BRICS εναντίον των ΗΠΑ στην Αφρική

Η Αφρική εμφανίζεται όλο και περισσότερο στις συζητήσεις των μεγάλων χωρών και οργανισμών λόγω της αυξανόμενης σημασίας της στις παγκόσμιες υποθέσεις. Ο ΟΗΕ αναμένει ότι πάνω από το ήμισυ της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι το 2050 θα συμβεί στην ήπειρο αυτή, με τον αριθμό των ανθρώπων στην υποσαχάρια Αφρική να διπλασιάζεται μέχρι τότε. Αυτό θα ανοίξει νέες ευκαιρίες αγοράς και εργασίας παράλληλα με τις υπάρχουσες ευκαιρίες αξιοποίησης των πόρων που έχουν ήδη προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον, αλλά θα οδηγήσει επίσης σε αναπτυξιακές και ανθρωπιστικές προκλήσεις.

Η Διακήρυξη του Καζάν που μόλις συμφωνήθηκε κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής των BRICS μιλάει με υψηλούς τόνους για τη βοήθεια και την ενδυνάμωση της Αφρικής κατά τη διάρκεια αυτής της μετασχηματιστικής περιόδου, αλλά οι χώρες αυτές – είτε ως σύνολο, είτε μέσω μίνι-μερών, είτε διμερώς – θα πρέπει αναπόφευκτα να ανταγωνιστούν τις ΗΠΑ εκεί. Η μεγάλη στρατηγική των τελευταίων παίρνει διάφορες μορφές που θα περιγραφούν εν συντομία σε αυτή την ανάλυση, αλλά συνολικά αποσκοπεί στο να εμποδίσει τις προσπάθειες των άλλων να επωφεληθούν αμοιβαία από αυτές τις διαδικασίες, εκμεταλλευόμενη παράλληλα την Αφρική όσο το δυνατόν περισσότερο.

Η πιο ορατή εκδήλωση αυτής της στρατηγικής είναι η συνεχής παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, η οποία ακούγεται ευγενής εκ πρώτης όψεως, αλλά στην πραγματικότητα καθοδηγείται από απώτερα κίνητρα. Αυτή η μορφή στήριξης έχει χρησιμοποιηθεί ως όπλο κατά τη διάρκεια των δεκαετιών για την καλλιέργεια και τη συνδιαλλαγή διεφθαρμένων ελίτ, προκειμένου να θεσμοθετηθούν σχέσεις εξάρτησης από τις οποίες οι χώρες που λαμβάνουν βοήθεια είναι δύσκολο να απελευθερωθούν. Ο σκοπός είναι να δημιουργηθούν μοχλοί επιρροής που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη νομιμοποίηση μονόπλευρων συμφωνιών με τη Δύση.

Οι BRICS – που από εδώ και πέρα αναφέρεται είτε στην ομάδα στο σύνολό της, είτε στις μινιμερείς χώρες της, είτε σε μεμονωμένα μέλη της – μπορούν να αντιδράσουν σε αυτό βοηθώντας τους Αφρικανούς εταίρους τους στην αγροτική ανάπτυξη, ώστε να γίνουν τελικά λιγότερο εξαρτημένοι από την αμερικανική βοήθεια. Μεγάλοι παραγωγοί σιτηρών, όπως η Ρωσία, μπορούν επίσης να παράσχουν περισσότερη δική τους βοήθεια χωρίς δεσμεύσεις κατά τη διάρκεια του μεσοδιαστήματος. Πρέπει να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της κάλυψης των άμεσων αναγκών και της προσέγγισης των χωρών προς την αυτάρκεια μακροπρόθεσμα.

Ο επόμενος τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται η στρατηγική των ΗΠΑ έναντι της Αφρικής είναι μέσω του «Africa Growth and Opportunity Act» (AGOA) που επιτρέπει το αφορολόγητο εμπόριο μεταξύ τους. Το μειονέκτημα αυτής της ρύθμισης είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν αφαιρέσει από αυτήν χώρες όπως η Αιθιοπία και το Μάλι ως τιμωρία για την άρνησή τους να συμμορφωθούν με τις πολιτικές τους απαιτήσεις. Με άλλα λόγια, ενώ υπάρχουν σίγουρα κάποια οικονομικά οφέλη από αυτή τη ρύθμιση, αυτά μπορούν να διακοπούν εάν οι χώρες δεν κάνουν αυτό που θέλουν οι ΗΠΑ.

