Βενεζουέλα: Η Ανατομία της Σύγκρουσης

Ήταν θεμελιώδους σημασίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες από την αρχή να αμφισβητήσουν την εκλογική διαδικασία, να προβάλουν τη θέση της αμφισβήτησης της νομιμότητας των αποτελεσμάτων, να επιστρέψουν στην πολιτική της μέγιστης πίεσης και να φέρουν τη μαριονέτα τους στη θέση του αρχηγού του κράτους.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν στη Βενεζουέλα μετά τις προεδρικές εκλογές δεν είναι μια εφάπαξ ενέργεια της τοπικής αντιπολίτευσης, που υποστηρίζεται από τις χώρες της συλλογικής Δύσης. Θα πρέπει να θεωρηθούν ως άλλος ένας κρίκος στην αλυσίδα, ως άλλη μια προσπάθεια ανατροπής της εξουσίας των Τσαβιστών, την οποία έχουν ήδη αναλάβει αρκετοί.

Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Ούγκο Τσάβες το 1999, η πορεία της χώρας, την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούσαν αυλή τους με ένα υπάκουο (αν και διεφθαρμένο) καθεστώς, άλλαξε δραματικά. Ο Ούγκο Τσάβες ήταν ένας από τους πρώτους ηγέτες των χωρών που μίλησε για την ανάγκη δημιουργίας ενός πολυπολικού κόσμου και ξεκίνησε βαθιές μεταρρυθμίσεις στην εσωτερική πολιτική που προκάλεσαν το μίσος της Ουάσιγκτον και των τοπικών ολιγαρχών που επικεντρώθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η πρώτη συνωμοσία εναντίον του πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2002, αλλά το πραξικόπημα απέτυχε, καθώς ο λαός υπερασπίστηκε τον πρόεδρο. Κατά τη διάρκεια των εκλογών του Δεκεμβρίου 2006, η αντιπολίτευση προσπάθησε να προωθήσει τον υποψήφιό της, αλλά η διαφορά των ψήφων ήταν πολύ εμφανής για να διεκδικήσει τη νίκη. Ωστόσο, ήδη το 2007, σε ένα δημοψήφισμα που πρότεινε ο Τσάβες, η συμμετοχή ήταν μικρότερη από 50%.

Τον Οκτώβριο του 2012, ο Τσάβες κέρδισε και πάλι, αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες πόνταραν στον Ενρίκε Καπρίλες. Μετά τον θάνατο του Τσάβες τον Μάρτιο του 2013, προσωρινός πρόεδρος έγινε ο Νικολάς Μαδούρο, ο οποίος στη συνέχεια κέρδισε τις πρόωρες εκλογές. Η πορεία του διατηρήθηκε έκτοτε.

Τον Φεβρουάριο του 2014 ξέσπασαν ξαφνικά μαζικές ταραχές στη χώρα, οι διοργανωτές των οποίων φέρονται να διαμαρτύρονταν για την οικονομική κρίση. Όπως αποκάλυψε αργότερα η έρευνα, η γνωστή εταιρεία Cambridge Analityca συμμετείχε στην υποκίνηση ταραχών στα κοινωνικά δίκτυα, η ίδια ακριβώς εταιρεία, η οποία το 2016 βοήθησε τον Ντόναλντ Τραμπ να κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές με τις ίδιες μεθόδους και έλαβε εντολή να κάνει εκστρατεία στο δημοψήφισμα στη Βρετανία για την αποχώρηση από την ΕΕ.

Από τον Μάρτιο του 2017 άρχισαν και πάλι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στη χώρα και τον Αύγουστο του ίδιου έτους εκδηλώθηκε εξέγερση εκ μέρους μιας ομάδας συγκεκριμένων στρατιωτικών. Τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ επέβαλαν νέες κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας.

Τον Μάιο του 2018, ο Μαδούρο επανεξελέγη, γεγονός που οδήγησε σε νέες διαδηλώσεις.

