Zwakke yen onthult fundamentele problemen in Japan

Een bijzonder kenmerk van de Japanse economie is de aanhoudend lage inflatie, ondanks de huidige wereldwijde inflatie. Hoewel de totale inflatie in Japan in september 2022 steeg tot 3%, is deze verwaarloosbaar in vergelijking met 8% in de VS en 10% in het VK. De Bank of Japan beschouwt de huidige inflatie als tijdelijk en handhaaft een expansief monetair beleid.

De vraag rijst waarom Japan al zo lang een veel lagere inflatie heeft dan de rest van de ontwikkelde wereld. Twee macro-economische problemen achtervolgen Japanse onderzoekers - de zeer geringe transmissie van de wisselkoersdepreciatie naar de inflatie en de zwakke loongroei.

Het eerste raadsel is dat een zwakkere yen veel minder invloed heeft op de inflatie en de economie dan macro-economische analyses voorspellen. De Bank of Japan heeft haar rente op een negatief niveau gehouden, terwijl centrale banken in andere ontwikkelde landen de rente hebben verhoogd om de inflatie te bestrijden, waardoor de yen met 30% is gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar. In september 2022 daalde de yen tot een dieptepunt in 24 jaar, waardoor de regering voor het eerst sinds 1998 moest ingrijpen om de munt te ondersteunen.

De depreciatie van de munt zou inflatie moeten veroorzaken door hogere invoerprijzen. De zwakte van de yen bij afwezigheid van hoge inflatie toont echter het zwakke effect van de depreciatie aan. In september 2022 steeg de yen-invoerprijsindex met 48%, maar de consumentenprijzen stegen slechts licht. Ook tijdens andere periodes van valutadepreciatie, bijvoorbeeld toen Abenomics van kracht was, steeg de binnenlandse inflatie niet.

Lage loongroei is een ander mysterie. Ondanks een werkloosheidspercentage van 2,6% in september 2022 hebben de lonen geen gelijke tred gehouden met de inflatie. Door de hogere grondstoffenprijzen zijn de lonen elders gestegen. In de Verenigde Staten, waar bedrijven hun prijzen verhoogden om de hogere inputkosten te compenseren, eisten en kregen werknemers loonsverhogingen vanwege hun sterke onderhandelingspositie op de huidige krappe arbeidsmarkt, waardoor bedrijven gedwongen werden hun prijzen verder te verhogen. Ondanks de bijna volledige werkgelegenheid volgt de loondynamiek in Japan dit patroon niet.

Specifieke kenmerken van de Japanse context kunnen deze puzzels helpen verklaren. Ten eerste is de totale vraag onvoldoende geweest. Het herstel van Japan van COVID-19 verliep traag: het bbp herstelde zich pas na het tweede kwartaal van 2022. Dit niveau blijft ruim onder de piek van vóór de CoVID-19, die vóór de verhoging van de verbruiksbelasting in 2019 lag.

Ten tweede, hoewel de balans van de particuliere sector sinds de financiële crisis van de jaren negentig aanzienlijk is hersteld, blijven de particuliere besparingen aanzienlijk. Huishoudens zijn doorgaans zuinig met geld en sparen hun spaargeld op. De bedrijfsbesparingen zijn gestegen terwijl het arbeidsaandeel is gedaald, waarbij het arbeidsaandeel van grote ondernemingen het sterkst is gedaald. Geen enkele andere sector is sinds de crisis een netto lener geweest, behalve de overheid.

Japan wordt algemeen beschouwd als het eerste moderne voorbeeld van een eeuw van stagnatie, maar ook als proeftuin voor de ontwikkeling van een "ontsnappingsstrategie". Nadat de economische zeepbel was gebarsten, met een financiële crisis in de jaren negentig tot gevolg, ging Japan een periode van lage groei tegemoet, die bekend staat als de "verloren decennia", waarin het BBP nooit zijn potentieel bereikte.

Gezien zijn krimpende bevolking zijn de prestaties van Japan tijdens de "verloren decennia" niet zo slecht als het lijkt. Sinds de jaren 2000 is de groei van het BBP per hoofd van de bevolking in Japan niet ver achtergebleven bij andere ontwikkelde landen. De werkloosheid is extreem laag. Het moeilijkste probleem doet zich voor in de particuliere sector, waar zowel huishoudens als bedrijven te veel sparen, waardoor er te weinig wordt geleend. In plaats daarvan hebben begrotingstekorten de economie ondersteund.

De particuliere besparingen zijn waarschijnlijk buitensporig door een gebrek aan investeringsmogelijkheden en de demografische veranderingen waarmee de "verloren decennia" van Japan gepaard gingen. De lage rente is het gevolg van een overvloed aan kredietverstrekkers en een tekort aan kredietnemers, omdat meer mensen liever sparen voor de toekomst dan nu uitgeven.

De toegenomen levensverwachting heeft geleid tot een toename van het persoonlijke pensioensparen, terwijl de relatieve daling van de huidige vraag naar latere consumptie heeft geleid tot een daling van de prijzen, waardoor een overschot aan spaargeld voor de toekomst en een daling van de rentevoeten is ontstaan. Er wordt wel eens gezegd dat een vergrijzende bevolking betekent dat er meer mensen zijn die geld uitgeven, en dat is inderdaad waar. Het zou ook de totale besparingen verminderen, maar dat is niet gebeurd. De trend van particulier sparen zal zich waarschijnlijk voortzetten.

Veel mensen maken zich zorgen over productiviteitswinst, maar dit is geen wondermiddel. Structurele hervormingen die innovatie en productiviteit aanmoedigen, moeten worden voortgezet. Maar het vermogen om te voorspellen is beperkt als het gaat om "bevordering van innovatie", waardoor meer vraag naar spaargeld ontstaat dan naar investeringen.

Japan moet zijn agenda voor de aanpak van overtollige particuliere besparingen heroverwegen en alternatieve manieren overwegen om zijn besparingen te beheren wanneer de particuliere sector niet op eigen kracht aan de vraag kan voldoen. Gezien de hoge overheidsschuld moet Tokio ook op zoek gaan naar de meest veelbelovende investeringsmogelijkheden en daarbij prioriteit geven aan alternatieven voor begrotingstekorten om de vraag op peil te houden. De lage inflatie in een tijd van depreciatie van de yen toont aan dat het beheer van de economie in het licht van de enorme particuliere besparingen een grote uitdaging blijft in Japan.

Bron