Η απάντηση των BRICS ήταν η απελευθέρωση του εμπορίου και των επενδύσεων με την Αφρική στο σύνολό της, η οποία είναι ευκολότερη από ποτέ λόγω της δημιουργίας της «Αφρικανικής Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών» (AfCFTA). Η Κίνα πρωτοστατεί σε αυτό το θέμα λόγω της πολύ μεγαλύτερης και πιο ανεπτυγμένης οικονομίας της σε σχέση με τα άλλα μέλη των BRICS, αλλά η Ρωσία, η Ινδία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κάνουν επίσης σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ο στόχος είναι να διαφοροποιηθούν οι εμπορικές συνεργασίες αυτών των χωρών, ώστε να μην αποσταθεροποιηθούν εάν οι ΗΠΑ τις πετάξουν έξω από την AGOA.

Βασισμένη στην εμπορική διάσταση αυτής της στρατηγικής είναι η χρηματοοικονομική διάσταση, κατά την οποία οι ΗΠΑ εκμεταλλεύονται τον ηγετικό ρόλο της Δύσης σε παγκόσμιους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα για να προσφέρουν δάνεια με όρους σε απελπισμένες χώρες. Αυτά στη συνέχεια χρησιμοποιούνται ως όπλο για την περαιτέρω εδραίωση των μονόπλευρων εμπορικών και επενδυτικών δεσμών τους, ενώ παράλληλα εξαναγκάζουν τους ηγέτες τους να κάνουν ορισμένες πολιτικές παραχωρήσεις. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι οι χώρες που λαμβάνουν τα δάνεια χάνουν περισσότερο από την κυριαρχία τους και κινδυνεύουν με κοινωνικοπολιτικές αναταραχές.

Η Κίνα έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο μεταξύ των χωρών BRICS στην παροχή δανείων χωρίς δεσμεύσεις μέσω της Πρωτοβουλίας Belt & Road (BRI) για τη χρηματοδότηση αμοιβαία επωφελών μεγαλεπήβολων έργων και τη βοήθεια των χωρών που αγωνίζονται να αποφύγουν τις δυτικές παγίδες χρέους του είδους που περιγράφεται παραπάνω. Ο ανερχόμενος ρόλος των BRICS ως αυτοτελής οικονομικός παράγοντας, ιδίως όσον αφορά τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα που δημιούργησαν, θα μπορούσε να συμπληρώσει αυτές τις προσπάθειες για να εξουδετερώσει τους ισχυρισμούς ότι τα αφρικανικά κράτη απλώς ανταλλάσσουν τη δυτική εξάρτηση με την κινεζική.

Προχωρώντας, οι ΗΠΑ θέλουν να καθοδηγήσουν το ταξίδι της Αφρικής μέσω της «τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης»/«Μεγάλης Επαναφοράς “ (4IR/GR), φέρνοντας ολόκληρη την ήπειρο στο διαδίκτυο μέσω της πρωτοβουλίας ”Ψηφιακός Μετασχηματισμός με την Αφρική» (DTA) του Δεκεμβρίου 2022. Η έκθεση του Carnegie Endowment από τον Μάρτιο του 2024 σημείωνε ότι δεν είχαν γίνει πολλά με τα 800 εκατομμύρια δολάρια που είχε υποσχεθεί μέχρι τότε, αλλά αν σημειωθεί κάποια πρόοδος και δεν πρόκειται απλώς για ένα slush fund ή ένα PR κόλπο, τότε πιθανότατα θα οδηγήσει σε ψηφιακή επιτήρηση σε ολόκληρη την ήπειρο.

Οι αφρικανικές χώρες θα μπορούσαν να πάρουν μια σελίδα από τα εγχειρίδια της Ρωσίας και ορισμένων άλλων μελών των BRICS, ψηφίζοντας νόμους σχετικά με τον εντοπισμό δεδομένων, ο οποίος απαγορεύει την αποστολή δεδομένων των χρηστών στο εξωτερικό. Αυτό δεν είναι μια λύση-ασφαλής λύση για την ψηφιακή επιτήρηση, αλλά παρέχει την καλύτερη δυνατή ισορροπία μεταξύ των αναγκαίων ξένων ψηφιακών επενδύσεων στις (στην προκειμένη περίπτωση αναπτυσσόμενες) οικονομίες και της εθνικής ασφάλειας. Παράλληλα, οι χώρες της Αφρικής θα πρέπει να διεκδικήσουν τέτοιες επενδύσεις από τα κράτη BRICS, με την Κίνα να αποτελεί ήδη έναν από τους κύριους εταίρους.