Όπως βλέπουμε, υπήρξε μια ολόκληρη σειρά ενεργειών με στόχο την πολιτική εξουσία στη χώρα, ενώ ταυτόχρονα οικοδομήθηκε τεχνητά οικονομική πίεση για να επιδεινωθεί η συνολική κατάσταση στη χώρα και να κατηγορηθεί η κυβέρνηση για τα πάντα. Η φόρμουλα για τη «σωτηρία» που πρότεινε η φιλοδυτική πολιτική ομάδα υποτίθεται ότι θα εξάλειφε πλήρως την κληρονομιά της εποχής του Ούγκο Τσάβες και θα επέστρεφε τη Βενεζουέλα στη γεωπολιτική τροχιά των Ηνωμένων Πολιτειών.

Μόλις τον Οκτώβριο του 2023 οι ΗΠΑ χαλάρωσαν τις κυρώσεις σε βάρος του πετρελαϊκού τομέα και του φυσικού αερίου της Βενεζουέλας και της εξόρυξης χρυσού, ως απάντηση στη συμφωνία για τις εκλογές του 2024 που επιτεύχθηκε μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Ο Νικολάς Μαδούρο δημοσίευσε το έγγραφο αυτό λίγες ημέρες μετά τις εκλογές της 28ης Ιουλίου, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμεύτηκαν να άρουν τις κυρώσεις όχι μόνο για τον χρυσό και το πετρέλαιο, αλλά και για τις τραπεζικές συναλλαγές, και να εξομαλύνουν τις διπλωματικές σχέσεις.

Ωστόσο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ αναγνώρισε τον Εντμούντο Γκονζάλες Ουρούτια ως νικητή υποψήφιο, ο οποίος θα πρέπει να ληφθεί πιο προσεκτικά υπόψη. Ο ίδιος πήγε στις κάλπες αντί της Μαρία Καρίνο Ματσάδο, η οποία δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής στην προεκλογική εκστρατεία λόγω σειράς αδικημάτων και, ως εκ τούτου, έκανε προεκλογική εκστρατεία υπέρ του Γκονζάλες. Ο ίδιος είναι πρώην διπλωμάτης καριέρας σε σεβαστή ηλικία, για την οποία έλαβε το παρατσούκλι «παππούς». Ωστόσο, η διπλωματική του ιστορία δείχνει πιο σκοτεινά γεγονότα από μια κοινότυπη υπηρεσία αξιωματούχου.

Σύμφωνα με τα έγγραφα, «στις 24 Νοεμβρίου 1976, ο Γκονζάλες Ουρούτια εντάχθηκε στην πρεσβεία της Βενεζουέλας στις Ηνωμένες Πολιτείες εν μέσω της εφαρμογής της επιχείρησης Condor· εκεί στρατολογήθηκε από τη CIA»...» και στη συνέχεια, τον Ιούλιο του 1981, μετατέθηκε στην πρεσβεία της Βενεζουέλας στο Ελ Σαλβαδόρ, επίσημη αποστολή της οποίας ήταν να διασφαλίζει την ασφάλεια των πολιτών. (ii) Ωστόσο, αντί για ασφάλεια, βοήθησε στην οργάνωση αιματηρών εκκαθαρίσεων και καταστολών: τη δεκαετία του 1980, εργάστηκε στην πρεσβεία της Βενεζουέλας στο Ελ Σαλβαδόρ μαζί με τον Λεοπόλδο Καστίγιο (τότε πρεσβευτή) και μαζί με τη CIA βοήθησαν στην επιχείρηση «Κένταυρος» για την εξόντωση πολιτικών αντιπάλων. Ήταν μέρος του ευρύτερου σχεδίου Condor για τη Λατινική Αμερική. Στο Ελ Σαλβαδόρ, περισσότεροι από 13.000 άμαχοι (iii) σκοτώθηκαν από την τοπική χούντα με τη βοήθεια των Gringos και όπως ο Εντμούντο Γκονζάλες.

