ΚΛΥΔΩΝΙΖΕΤΑΙ Η ΤΟΥΡΚΙΑ, ΣΕ ΑΔΙΕΞΟΔΟ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΕΡΝΤΟΓΑΝ

Η τυφλή βία του τζιχαντιστή του Ισλαμικού Κράτους σε ένα παραθαλάσσιο κοσμικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης σημάδεψε δραματικά την αλλαγή του χρόνου, σε μια χώρα που βρίσκεται σε περιδίνηση, με την αστάθεια και την αβεβαιότητα να έχουν μεταλλαχθεί σε συνολικό κλυδωνισμό, χωρίς πουθενά στο βάθος του ορίζοντα να υπάρχει ελπίδα σταθεροποίησης.

Η Μεγάλη Εικόνα της Τουρκίας στις αρχές του 2017 θυμίζει την προειδοποιητική πινακίδα σε ισόπεδη σιδηροδρομική διάβαση διπλής γραμμής: «Προσοχή η μία αμαξοστοιχία μπορεί να κρύβει μία δεύτερη».

Εξι μήνες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα και μετά από πρωτοφανή κύματα εκκαθαρίσεων στον κρατικό μηχανισμό, τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας, ο Ερντογάν δρομολόγησε καθεστωτική αλλαγή που πρόκειται να εγκριθεί εντός της άνοιξης, με δημοψήφισμα που μετατρέπει τη χώρα σε Προεδρική Δημοκρατία, με τον πρόεδρο όχι μόνον να είναι αρχηγός της εκτελεστικής εξουσίας, καθώς το αξίωμα του πρωθυπουργού καταργείται, αλλά να έχει εξουσίες Σουλτάνου, καθώς είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούν να υπάρξουν οι ισορροπίες με τη Νομοθετική και τη Δικαστική εξουσία που υπάρχουν σε χώρες με αμιγές προεδρικό σύστημα όπως οι ΗΠΑ.

Η Συνταγματική Μεταρρύθμιση προβλέπει δύο πενταετίες θητείες για τον πρόεδρο μετά το 1919, με άλλα λόγια ο Ερντογάν δηλώνει ότι θα είναι στην ηγεσία της Τουρκίας τουλάχιστον μέχρι το 1929, μια στόχευση που αν υλοποιηθεί θα σημαίνει ότι θα έχει κλείσει είκοσι επτά συνεχή χρόνια στην εξουσία καθώς το ΑΚΡ κέρδισε για πρώτη φορά τις εκλογές τον Νοέμβριο του 2002!

Η Μεγάλη Εικόνα της Τουρκίας στις αρχές του 2017 θυμίζει την προειδοποιητική πινακίδα σε ισόπεδη σιδηροδρομική διάβαση διπλής γραμμής: «Προσοχή η μία αμαξοστοιχία μπορεί να κρύβει μία δεύτερη».

 

Συρία, το μοιραίο λάθος
Η τυφλή βία των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους, αλλά και η ολοένα πιο πυκνή στοχευμένη ένοπλη δράση του ΡΚΚ και των παρακλαδιών του προέρχονται από την ανάμειξη του Ερντογάν στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας μετά το 2011. Μέχρι τότε διατηρούσε σχέση φιλίας και στενής συνεργασίας με τον Ασαντ, στη βάση της συσπείρωσης για την αντιμετώπιση της αποσταθεροποίησης στη Μέση Ανατολή που προέκυψε αμέσως μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ την άνοιξη του 2003.

Αργά, αλλά σταθερά, με αφετηρία τη σύγκρουση στα ανοικτά της Γάζας του Ισραήλ με το τουρκικό πλοίο αλληλεγγύης Μαβί Μαρμαρά, ο Ερντογάν πρόβαλε σαν ο προστάτης της Χαμάς στα παλαιστινιακά εδάφη και στη συνέχεια σαν στήριγμα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του προέδρου Μόρσι στην Αίγυπτο.

Στη φιλοδοξία του για Νεοοθωμανική Σουνιτική Ζώνη επιρροής στην ευρύτερη περιοχή θεώρησε ότι εξυπηρετούσε και τα συμφέροντα των ΗΠΑ, καθώς ο Ομπάμα την άνοιξη του 2009 αμέσως μετά την εκλογή του είχε με τις ομιλίες του στην Κωνσταντινούπολη και στο Κάιρο κάνει ένα εντυπωσιακό άνοιγμα προς το Μετριοπαθές Σουνιτικό Ισλάμ.

Η εμπλοκή στη Συρία έκανε τη διαφορά, καθώς εκεί στην αρχική φάση ήταν η ανατροπή του Αλαουιτικού Καθεστώτος Ασαντ που ήταν στενός σύμμαχος του Ιράν και τελευταίο έρεισμα της Μόσχας στη Μέση Ανατολή.