Η εξόρυξη πόρων είναι ένα άλλο στοιχείο της μεγάλης στρατηγικής των ΗΠΑ έναντι της Αφρικής, η οποία δίνεται προτεραιότητα μέσω του διαδρόμου Lobito που παρουσιάστηκε από τις ΗΠΑ και την ΕΕ τον Σεπτέμβριο του 2023 για τη διευκόλυνση της εξαγωγής ορυκτών της Νότιας Αφρικής στη δυτική αγορά. Η περιοχή αυτή είναι πλούσια σε χαλκό, λίθιο και άλλους πόρους που είναι απαραίτητοι για την 4IR/GR στην οποία οι ΗΠΑ και η Κίνα ανταγωνίζονται σκληρά για να διαμορφώσουν το περίγραμμα της μελλοντικής παγκόσμιας οικονομίας.

Ο πιο σίγουρος τρόπος για να διασφαλιστεί ότι οι πλούσιες σε ορυκτά αφρικανικές χώρες δεν θα υποστούν εκμετάλλευση είναι να μιμηθούν τον «Νόμο περί εθνικού πλούτου και πόρων (μόνιμη κυριαρχία)» της Τανζανίας του 2017, ο οποίος απαγόρευσε την εξαγωγή πρώτων υλών προς επεξεργασία. Αυτό αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της δημιουργίας μιας εγχώριας βιομηχανίας μεταποίησης που θα προσθέσει αξία σε αυτές τις εξαγωγές και θα προσφέρει θέσεις εργασίας για τον αναπτυσσόμενο πληθυσμό της. Το παγκόσμιο κόστος θα αυξηθεί αν αρκετές χώρες αντιγράψουν αυτή την πολιτική, αλλά θα είναι για το καλό του λαού τους.

Περνώντας στις πιο μοχθηρές μορφές της μεγάλης στρατηγικής των ΗΠΑ έναντι της Αφρικής, οι παρατηρητές δεν μπορούν να ξεχάσουν τις πολυάριθμες εκστρατείες πληροφοριακού πολέμου που διεξάγουν σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτές αποσκοπούν στην απαξίωση των αντιπάλων της, όπως η Ρωσία, στην υποδαύλιση της διακρατικής διχόνοιας, όπως για παράδειγμα μεταξύ των μελών των BRICS, της Αιθιοπίας και της Αιγύπτου, και στην όξυνση των προϋπαρχουσών εσωτερικών (συνήθως ταυτοτικών) διαφορών, προκειμένου να αποσταθεροποιηθούν τα εύθραυστα κράτη μέσω του υβριδικού πολέμου ως τιμωρία για τη μη συνθηκολόγηση με τις απαιτήσεις των ΗΠΑ.

Καλύτερες πολιτικές «Προ-Βοήθειας, Παιδείας στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης & Δημοκρατικής Ασφάλειας» είναι ο μόνος τρόπος για να ενισχυθεί η άμυνα των στοχευμένων κρατών και κοινωνιών, αλλά θα χρειαστεί χρόνος για να εφαρμοστούν ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση, οπότε κάποια προβλήματα είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσουν αυτές τις εκστρατείες. Η ζημιά στη φήμη των χωρών BRICS μπορεί να μετριαστεί μέσω αντιεπιχειρήσεων, η διακρατική διχόνοια μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της διαμεσολάβησης των BRICS, ενώ οι εσωτερικές συγκρούσεις μπορεί να απαιτήσουν βοήθεια ασφαλείας από ορισμένα κράτη BRICS.

Το τελευταίο σημείο οδηγεί άμεσα στην επόμενη μορφή με την οποία εκδηλώνεται η μεγάλη στρατηγική των ΗΠΑ έναντι της Αφρικής, δηλαδή μέσω της διεξαγωγής πολέμων δι’ αντιπροσώπων, όπως αυτό που συμβαίνει στο Σαχέλ. Το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και ο Νίγηρας απέλασαν τις γαλλικές και αμερικανικές δυνάμεις τα τελευταία χρόνια, σχημάτισαν μια συμμαχία πριν από τη διερεύνηση μιας συνομοσπονδίας, και στη συνέχεια έγιναν στόχος περισσότερων τρομοκρατικών και αυτονομιστικών επιθέσεων με ξένη υποστήριξη. ΗΓαλλία και οι ΗΠΑ συνεργάζονται χέρι-χέρι με την Ουκρανία για να τιμωρήσουν αυτές τις τρεις χώρες γι’ αυτό.