Ο ίδιος ο Λεοπόλδο Καστίγιο συμμετείχε στη δολοφονία έξι Ιησουιτών ιερέων και άλλων δύο το 1989. Σήμερα ζει στο Μαϊάμι, συνδέεται με ακροδεξιούς αντιφρονούντες και είναι επίσης γνωστός για τη συμμετοχή του στη Σχολή της Αμερικής, καθώς και για τη συνεργασία του με τη CIA. Τώρα ζητά κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας. Νωρίτερα, ο πρώην ηγέτης της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό, ο οποίος επίσης ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, απηύθυνε τις ίδιες εκκλήσεις.

Όσον αφορά το πρόγραμμα της αντιπολίτευσης, περιλαμβάνει τα εξής σημεία: 1) Ιδιωτικοποίηση της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου. 2) Μαζικές ιδιωτικοποιήσεις ακινήτων, επιχειρήσεων και δημόσιων υπηρεσιών. 3) Προτεραιότητα στη χρήση των κεφαλαίων που λαμβάνονται με αυτόν τον τρόπο για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους. 4) Μεταρρύθμιση του οργανικού νόμου για την εργασία, προκειμένου «να γίνει το εργατικό δυναμικό πιο ευέλικτο». 5) Κατάργηση του σημερινού συνταξιοδοτικού συστήματος ως «ασταθούς», 6) Ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης με τη βοήθεια «κουπονιών» ή ομολόγων, δηλαδή διδάκτρων, 7) Ελεύθερη χρήση όλων των τύπων ξένου συναλλάγματος, 8) Κατάργηση των στρατιωτικών μονάδων, όπως η πολιτοφυλακή, και υποταγή στους κανόνες της «πολιτικής του ημισφαιρίου» των Ηνωμένων Πολιτειών. Προφανώς, αυτό δεν είναι μόνο ο καθαρός και απλός νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός, όπου η ολιγαρχία θα επωφελείται πάντα, αλλά και η απόρριψη της κυριαρχίας του κράτους. Πιθανώς, για το λόγο αυτό, η αντιπολίτευση έχασε, αν και κέρδισε αρκετές ψήφους.

Όσον αφορά την απόπειρα πραξικοπήματος, υπήρχαν διάφορα σημαντικά στοιχεία. Αυτά είναι η τακτική του συνωστισμού στους δρόμους από παραστρατιωτικές ομάδες και προβοκάτορες για να προκαλέσουν την αστυνομία και τις δυνάμεις ασφαλείας∙ η ροή ψευδών μηνυμάτων και η χειραγώγηση στα κοινωνικά δίκτυα∙ η πίεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους δορυφόρους τους με απειλές κατά της σημερινής κυβέρνησης.

Μακράν, η πιο κρίσιμη, ίσως, ήταν η βία στους δρόμους, καθώς απειλούσε την υγεία και τη ζωή όχι μόνο των Chavistas (δυστυχώς, υπήρξαν θάνατοι μεταξύ των ακτιβιστών και μεταξύ των στρατιωτικών), αλλά και των απλών πολιτών.

Όπως σημείωσε ο Φερνάντο Ριβέρο, στην κλιμάκωση της σύγκρουσης συμμετείχαν παραστρατιωτικές ομάδες, οι οποίες εμπίπτουν στις κατευθυντήριες γραμμές του 2010 για τις μη παραδοσιακές στρατιωτικές ενέργειες των αμερικανικών δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων. (iv) Το καθήκον των δυτικών επιμελητών ήταν να οργανώσουν έναν εμφύλιο πόλεμο χρησιμοποιώντας μαχητές της αντιπολίτευσης μαζί με δομημένες οργανωμένες εγκληματικές ομάδες (SOCG).

