Alain Daniélou, Traditie en Hindutva

Alain Daniélou, zoon van een minister van de Franse Republiek en broer van een kardinaal van de katholieke kerk, musicoloog en bekeerling tot het hindoeïsme, neemt een heel bijzondere plaats in binnen de Franse traditionalistische sfeer. Een plaats die als marginaal zou kunnen worden omschreven, niet omdat hij onbeduidend zou zijn, maar omdat Alain Daniélou zich strikt genomen aan de rand van de perennialistische beweging bevindt. Desalniettemin verdient onze man het om gelezen en overwogen te worden, omdat hij de best mogelijke benadering van India, haar Traditie en de mogelijkheid van een band daarmee presenteert, en ook omdat hij een scherpe kritiek biedt op het Indiase nationalisme in zijn seculiere of religieuze versies, opgevat als anti-traditionalisme.

Een avontuurlijk leven

Alain Daniélou werd in 1907 in Neuilly-sur-Seine geboren als zoon van een koppel dat niet bij elkaar paste: terwijl zijn moeder, een vrome katholiek, een religieuze orde oprichtte, was zijn vader, een linkse politicus en antiklerikale militant, meerdere malen minister tijdens de Derde Republiek.

Desondanks kreeg Alain Daniélou een uitstekende opleiding, met leraren die uit de beste gekozen werden. Hij was een begaafd musicus en schilder en nam actief deel aan het artistieke leven van 1927 tot 1932. Hij ging om met Jean Cocteau, Max Jacob, Jean Marais, Serge Diaghilev, Igor Stravinsky, Nicolas Nabokov, Maurice Sachs en vele anderen.

Tegelijkertijd ontwikkelde hij een avontuurlijke geest. In 1932 maakte hij een verkenningstocht naar het Afghaanse Pamir, waar hij bevriend raakte met Zaher Shah, de toekomstige koning, en in 1934 nam hij deel aan een auto-rooftocht Parijs-Calcutta. In dezelfde periode verbleef hij bij Henry de Monfreid in diens leengoed Obock aan de Rode Zee.

Deze voorliefde voor avontuur bracht hem ertoe om halverwege de jaren 30 een lange zwerftocht door Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Indonesië, China en Japan te maken, voordat hij zich in India vestigde.

In het begin bezocht Alain Daniélou, net als veel westerlingen in die tijd, de New Age gemeenschap die door Rabindranath Tagore (foto) in Shantiniketan werd georganiseerd. Daarna trok hij zich terug in Benares, waar hij vijftien jaar lang woonde in een paleis met uitzicht op de Ganges. Hier veranderde zijn leven en ontdekte hij de Traditie. Hij leerde Hindi en Sanskriet bij de plaatselijke pandits, om toegang te krijgen tot de Indiase wijsheid zonder de filter van de taal. Al snel werd hij de leerling van een beroemde sannyasi, swami Karpâtrî, die hem inwijdde in de riten van het Shivaïtisch Hindoeïsme en Tantrisme. Vanaf dat moment, bekend als Shiva Sharan (Shiva's beschermeling), werd hij benoemd tot professor aan de Hindoe Universiteit van Benares en directeur van het College of Indian Music. Hij correspondeerde met René Guénon en vertaalde enkele van diens geschriften in het Hindi voor publicatie in het tijdschrift Siddhanta (Traditie), geredigeerd door Karpâtrî.

In 1954 verliet Alain Daniélou Benares om directeur te worden van de Sanskriet manuscripten en edities bibliotheek van de Theosophical Society in Adyar. Het is verrassend dat hij deze post accepteerde, gezien het fundamenteel anti-traditionele aspect van de beweging, maar het is ook logisch dat hij niet bleef. Twee jaar later, in 1956, werd hij benoemd aan het Franse Instituut voor Indologie in Pondicherry.

In 1960 verliet Daniélou India om terug te keren naar Frankrijk, waar hij verbonden was aan de École française d'Extrême-Orient. In 1963 richtte hij het International Institute for Comparative Music Studies op in Berlijn. Daarna begon hij met het organiseren van concerten voor de grote musici van Azië en met het uitgeven van verzamelingen platen van traditionele muziek onder auspiciën van UNESCO. Zo stond hij aan de wieg van de ontdekking van de Indiase en Aziatische klassieke muziek in het Westen, door deze uit de folklore te halen waartoe ze tot dan toe beperkt was gebleven.

Tegelijkertijd publiceerde hij talrijke werken over India, haar samenleving, architectuur en traditie, met speciale aandacht voor Shivaïsme en yoga.