Η Ρωσία έχει αναλάβει το προβάδισμα στην παροχή βοήθειας στους νέους περιφερειακούς εταίρους της μέσω της ανάπτυξης στρατιωτικών συμβούλων και ΜΜΚ μέσω μιας στρατηγικής που αναπτύχθηκε εδώ για όσους θέλουν να μάθουν γι’ αυτήν. Άλλες χώρες των BRICS μπορούν να βοηθήσουν με εξαγωγές όπλων και υποστήριξη πληροφοριών, αν έχουν τις δυνατότητες και τη βούληση να το κάνουν, αν και οι περισσότερες δεν το κάνουν και αντίθετα αναμένεται να κάθονται στο περιθώριο αυτών των πολέμων δι’ αντιπροσώπων. Αν ενταθούν, τότε δεν αποκλείεται να ακολουθήσει κάποια επίσημη δυτική στρατιωτική επέμβαση.

Εκεί έγκειται η τελική μορφή της μεγάλης στρατηγικής των ΗΠΑ, η άμεση στρατιωτική δράση κατά αφρικανικών χωρών, η οποία εφαρμόζεται κατά περίπτωση και της οποίας τα κίνητρα ποικίλλουν ευρέως από τη Σομαλία έως τη Λιβύη. Η διαβόητη AFRICOM οργανώνει τέτοιες δραστηριότητες που διευκολύνονται σημαντικά από το αρχιπέλαγος των αμερικανικών βάσεων, συμπεριλαμβανομένων των ανεπίσημων, που εξαπλώνονται σε όλη την ήπειρο από το 2001. Η τρέχουσα εστίαση στο Σαχέλ ενδέχεται να οδηγήσει σε νέες βάσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ακτή Ελεφαντοστού, από τις οποίες θα «χτυπηθούν χειρουργικά» στόχοι στο βορρά.

Για άλλη μια φορά, η Ρωσία είναι το μόνο κράτος των BRICS που έχει τις δυνατότητες και τη βούληση να αντιμετωπίσει αυτές τις απειλές, κάτι που θα μπορούσε να κάνει ενδυναμώνοντας τους εταίρους της (συμπεριλαμβανομένων των μη κρατικών) να προβούν σε αντίποινα κατά των κρατών που φιλοξενούν αμερικανικές βάσεις και/ή να στοχεύσουν άμεσα αυτές τις εγκαταστάσεις. Ο πόλεμος ΝΑΤΟ-Ρωσίας με αντιπροσώπους στην Ουκρανία θα μπορούσε επίσης να ενταθεί ως ασύμμετρη απάντηση για να βγάλει τη Δύση εκτός ισορροπίας, αλλά η Δύση θα μπορούσε να κάνει το ίδιο στη Ρωσία ως εκδίκηση για τη ματαίωση των σχεδίων της στην Αφρική, συνδέοντας έτσι αυτά τα δύο μέτωπα του Νέου Ψυχρού Πολέμου.

Το συμπέρασμα από αυτή την ανάλυση είναι ότι οι BRICS έχουν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στο να βοηθήσουν την Αφρική να υπερασπιστεί τον εαυτό της από τα ηγεμονικά σχέδια των ΗΠΑ, αλλά μόνο η Ρωσία θα το κάνει αυτό από την άποψη της ασφάλειας, ενώ η οικονομική υποστήριξη της Κίνας θα παραμείνει απαράμιλλη. Κατά συνέπεια, αυτό το αναδυόμενο μέτωπο του Νέου Ψυχρού Πολέμου πιθανότατα θα δει την σινο-ρωσική Entente να συντονίζεται στενότερα κατά της Δύσης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εκεί, γεγονός που θα δώσει ευκαιρίες σε άλλα κράτη BRICS όπως η Ινδία να παρουσιαστούν στις αφρικανικές χώρες ως αξιόπιστοι εξισορροπιστές.

Μεταφρασμένο από Sahiel.gr σε συνεργασία με korybko.substack.com