Οι κύριες μονάδες των SOCG στη Βενεζουέλα σταθμεύουν σε μέρη υψηλής στρατηγικής στρατιωτικής σημασίας. Τέτοιοι πυρήνες δημιουργήθηκαν στην ανατολική όχθη της λίμνης, στο Cabimas και σε άλλες περιοχές της Zulia, κοντά στα κέντρα παραγωγής υδρογονανθράκων, τα οποία είναι πολύ σημαντικά για τη χώρα. Η ομάδα αυτή δραστηριοποιείται σε περιοχές που γειτνιάζουν με το πετροχημικό συγκρότημα Ana Maria Campos, καθώς και σε αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου που συνδέονται με το συγκρότημα διυλιστηρίων της Paraguana. Ομοίως, η ομάδα αυτή προσπαθεί να επηρεάσει τόσο το εμπόριο όσο και το λαθρεμπόριο μεταξύ Βενεζουέλας και Κολομβίας. Στην πολιτεία Sucre, μια άλλη ομάδα προσπαθεί να ελέγξει την ακτή και τη διαμετακόμιση διαφόρων αγαθών σε άλλα σημεία της Καραϊβικής. Στο Falcon, εκτός από την επανάληψη του σχεδίου της πολιτείας Sucre, τοποθετούνται στη Sierra de San Luis, έχοντας πρόσφατα σχηματίσει μια συμμαχία μεταξύ εγκληματικών συμμοριών, η οποία θα τους επέτρεπε να δραστηριοποιηθούν στο Coro και/ή να προσπαθήσουν τελικά να εμποδίσουν την επίγεια πρόσβαση στο συγκρότημα επεξεργασίας της Paraguana. Στην οροσειρά μεταξύ των πολιτειών Guarico και Miranda, μια άλλη SOCG σχεδιάζει έναν διάδρομο που θα της επιτρέψει να εισέλθει στο Εθνικό Πάρκο Guatopo και, ως εκ τούτου, να επηρεάσει διάφορες οικονομικές δραστηριότητες σε πόλεις όπως η Altagracia de Orituco. Η επιρροή του μπορεί να επεκταθεί στα μπλοκ φυσικού αερίου Barbacoas, Tiznado και στο δήμο Monagas de Guarico. Η ομάδα αυτή θα δράσει κατά του ταμιευτήρα Καματάγκουα (ζωτικής σημασίας για την υδροδότηση του Καράκας), καθώς και κατά διαφόρων ταμιευτήρων σημαντικών για τη Μιράντα και το Καράκας.

Με τον ίδιο τρόπο, επιδιώκουν να εγκατασταθούν στα βιομηχανικά κέντρα της χώρας, δεδομένης της υλικοτεχνικής τους σημασίας από στρατιωτική και πολιτική άποψη.

Όσον αφορά το Καράκας, διάφορα SOCG αναπτύχθηκαν γύρω από αυτό. Στο κέντρο της χώρας, στην Aragua και με την προοπτική ενός τμήματος της πολιτείας Miranda, οι ομάδες θα μπορούσαν να ελέγξουν σημαντικούς αυτοκινητόδρομους μεγάλης σημασίας για τη χώρα. Δεδομένου ότι στη Valencia και στην πολιτεία Aragua βρίσκονται στρατιωτικά στρατόπεδα, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για τη στρατιωτική άμυνα του Καράκας, είναι πιθανό να σχεδιάστηκε και επίθεση σε στρατιωτικές βάσεις με σκοπό την παράλυση της εθνικής άμυνας. Ακριβώς στη σημαντικότερη δυτική είσοδο του Καράκας, στην οροσειρά El Valle, κοντά στο Fort Tiuna, οργανώθηκε μια άλλη εγκληματική ομάδα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την επίθεση σε αυτή την εγκατάσταση. Στη Miranda, μια άλλη ομάδα δραστηριοποιείται στο Petare, στις γύρω περιοχές και, επομένως, γειτνιάζει με την κύρια είσοδο του Καράκας από τα ανατολικά της χώρας.

Προφανώς, η δραστηριότητα αυτών των ομάδων εξουδετερώθηκε, αν και λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, υπήρξαν επίσης αναφορές για παράνομες διελεύσεις συνόρων από Κολομβιανούς μισθοφόρους με σκοπό την αποσταθεροποίηση της κατάστασης.

