Einde van rechts en links, triomf van het turbokapitalisme

Volgens de "avonturen van de dialectiek", zoals Merleau-Ponty ze noemde, kan de overgang naar turbokapitalisme (of absoluut-totalitair kapitalisme) geïnterpreteerd worden als de historische overgang van een vorm van kapitalisme die gekenmerkt werd door de aanwezigheid van twee klassen (bourgeois en proletarisch) naar een ongekende vorm van "postklassiek" kapitalisme, dat zich niet langer onderscheidt door het bestaan van klassen in strikte zin (als subjectiviteit in se en per se) en tegelijkertijd gekenmerkt wordt door maximale ongelijkheid. Dit evolutionaire proces heeft ook de diepgaande reden bepaald voor de veroudering van de links-rechts dichotomie, "twee nu nutteloze woorden".

Onder "postklasse" kapitalisme, d.w.z. letterlijk "klasseloos", moeten we geen productiewijze verstaan die verstoken is van individuele en collectieve verschillen in kennis, macht, inkomen en consumptie. In feite nemen deze verschillen exponentieel toe in de context van de neoliberale kosmopolitisering (waarvan het motd'ordre juist de slogan "Ongelijkheid" is). Maar niet door op zich en per se "klassen" te vormen als bewuste subjectiviteiten en dragers van culturele en ideale verschillen. Want als "klassen", in se en per se, kunnen noch de nationaal-populaire Dienaar noch de mondiaal-elitaire Heer beschouwd worden. Hoe paradoxaal het ook mag lijken, juist op het moment dat - Berlijn, 1989 - het kapitaal classistischer dan ooit begint te worden en tot radicalere ongelijkheden dan voorheen begint te leiden, zullen klassen, opgevat als groepen die begiftigd zijn met "in-se-ness" en "per-se-ness", overschaduwd worden. Concreter gezegd, de proletariërs houden niet op te bestaan en nemen zelfs in aantal toe door de steeds asymmetrischere concentratie van kapitaal. Maar ze bezitten niet langer het antagonistische "klassenbewustzijn" en strikt genomen wordt het proletariaat zelf een "precariaat", veroordeeld tot flexibiliteit en nomadisme, tot mobiliteit en het verbreken van alle vaste banden, in overeenstemming met de nieuwe systemische behoeften van het turbokapitalisme. De burgerlijke klasse van haar kant verliest haar ongelukkige bewustzijn en daarmee ook haar materiële bestaansvoorwaarde. Ze wordt proletarisch en stort zich sinds 1989 geleidelijk in de afgrond van onzekerheid.

Zolang het kapitalistische systeem in zijn dialectische fase gekenmerkt werd door de verdeling in twee tegengestelde klassen en twee tegengestelde politieke gebieden, was het ab intrinsiek kwetsbaar. Het werd namelijk doorkruist door tegenstrijdigheden en conflicten, zoals die zich manifesteerden in het ongelukkige burgerlijke bewustzijn, in de proletarische strijd voor de erkenning van arbeid, in toekomstgerichte utopieën van wereldreorganisatie en niet in de laatste plaats in het "verlossende" programma van links (of dat nu socialistisch-reformistisch of communistisch-revolutionair was). Hegeliaans gezien vond het kapitaal zichzelf in zijn eigen anders-zijn, in zijn eigen zelfvervreemding die het dialectisch moest "overwinnen" om volledig met zichzelf te kunnen samenvallen in de vorm van het overwinnen van zijn eigen negatie.

Kapitaal valt, net als de Substantie waarover Hegel schrijft, samen met de beweging van zelfbehoud en met het proces van anders-van-zelf-met-zelf worden. Het gaat dus over zelfconstituerende gelijkheid na deling. Om het nog eens met Hegel te zeggen, het is het gelijk worden aan zichzelf vanuit het eigen anders-zijn. De essentie ervan is niet de abstracte Selbständigkeit, onbeweeglijke gelijkheid met zichzelf, maar "gelijk worden aan zichzelf": de identiteit "met zichzelf" is niet gegeven, maar wordt bereikt als resultaat van het proces. Daarom kan het Kapitaal, net als de door Hegel getheoretiseerde Geest, ook begrepen worden als das Aufheben des seines Andersseyn, "het overwinnen van het eigen andere-zijn". Door zich te ontwikkelen volgens het ritme van zijn eigen Begriff, d.w.z. - de Wetenschap van de Logica volgend - als een ontologische realiteit in dialectische ontwikkeling, produceert het kapitalisme een overwinnen van zowel de antagonistische klassen, de links-rechts dichotomie en, in perspectief, van elk ander dialectisch element dat zijn reproductie kan bedreigen.