Στη σύγκρουση αυτή έσβησε κάθε διάκριση ανάμεσα σε Μετριοπαθές και Εξτρεμιστικό Σουνιτικό Ισλάμ, με την Τουρκία του Ερντογάν να είναι και λόγω γεωγραφικής εγγύτητας ο σπόνσορας κάθε μορφής εξτρεμιστών, ο διανομέας της βοήθειας που προερχόταν από τη Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα και το Κατάρ. Στην περίοδο 2013-2014 οι ΗΠΑ άλλαξαν προτεραιότητα, θεώρησαν ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι οι τζιχαντιστές, με την Τουρκία μετέωρη και απομονωμένη να αναζητεί αγωνιωδώς νέες ισορροπίες.

Κουρδικό και Συρία
Η Αγκυρα στη Συρία είχε στόχο να εγκαθιδρυθεί Σουνιτικό Κράτος στη Δαμασκό, το οποίο να κρατά υπό έλεγχο τους Κούρδους. Σήμερα στη Συρία κατά κύριο λόγο η Τουρκία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση ταυτόχρονα και με τους Κούρδους και με τους τζιχαντιστές.

Στο όνομα της προτεραιότητας που δίνει στην εκστρατεία κατά των Κούρδων εντός και εκτός συνόρων ο Ερντογάν προχώρησε σε μια διπλή ανατροπή συμμαχιών: Διαφοροποιήθηκε στα όρια της σύγκρουσης από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και προσέγγισε τη Μόσχα, ενώ εγκατέλειψε τον ρόλο του προστάτη των Σουνιτών στη Μέση Ανατολή αναζητώντας λύση στη Συρία υπό την επιδιαιτησία της Ρωσίας μαζί με την υπό τον Ασαντ κυβέρνηση της Δαμασκού και το Ιράν.

Ο Πούτιν σε καμιά περίπτωση δεν θα διακινδυνεύσει την προσέγγιση με τις ΗΠΑ για να διευκολύνει τον Ερντογάν στο Κουρδικό.

Το ένα μέτωπο, το Κουρδικό, με τον φαύλο κύκλο πληγμάτων από τους αντάρτες και της κρατικής καταστολής που ακολουθεί, οδηγεί στην ενδυνάμωση του ΡΚΚ και μάλιστα σε μια στιγμή που δεν υπάρχει περιθώριο νόμιμης διεκδίκησης δικαιωμάτων.

Το δεύτερο μέτωπο απέναντι στους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους πέραν των στοχευμένων ή και τυφλών πληγμάτων θα μπορούσε να οδηγήσει στη χειραφέτηση από το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ των ακραίων και να προκαλέσει νέα εσωτερική σύγκρουση Τούρκων φονταμενταλιστών με τους περίπου δέκα εκατομμύρια Αλεβήδες της χώρας, που βλέπουν τους Αλαουίτες της Συρίας ως αδέλφια τους.

Έτσι μια εμπλοκή εκτός συνόρων που αναζητούσε στρατηγικό βάθος για τον έλεγχο των Κούρδων με τη δημιουργία Σουνιτικού Καθεστώτος στη Συρία γίνεται μπούμερανγκ, καθώς μεταφέρεται εντός συνόρων.

Ερντογάν, ο σκληρός πυρήνας του προβλήματος
Ποιο είναι το κυρίαρχο συναίσθημα ως αντίδραση στο κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων στην Τουρκία στην πλειοψηφία του πληθυσμού: Η συσπείρωση γύρω από τον Ερντογάν, επειδή η πατρίδα κινδυνεύει ή η μαζική διαρροή σημαντικού τμήματος της εκλογικής βάσης που χρεώνει στους χειρισμούς του τον βαρύ φόρο αίματος, αποσταθεροποίησης και αβεβαιότητας που πληρώνει η χώρα;

Μέχρι την άνοιξη του 2015 και πιο συγκεκριμένα τις εκλογές του Απριλίου της ίδιας χρονιάς όπου η είσοδος του Κουρδικού HDP στη Βουλή στέρησε από το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία, ήταν ανοικτός ο δίαυλος της απευθείας διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης με τον έγκλειστο στο Ιμραλι Οτσαλάν, με τακτικό συνομιλητή του τον επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών ΜΙΤ, Φιντάν, στενό συνεργάτη του Ερντογάν. Από τις συνομιλίες προέκυπταν συνεχείς εκκλήσεις του Οτσαλάν για τερματισμό του ένοπλου αγώνα και αποχώρηση των μαχητών στο Ιράκ.

Την ίδια περίοδο, στα τέλη του 2014 αρχές του 2015, η Αγκυρα υπό την πίεση των ΗΠΑ στον απόηχο της ραγδαίας προέλασης των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ τον Ιούλιο του 2014 πήρε αποστάσεις από αυτούς.