Όσον αφορά τον πόλεμο πληροφοριών, αυτός εκτυλίχθηκε τόσο μέσω των κύριων μέσων ενημέρωσης της δυτικής προπαγάνδας όσο και μέσω των κοινωνικών δικτύων στο εσωτερικό της Βενεζουέλας. Τώρα η κυβέρνηση της χώρας λαμβάνει μέτρα κατά των δυτικών κοινωνικών δικτύων, εισάγοντας περιορισμούς στο X (πρώην Twitter) και προετοιμάζοντας ένα νομοσχέδιο που θα κάνει τη λειτουργία των κοινωνικών δικτύων πιο διαφανή και ασφαλή. Εκτός από το Twitter, μιλάμε για το Meta, το YouTube και το Whatsapp.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο, «το Whatsapp έδωσε στους εξτρεμιστές όλες τις διευθύνσεις στη Βενεζουέλα και για αρκετούς μήνες, με τη βοήθεια ενός Κολομβιανού εμπόρου ναρκωτικών, προετοίμαζαν μια απειλή για την κοινωνία της Βενεζουέλας, ώστε ο λαός να παραλύσει από τον τρόμο»(v).

Στην ίδια τη Βενεζουέλα, μια τέτοια επέμβαση δεν χαρακτηρίστηκε τίποτα λιγότερο από ένα «κυβερνοπραξικόπημα», το οποίο σχεδιάστηκε μαζί με μαζικές ταραχές και διπλωματικές πιέσεις από τις δυτικές χώρες.

Ο Λουίς Μπρίτο Γκαρσία σημειώνει σε αυτό το πλαίσιο ότι «στις 11 Απριλίου 2002, η CIA έκλεισε το σήμα του κρατικού καναλιού VTV∙ απομόνωσαν τον πρόεδρο Ούγκο Τσάβες Φρίας και επέφεραν το πρώτο πλήγμα παγκοσμίως στα μέσα ενημέρωσης. Οκτώ μήνες αργότερα, έχοντας ήδη λάβει γενναιόδωρη χάρη από τον πρόεδρο, με τη βοήθεια της αμερικανικής εταιρείας Intesa, παρέλυσαν μέσω υπολογιστή την Pdvsa και σταμάτησαν τις λειτουργίες παραγωγής και διανομής της εταιρείας για δύο μήνες μέχρι να μπορέσει να τις επαναλάβει μια ομάδα ειδικών τεχνικών του Υπουργείου Επιστήμης και Τεχνολογίας. Έχουν περάσει περισσότερα από είκοσι χρόνια από αυτές τις επιθέσεις∙ πρόσφατα έγιναν δύο δολιοφθορές σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής στη Nueva Esparta και στον υποσταθμό Urena στην Tachira, πιθανότατα με στόχο την απενεργοποίηση των συστημάτων διεξαγωγής εκλογών». (vi)

Σύμφωνα με το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο, πραγματοποιήθηκε κυβερνοεπίθεση από τη Δημοκρατία της Βορείου Μακεδονίας, η οποία διαπότισε τα δίκτυα με τεράστιο όγκο ψευδούς κίνησης, προκειμένου να εμποδίσει τη μεταφορά πληροφοριών. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, από το 2019, στη Βόρεια Μακεδονία υπάρχουν μονάδες της Διοίκησης Κυβερνοχώρου των ΗΠΑ, οι οποίες διεξάγουν επιθετικές επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο. (vii)

Ωστόσο, παρά την καθυστέρηση στην παραλαβή των δεδομένων από τα εκλογικά τμήματα, όλα τα ψηφοδέλτια καταμετρήθηκαν και η νίκη, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ανήκει στον Νικολάς Μαδούρο, κάτι που επιβεβαιώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο, όπου κλήθηκαν όλοι οι υποψήφιοι. Μόνο ο Εντμούντο Γκονζάλες απουσίαζε, ο οποίος μάλλον έφυγε από τη Βενεζουέλα αμέσως μετά τις εκλογές για να καθίσει στο εξωτερικό και να υποκινήσει από εκεί τους υποστηρικτές του. Η Γενική Εισαγγελία της Βενεζουέλας έχει ήδη ανοίξει ποινικές υποθέσεις εναντίον του και της Μαρία Κορίνα Ματσάδο. Για να μην αναφέρουμε τα περισσότερα από δύο χιλιάδες άτομα που συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια των ταραχών, καθώς και τους διοργανωτές επί τόπου, οι οποίοι συνελήφθησαν εν βρασμώ ψυχής.