In specie ontwikkelt dit proces zich, langs de helling die loopt van 1968 tot 1989 en van daar tot nu, waarbij - zoals Preve heeft aangetoond - het hele gebied van antagonismen en betwistingen onder het kapitaal wordt gebracht, zowel van rechts (in primis cultureel traditionalisme en de protesten van de kleinburgerij tegen de proletarisering), als - bovenal - van links, of dat nu democratisch, socialistisch of communistisch is (Keynesiaans reformisme, herverdelingspraktijken, welfarisme, revolutionaire praxis, utopie van de egalitaire reorganisatie van de maatschappij). Rechts en links worden dialectisch "overwonnen" (aufgehoben), in de Hegeliaanse betekenis. En ze worden omgevormd tot abstract tegengestelde en concreet inwisselbare onderdelen van de kapitalistische reproductie. Ze verschijnen als polen die, afwisselend in het beheer van de status quo, het alternatief ontkennen. En ze misleiden de massa's over het bestaan van een pluraliteit die in werkelijkheid al voor altijd is opgelost in de vooraf bepaalde triomf van de gearticuleerde enkele partij van het turbokapitalisme.

Daarom moet het overwinnen van het tegengestelde links-rechts paar niet worden gezien als het simpele resultaat van een "verraad" door de leiders van links, noch als een subtiele hedendaagse poging van radicaal rechts om te infiltreren in de "wereld van de goeden". Integendeel, het is een proces in werking dat onlosmakelijk verbonden is met de dialectische logica van de ontwikkeling van het kapitaal. En in synthese vormt het onvermogen om de werkelijke context correct te interpreteren de fout van de nog steeds genereuze en naïeve hermeneutische pogingen van het oude overgebleven marxisme, dat zich nog steeds laat leiden door de illusoire pretentie om op het turbokapitalisme de contouren van het vorige dialectische kader te leggen dat nu is opgelost, waardoor het in het theater van het absurde vervalt; Een absurdistisch theater waarin het conflict tussen de bourgeoisie en het proletariaat nog steeds wordt voorgesteld, en links dus "heropgericht" kan worden door terug te keren naar het onrechtvaardig vergeten verleden (terwijl de grove waarheid is dat het werkelijk bestaande conflict vandaag dat is tussen "boven" en "beneden", tussen de "bovenlaag" van de financiële oligarchie en de "onderlaag" van de middenklasse en de arbeiders, die steeds meer tot ellende vervallen).

Links kan zichzelf voornamelijk om twee redenen niet hervinden: a) het historische kader is gemuteerd (wat dus nieuwe filosofisch-politieke paradigma's vereist die de kapitalistische globalisering en het progressieve neoliberalisme begrijpen en operationeel betwisten); b) het herbergt vanuit zijn oorsprong in een deel van zichzelf - zoals Michéa heeft aangetoond - een dubbele fundamentele vulnus: 1) de opvatting van vooruitgang als een noodzakelijke breuk met tradities en voorafgaande banden, d.w.z. het beslissende element dat er onophoudelijk toe zal leiden dat het zich vastklampt aan het ritme van de neoliberale vooruitgang; en 2) het van de Verlichting geërfde verlichtingsindividualisme, dat noodzakelijkerwijs leidt tot de neoliberale competitieve monadologie. De verdediging van de individuele waarde tegen de maatschappij van het Ancien Régime wordt omgekeerd in het kapitalistische individualisme en haar monadologische antropologie, net zoals de en bloc omverwerping van tradities de integratie van het individu genereert, niet langer in de egalitaire gemeenschap, maar in de wereldwijde markt van consumptiegoederen.