Έτσι η κοινή γνώμη νομιμοποιείται να θέσει το ερώτημα γιατί τζιχαντιστές και Κούρδοι που ήταν συνομιλητές οι δεύτεροι και προστατευόμενοι οι πρώτοι της κυβέρνησης Ερντογάν μεταλλάχτηκαν σε θανάσιμους εχθρούς της Άγκυρας τα τελευταία δύο χρόνια.

Τουρκία, ανοχύρωτη χώρα
Είναι βέβαιο ότι τόσο οι επιθέσεις τυφλής βίας των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους, όσο και οι στοχευμένες ένοπλες επιθέσεις του ΡΚΚ θα συνεχισθούν και θα κλιμακωθούν στην πορεία προς το δημοψήφισμα. Έτσι, θα εξακολουθήσουν να αναδεικνύουν και την κατάσταση μεταξύ αποδιοργάνωσης και διάλυσης στην οποία έχουν περιέλθει οι Ένοπλες Δυνάμεις και η Αστυνομία στην Τουρκία λόγω των πρωτοφανών εκκαθαρίσεων, πραγματικών ή φανταστικών ερεισμάτων του Δικτύου του Ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Το κύμα των εκκαθαρίσεων έχει αποδιοργανώσει κυρίως την Αστυνομία, αλλά και την Πολεμική Αεροπορία της χώρας.

Σκάει και η «φούσκα» της οικονομίας

Την ίδια στιγμή, ως μη αντιστρέψιμη προβάλλει η πορεία προς την ύφεση της τουρκικής οικονομίας που προαναγγέλλει το τέλος μιας φούσκας που στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο στον κατασκευαστικό κλάδο και στην κατανάλωση, με ταυτόχρονη εκτόξευση του εσωτερικού δανεισμού, όλα μαζί αθροιστικά δίνουν την αίσθηση ότι πλησιάζει το τέλος μιας δεδομένης, διαρκώς αυξανόμενης και στη χειρότερη περίπτωση στάσιμης ηγεμονικής πρωτοκαθεδρίας του Ερντογάν και του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ στην κοινή γνώμη της Τουρκίας.

Με τον ορίζοντα σκοτεινό χωρίς προοπτική αποκλιμάκωσης της βίας και επανόδου στους ρυθμούς ανάπτυξης του παρελθόντος, η πολιτική κυριαρχία του Ερντογάν προβάλλει στην καλύτερη περίπτωση ως υποθηκευμένη.

Ο ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΕΧΕΙ ΚΟΨΕΙ ΤΙΣ «ΓΕΦΥΡΕΣ» ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΥ
Μετέωρο βήμα στη Μέση Ανατολή

Με τον Ερντογάν σε κατάσταση πολιορκίας εντός και εκτός συνόρων, η Τουρκία μάλλον επικυρώνει τις επιλογές που έχουν χαράξει για τη Συρία, Μόσχα, Τεχεράνη και Δαμασκός, παρά τις συνδιαμορφώνει ή έστω τις επηρεάζει.

Μέχρι στιγμής, το μόνο ορατό κέρδος του Ερντογάν από την προσέγγιση με τη Μόσχα είναι η ανοχή της ρωσικής πλευράς στην επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη, που επέτρεψε σε τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις να παρεμβληθούν και να εμποδίσουν τη γεωγραφική συνένωση των Κούρδων της Συρίας.

Τα παραπάνω δεν αλλάζουν τα δεδομένα της ένοπλης δράσης Κούρδων και τζιχαντιστών εντός Τουρκίας και επιπλέον η δυνατότητα διπλωματικών ελιγμών και ανατροπών συμμαχιών του Ερντογάν είναι σε άμεση συνάρτηση με την προσέγγιση που έχει εξαγγείλει ο Τραμπ για τη Ρωσία: Ο Πούτιν σε καμιά περίπτωση δεν θα διακινδυνεύσει την προσέγγιση με τις ΗΠΑ για να διευκολύνει τον Ερντογάν στο Κουρδικό. Στην Αγκυρα έχουν πλήρη επίγνωση του παραπάνω κινδύνου και έτσι ερμηνεύεται η δήλωση του πρωθυπουργού Γιλντιρίμ, προχθές Τρίτη, ότι περιμένει από τον Τραμπ να διακόψει τη στήριξη των Κούρδων της Συρίας, που χρεώνεται από τουρκικής πλευράς ως επιλογή του Ομπάμα.

Εντός και εκτός συνόρων ο Ερντογάν έχει κόψει γέφυρες συμβιβασμού και πολιτικών λύσεων και προβάλλει ως απρόβλεπτος και αφερέγγυος απέναντι σε χθεσινούς αλλά και σημερινούς συμμάχους. Από μόνη της η παραμονή του στην εξουσία επιβαρύνει μια ήδη δραματικά βεβαρημένη συγκυρία για τη χώρα του.