Hoewel hij veel maatschappelijke erkenning heeft gekregen - hij is benoemd tot officier van het Légion d'Honneur, officier van de Ordre National du Mérite en Commandeur des Arts et des Lettres in Frankrijk; In 1981 kreeg hij de Unesco-prijs voor muziek en in 1989 werd hij benoemd tot "Persoonlijkheid van het jaar" en in 1992 werd hij professor emeritus door de Senaat van Berlijn. Alain Daniélou bleef een bijzonder vrij man, die niet bang was om openlijk om te gaan met dissidenten van radicaal politiek rechts en om ideeën naar voren te brengen die volledig in strijd waren met de moderne wereld.

Hij stierf op 27 januari 1994 in Zwitserland en vroeg, als een goede Hindoe, om gecremeerd te worden.

Een traditionalistische benadering van het hindoeïsme

Hoewel zijn familie en opvoeding katholiek waren, was Alain Daniélou een polytheïstische traditionalist. Hij is echter absoluut geen neopaganist in de recreationele en identitaro-etnische zin waarin deze trend zich in het Westen heeft ontwikkeld.

Alain Daniélou, die absoluut overtuigd was van het belang van de cultuur en religie van het hindoeïsme, onderging een ware bekering en vanaf het einde van de jaren 1930 tot aan zijn dood beschouwde hij zichzelf als hindoe. In het laatste interview dat hij voor zijn dood gaf, zei hij dat "India mijn ware vaderland is".

In zijn memoires, Into the Labyrinth, schreef hij: "De enige waarde die ik nooit in twijfel trek is die van de leer die ik heb ontvangen van het Shivaïstische Hindoeïsme, dat alle dogmatisme verwerpt, omdat ik nooit enige vorm van denken heb gevonden die zo ver is gegaan, zo duidelijk, met zo'n diepte en zo'n intelligentie, in het begrijpen van het goddelijke en de structuren van de wereld".

In twee andere werken, Shiva et Dionysos en La Fantaisie des Dieux et l'Aventure Humaine, beschouwt hij de problemen van een misleid Westen dat zijn eigen traditie is kwijtgeraakt en de mens heeft verwijderd van de natuur en het goddelijke, en hij houdt vol dat het Hindoeïsme de oplossing is, de enige mogelijke weg terug naar ons meest verre verleden. In een interview met Paris Match in 1985 maakte hij zijn gedachten duidelijk: "India en het Westen zijn geen gescheiden werelden. India is gewoon een bevoorrechte plaats die een bepaalde vorm van kennis heeft bewaard die wij bijna volledig zijn kwijtgeraakt. Het is niet meer dan normaal dat als wij onze kennis willen terugwinnen, we geholpen worden door die van India".

Zeer vijandig tegenover liberalisme en marxisme, en bezorgd over respect voor rassen en culturen, pleit hij voor een harmonieuze en samenhangende kastenmaatschappij en verwerpt hij egalitaire democratie, waarbij hij zijn standpunt als volgt uitlegt: "India is misschien de enige multiraciale samenleving die erin geslaagd is haar evenwicht te vinden. India heeft altijd een zeer diverse bevolking gehad (...). Om al deze mensen naast elkaar te laten bestaan, moeten er volgens de Indiase principes twee essentiële dingen gebeuren: ten eerste moet vermenging vermeden worden, omdat een gemeenschap alleen kan overleven met haar eigen cultuur, taal en religie als ze autonoom blijft. Ten tweede moeten we banen vinden voor mensen in overeenstemming met hun capaciteiten. Je moet een baan voor ze vinden. Het resultaat is een buitengewone, zeer gastvrije samenleving, waar je gemeenschappen naast elkaar ziet leven in dezelfde stad, met een verschillende wettelijke status, verschillende erfenissystemen, verschillende geloven in dezelfde goden, verschillende gewoonten en vaak verschillende talen. En eigenlijk werkt het allemaal heel goed".

