inval in Oekraïne.

Zbigniew Brzezinski (1928-2017) was een Amerikaans democratisch politicus van Poolse afkomst, nationaal veiligheidsadviseur tijdens het presidentschap van Jimmy Carter, van 1977 tot 1981, beroemd om zijn gelijknamige doctrine, die door een handig gebruik van zachte en harde macht tot doel had eerst de geopolitieke orde van de Sovjet-Unie te ondermijnen tot het punt van definitieve versplintering, en vervolgens Rusland te isoleren en het tot een plaatselijke en secundaire macht te maken.

Oekraïne zou, in de geopolitieke sleutel van het isoleren van Rusland en het in toom houden van Europa, eenmaal volledig opgenomen in de baan van de VS, ook de EU tot een ondergeschikt element gemaakt hebben van het vermogen van Washington om haar te controleren. Zoals nu stipt gebeurt.

Volgens Brzezinski in 1997 in zijn essay The Grand Chessboard American Primacy and Its Geostrategic Imperatives, is het sinds 1991 onafhankelijke Oekraïne "een nieuwe en belangrijke ruimte op het Euraziatische schaakbord", zonder welke Rusland ophoudt een Euraziatisch rijk te zijn en zich noodgedwongen beperkt tot zijn Aziatische vooruitzichten, om vervolgens opgeslokt te worden door de slopende conflicten in Centraal-Azië.

Vanuit dit gezichtspunt zijn, in een wereld na de Koude Oorlog die door de VS wordt gedomineerd, de drie staten die het meest recht hebben op sterke geopolitieke steun van de VS, omdat zij strategisch van cruciaal belang zijn, Azerbajdzjan, Oezbekistan en Oekraïne. "Hoe de Verenigde Staten erin zullen slagen de grote geostrategische staten op het Euraziatische schaakbord te manipuleren en tegemoet te komen, en hoe zij de grote Euraziatische spelers zullen beheren, zal van doorslaggevend belang zijn voor de levensduur en de stabiliteit van Amerika's mondiale primaat".

Brzezinski's standpunt, het Brzezinski Punt..., verduidelijkt veel over de huidige crisis tussen Rusland en Oekraïne, ook de reacties van de VS, en legt uit hoe de belangen van de VS in Oekraïne, wat de anti-Russische destabilisatie betreft, minstens tot 1997 teruggaan, en dus "niet van de toekomst" blijken te zijn. Geen kinderen van toeval of toevalligheden. Gekleurde revoluties inbegrepen.

Maar dat is nog niet alles.

Een uitvoerig onderzoek van Der Spiegel, ondertekend door Klaus Wiegrefe en veelzeggend getiteld Nato's Eastward Expansion. Heeft Vladimir Poetin gelijk?, "De uitbreiding van de Navo naar het Oosten. Heeft Vladimir Poetin gelijk?", onthult dat na de val van de Berlijnse Muur in 1989 de NAVO-leiders Moskou beloofden dat het Atlantisch Bondgenootschap nooit oostwaarts zou oprukken...

In 1990, zo meldt de Duitse krant, kwam een waar leger van politici en hoge ambtenaren uit Moskou, Washington, Parijs, Londen, Bonn en Oost-Berlijn bijeen om te praten over de Duitse hereniging, de ontwapening van zowel de NAVO als het Warschaupact, en een nieuw statuut voor de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, die in 1995 de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) zou worden.

Wij beschikken niet altijd over ondubbelzinnige en samenhangende verslagen van die besprekingen. Hoewel de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken James Baker altijd heeft ontkend dat er een verbintenis was aangegaan dat de NAVO het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie niet zou naderen, hebben sommige van zijn eigen diplomaten hem formeel tegengesproken. "Jack Matlock, de toenmalige ambassadeur van de V.S. in Moskou, verklaarde dat aan de Sovjet-Unie "categorische garanties" waren gegeven dat de NAVO zich niet naar het oosten zou uitbreiden."

Aan de andere kant, hoe hadden de leiders van de voormalige USSR de bittere pil van de Duitse hereniging kunnen aanvaarden? Gelukkig, legt Wiegrefe uit, "zijn er heel wat documenten beschikbaar uit verschillende landen die aan die besprekingen deelnamen, waaronder memoranda van gesprekken, transcripties van onderhandelingen en verschillende verslagen. In het licht van die documenten hebben de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Duitsland het Kremlin laten weten dat de toetreding van landen als Polen, Hongarije en de Tsjechische Republiek tot de NAVO uitgesloten was. In maart 1991 beloofde de Britse premier John Major tijdens een bezoek aan Moskou dat "zoiets nooit zou gebeuren"".

Een belofte die grotendeels door de feiten is tegengesproken, want 14 landen zijn nu van het Warschaupact overgegaan naar het Atlantisch Bondgenootschap. Vandaar de tegenmaatregelen van Poetin: oorlog in Georgië, bezetting van de Krim, steun aan de separatisten in de Donbass en de oorlog van de laatste dagen in het licht van het feit dat Rusland in al die jaren schaamteloos bedrogen is.

Van zijn kant heeft de secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, steeds de verdedigingslinie van Washington over de uitbreiding van de NAVO naar het oosten herhaald, namelijk dat niemand, ooit en op geen enkele plaats, beloften in die zin aan de Sovjet-Unie heeft gedaan.

Deze ontkenningen, in combinatie met het vorige Brzezinski Punt..., brengen ons terug bij de titel van het Spiegel onderzoek: Heeft Vladimir Poetin gelijk...?

Gianfranco Peroncini.

Source