Υπενθυμίζεται ότι και ο Νικολάς Μαδούρο έχτισε την εκστρατεία του πάνω στο σύνθημα «Δεν θα επιστρέψουν», το οποίο είναι μια εκδοχή του γνωστού αντιφασιστικού συνθήματος «Δεν θα περάσουν», και μίλησε επανειλημμένα για την απειλή των ακροδεξιών δυνάμεων και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Όμως, παρά τις προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών να συγκροτήσουν έναν αντιβενεζουελικό συνασπισμό στη Λατινική Αμερική, δεν τα κατάφεραν. Εκτός από τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνο οι δορυφόροι της Ουάσινγκτον, όπως ο Ισημερινός, η Αργεντινή, η Χιλή και το Περού, αναγνώρισαν τον Γκονζάλες ως «νόμιμο πρόεδρο». Παρεμπιπτόντως, εξαιτίας αυτής της θέσης, η ίδια η επιχείρηση κατά της Βενεζουέλας δεν ονομάστηκε τίποτε άλλο παρά «Χουάν Γκουιάδο 2.0».

Στις 7 Αυγούστου 2024, οι κυβερνήσεις της Κολομβίας, της Βραζιλίας και του Μεξικού εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση με την οποία καλούσαν τα πολιτικά και δημόσια πρόσωπα της χώρας να επιδεικνύουν τη μέγιστη δυνατή προσοχή κατά τη διάρκεια δημόσιων διαδηλώσεων και εκδηλώσεων. Αναφέρεται ότι «εκφράζοντας για άλλη μια φορά το σεβασμό του για την κυριαρχία και τη βούληση του λαού της Βενεζουέλας, ανακοινώνει ότι θα συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις σε υψηλό επίπεδο. Και τονίζουν την πεποίθηση και την εμπιστοσύνη τους ότι οι λύσεις στην τρέχουσα κατάσταση πρέπει να προέλθουν από τη Βενεζουέλα», αναφέρεται στην ανακοίνωση. Το έγγραφο καταλήγει με την προθυμία των χωρών αυτών να «υποστηρίξουν τις προσπάθειες για διάλογο και την αναζήτηση αμοιβαίας κατανόησης που συμβάλλουν στην πολιτική σταθερότητα και τη δημοκρατία της χώρας». (viii)

Είναι πλέον προφανές ότι το πραξικόπημα απέτυχε. Σταδιακά, η χώρα επιστρέφει στην κανονική ζωή και η κυβέρνηση παίρνει μαθήματα από την προδοσία της Δύσης. Η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν και άλλα κράτη του πολυπολικού κλαμπ αναγνώρισαν τη νίκη του Νικολάς Μαδούρο και η συνεργασία σε διάφορους τομείς θα συνεχιστεί. Σε θέματα όλου του φάσματος της ασφάλειας, η εμπειρία της Βενεζουέλας μπορεί να ενδιαφέρει τη Ρωσία και οι τεχνολογίες μας είναι χρήσιμες για τη Βενεζουέλα.

[i] https://www.democracynow.org/2020/1/7/the_great_hack_cambridge_analytica

[ii] https://ultimasnoticias.com.ve/noticias/politica/revelan-pasado-sanguinario-de-edmunvdo-gonzalez/

[iii]  https://www.elperiodista.cl/2024/07/vinculan-a-candidato-opositor-en-venezuela-con-asesinatos-de-religiosos-en-el-salvador/

[iv]  https://cuatrof.net/analisis/esquema-tactico-operacional-guerra-urbana-contra-venezuela/

[v]  https://ultimasnoticias.com.ve/noticias/politica/conatel-desconectara-la-red-social-x-por-10-dias/

[vi] https://www.nodal.am/2024/08/venezuela-verdades-electorales-por-luis-britto-garcia/

[vii]   https://balkaninsight.com/2019/05/20/us-cyber-warriors-help-balkan-allies-resist-hackers/

[viii]  https://venezuela-news.com/comunicado-conjunto-brasil-colombia-mexico-elecciones-venezuela/

Μετάφραση: Οικονόμου Δημήτριος