Wat betreft de bekering van bewuste Europeanen tot het hindoeïsme: hij acht dit mogelijk, maar alleen op voorwaarde dat ze hun trots laten varen en het kastensysteem accepteren. Hij schrijft "Men kan vrij gemakkelijk het Hindoeïsme binnendringen via de ambachtelijke kasten. Je moet, geloof ik, altijd het pad van de nederigen bewandelen. (...) Ik was een shudra, een ambachtsman. Omdat ik buiten India geboren was en de riten en zuiveringen had beoefend die iemand in staat stellen om onder de Brahmanen te studeren, wat iedereen kan doen, ook westerlingen, werd ik een shoudra-brahmane, met andere woorden een shoudra die de riten van de Brahmanen beoefent". En hij was niet zuinig met zijn kritiek op westerlingen die zich zogenaamd tot het hindoeïsme hadden bekeerd: "Al degenen die ik in India kende, die daar woonden, hebben zich nooit echt geïntegreerd. Ze verkleedden zich als Indiërs, ze richtten ashrams op, maar ze integreerden niet in de maatschappij. Het ontbrak hen aan nederigheid. Ze wilden hun manier van denken niet opgeven".

Tegen nationalisme en Hindutva

Alain Daniélou heeft altijd duidelijk gemaakt dat hij afstand neemt van zowel seculier als confessioneel nationalisme.

Over degenen die India naar de onafhankelijkheid leidden, heeft hij het volgende duidelijke oordeel: "Nehru, Jinnah en Gandhi waren drie advocaten van de balie in Londen, mensen met een volledig westerse opleiding die naar India waren teruggekeerd en die, om aan de macht te komen, de opdeling van het land accepteerden, op een moment dat de Britten dachten dat ze zich economisch moesten ontdoen van dit kostbare rijk. De nieuwe machthebbers leefden in een soort negentiende-eeuwse droom van romantisch socialisme, en ze beschouwden het hindoeïsme als iets verouderds en archaïsch".

Minachtend schreef hij over Gandhi: "Hij wist heel weinig over de hiërarchische wereld van de Hindoes, die hij haatte en probeerde te vernietigen. Hij had een idealisme gecreëerd dat mensenmassa's kon aantrekken, maar hij identificeerde dit ideaal met zichzelf en zijn heimelijke zucht naar macht. Ik walgde van hem. Hij was een puritein, een man met een complex".

Wat Nehru betreft, hij viel niet meer in zijn gunst en schreef over hem: "Hij wist niets van India, waarover hij met minachting sprak in dezelfde termen als de Engelsen. Hij sprak onberispelijk Engels, maar hij kon geen Hindi lezen".

Tot slot van deze analyses verklaarde Daniélou dat hij een a-nationalist was en voorstander van een echt Keizerrijk, waarbij hij de mening van zijn leraren herhaalde: "De orthodoxe Hindoes, dat milieu van Brahmanen en grote geleerden waarin ik in Benares leefde, waren veel meer tegen de Congress Party dan tegen de Engelsen. Ze hadden er geen bezwaar tegen dat de koningin van Engeland koningin van India was. Op voorwaarde dat ze zich niet onnodig bemoeide met het religieuze en sociale leven. Ze waren doodsbang voor het socialisme van Nehru en de absurde ideeën van Gandhi. Daarom stond Benares in vuur en vlam toen Gandhi stierf.

Daniélou's afwijzing van het nationalisme was niet beperkt tot de seculiere versie ervan en vanaf de jaren 1940 verwierp hij het religieuze nationalisme van de Hindutva-aanhangers.

Hij deed dit door de Ram rajya parishad (Vereniging van het Koninkrijk van Rama) te steunen, een Hindoeïstische traditionalistische partij die een tijdlang een zekere invloed had in het noorden van India.

Wat bekritiseert hij bij Hindutva? Dat het niet traditioneel was, maar een kopie van het Westerse nationalisme in India, dat het een einde wilde maken aan het kastensysteem in naam van abstracte gelijkheid, dat het grotendeels geïnspireerd was door protestantse Hindoe-sekten zoals de Arya Samaj en de Brahma Samaj, de andere, niet-Hindoeïstische spirituele paden die in India bestonden, te verachten en te bestrijden en te proberen het Hindoeïsme te seculariseren door het te verenigen en te centraliseren naar het voorbeeld van het katholicisme, zodat het eerder politieke dan spirituele belangen zou dienen.

Alain Daniélou was nooit een Europese identitair, iemand die dicht bij de neo-paganistische beweging stond of een sympathisant van Hindutva; hij was niets anders dan een groot traditionalist en als zodanig kon hij zich niet aansluiten bij de vulgaat van het nationalisme, of dat nu seculier of religieus was. Daarom verdient zijn werk het om herontdekt te worden, omdat het talrijke theoretische grondslagen biedt voor een imperialistische en etno-differentialistische visie op de wereld.

Christian Bouchet.

Artikel geschreven voor Réfléchir et agir in februari 2012.

Bron: voxnr.fr

Vertaling door Robert Steuckers