De basis van het absoluut-totalitaire kapitalisme, in de sociaal-economische context, is niet langer de scheiding tussen de bourgeoisie aan de rechterkant en het proletariaat aan de linkerkant. En het is zelfs niet, politiek gezien, de tegenstelling tussen rechts en links. Het nieuwe fundamentum van het mondiale kapitalisme is de niet-classistische en omnihomologiserende veralgemening van de goederenvorm in alle domeinen van het symbolische en het reële. Juist omdat het absoluut en totalitair is, overwint en lost het kapitalisme - in de kapitalistische betekenis, zo wordt begrepen - de verdeeldheid op die zijn reproductie op verschillende manieren bedreigt. Daarom is turbokapitalisme noch burgerlijk noch proletarisch. Het is ook niet rechts of links. In feite heeft het deze tegenstellingen, die geldig en werkzaam waren in zijn vorige dialectische fase, overwonnen en opgelost.

Met de komst van het turbokapitalisme zijn het proletariaat en de bourgeoisie "voorbijgestreefd" en "opgelost" - niet "in se" en "per se", zou je met Hegel kunnen zeggen - in een nieuw postmodern plebs van geïndividualiseerde en veerkrachtige consumenten, die goederen met stompzinnige euforie consumeren en met ontgoochelde berusting de wereld ondergaan die onder het kapitaal valt, dat wil zeggen, een wereld die in toenemende mate ecologisch onbewoonbaar en antropologisch ontmenselijkt is. Vandaar de maatschappij van Narcissus, de postmoderne god van de selfies, van "zelfportretten" van trieste mensen die zichzelf vereeuwigen door te glimlachen.

Op dezelfde manier worden rechts en links "overwonnen" en "opgelost" in een bipolaire homogeniteit, gearticuleerd volgens de nu verraderlijke afwisseling zonder alternatief van een neoliberaal rechts geverfd in blauw en een neoliberaal links geverfd in fuchsia. Ze vechten niet voor een ander en misschien wel tegengesteld idee van de werkelijkheid, gebaseerd op verschillende waardenordes en hun onverzoenlijke Weltanschauungen. Integendeel, ze wedijveren om hetzelfde idee van de werkelijkheid te realiseren, het idee dat soeverein bepaald wordt door de markt en het neoliberale oligarchische blok, in relatie waarmee ze nu de rol van eenvoudige butlers spelen, zij het in verschillende kleuren. Aan de top, op de controlebrug, bevindt zich een nieuwe post-bourgeois en post-proletarische klasse, die noch rechts noch links is, noch bourgeois noch proletarisch. Het is de klasse van het kosmopolitische financiële patriciaat die, om precies te zijn, rechts is in de economie (sans frontières competitivisme en integrale commodificatie van de wereld), midden in de politiek (afwisseling zonder alternatief van het eveneens neoliberale centrum-rechts en centrum-links), en links in de cultuur (openheid, antropologische deregulering en progressivisme als philosophie du plus jamais ça).

Kortom, de overgang naar de nieuwe figuur van het absoluut-totalitaire kapitalisme ontwikkelt zich langs een traject dat ons volgt van 1968 tot het nieuwe millennium, waarbij we de epochemachendatum van 1989 passeren. In feite heeft het kapitalisme van 1968 tot op heden dialectisch de tegenstrijdigheid "overwonnen" (aufgehoben) die het zelf had uitgelokt in de antithetisch-dialectische fase, vertegenwoordigd door de dubbele nexus van oppositie tussen bourgeoisie en proletariaat, en tussen rechts en links. Zo wordt het absoluut-totalitaire moderne kapitalisme gekenmerkt: aan de ene kant door de verduistering van de symbiotische band tussen de twee gevallen van burgerlijk "ongelukkig bewustzijn" en proletarische "strijd voor de erkenning van slavenarbeid"; en aan de andere kant door de eliminatie van de polariteit tussen rechts en links, die nu is omgezet in de twee vleugels van de neoliberale adelaar. Het turbokapitaal heeft deze tegenstellingen "overwonnen", die eigen zijn aan het moment van de "immense kracht van het negatieve" (dat wil zeggen, van het andere-zijn-van-zelf), en heeft ze onder zichzelf "geschaard", en zijn eigen identiteit met-zelf heroverd op een hoger niveau dan in de thetische fase, als de vrucht van de doorgang door zijn eigen zelfvervreemding.

Bron: https://geoestrategia.es

Vertaling door Robert Steuckers