Wat is een multipolaire wereld voor de vrijheid van Afrika?

Ik wil deze gelegenheid aangrijpen om hier in Moskou op de internationale conferentie over de opbouw van wereldwijde multipolariteit een moment te nemen om de organisatoren te bedanken, want het idee van een wereld zonder hegemonie boezemt ons allen grote hoop in. Ik ben een geboren Afrikaan en burger van Frankrijk. Sinds 2021 word ik in Frankrijk vervolgd vanwege mijn oproep tot rebellie van Afrikaanse en westerse mensen tegen het Franse neokolonialisme, het westerse imperialisme, het imperialisme van het Midden-Oosten en het Afrikaanse despotisme. Onlangs nog werd ik door het Franse ministerie van Onderwijs voor drie maanden uit het onderwijs gezet omdat ik buiten mijn lessen kritiek had geuit op het Franse en westerse neokolonialistische beleid in Afrika. Dit toont duidelijk aan hoe gevaarlijk het is geworden om tegen de regering te denken en te spreken. En toch leven we in het hart van een samenleving die werd beschouwd als de bakermat van de universele vrijheden, die vandaag de dag voor mij even gevaarlijk blijkt als Athene ooit was voor Socrates.

Met dit alles in gedachten, geeft het spreken op deze internationale conferentie mij de gelegenheid om op te roepen tot de vereniging van alle burgerlijke en geestelijke krachten van onze planeet om ons recht op onderwijs, op vrijheid van gedachte, op vrijheid van meningsuiting te verdedigen, en om elk volk, elke beschaving, elk mens te verenigen in hun respect voor de oude tradities van de mensheid. Want de bescherming van deze burgerlijke en geestelijke mensenrechten, diep geworteld in het bewustzijn van de menselijke beschaving, is een voorwaarde voor de overwinning van de kosmische krachten op de apocalyptische krachten, die onze planeet nog steeds domineren in het teken van wat de Franse filosoof René Guénon terecht "de dominantie van de kwantiteit" noemde, een ware cultus van het gouden kalf, dat de triomf van hebzucht, geweld, gemeenheid en perversie van alles en nog wat symboliseert als de hoogste normen van de wereldorde.

Als ik hoor over multipolariteit, valt dit concept bij mij uiteen in twee logisch tegengestelde delen. "Multi" in termen van "Velen" verwijst naar dat wat meervoudig is, dus verspreid, geïsoleerd, geatomiseerd. Terwijl "polariteit" zowel afzonderlijke centra als een binaire tegenstelling tussen deze centra, de polen, impliceert. Inderdaad, het Griekse woord polos, in het Latijn polus, betekende oorspronkelijk "as", het uiteinde van een as of het draaipunt. Het begrip multipolariteit bevat dus een potentiële spanning tussen enerzijds een verdelende, tegengestelde en zich verspreidende veelheid en anderzijds een concentrerende, bindende en verenigende pool. Hoe zou een multipolaire wereld er dan uitzien? Blijft het wel één verenigde wereld als hij multipolair is? Immers, zou zij werkelijk multipolair zijn als zij geen werkelijke, potentiële of logische eenheid van de wereld mogelijk maakt? De complexiteit van het concept "multipolaire wereld" ligt uiteraard in de dubbele hermeneutische interpretatie ervan: het wil tegelijkertijd verenigen en scheiden, concentreren en onderscheiden. Er is dus niet één vorm van multipolariteit, maar minstens drie: atomistische, schismatische en dialogische of intersubjectieve multipolariteit. In feite zijn dit de drie modellen van multipolariteit die ons momenteel ter beschikking staan.

Atomistische multipolariteit stelt dat dispersie de theoretische basis is van de menselijke sociale werkelijkheid. Zwarte Afrikaanse beschavingen, Westerse, Oosterse, Amerikaanse, Indiase, Russische beschavingen, enz. zouden uniek zijn (lat.sui generis). De mensheid zou een geheel van menselijke rassen zijn, verschillend van aard, die zouden worden gevormd door spontane verschijning in grote aantallen op een bepaald punt in de wereld op een bepaald moment in de geschiedenis. In deze visie op de wereld zouden volkeren, beschavingen, naties en staten als hun absolute ideaal zelfvoorzienende autarkie moeten hebben, en het toppunt van menselijke ervaring zou het principe van "ieder voor zich" moeten zijn. Het is echter duidelijk dat een dergelijke visie op de mensheid, gebaseerd op de irrationaliteit van polygenisme, gemakkelijk voeding zou geven aan de reeds tragisch bekende racistische, kolonialistische, imperialistische en etnocentrische houdingen en opvattingen die zouden kunnen leiden tot een totale onverschilligheid voor de "Anderen". Atomistische multipolariteit is daarom niet geschikt voor Afrika, noch voor enige moderne beschaving in de wereld, omdat het model van beschavingsontwikkeling waarin zij van elkaar gescheiden zijn, onhoudbaar is geworden door de reeds bestaande onderlinge verbondenheid van samenlevingen, ruimten, ideeën, ondernemingen en mensen.

Schismatische multipolariteit postuleert het principe van primordiale scheiding, de breuk van de menselijke eenheid als een onomkeerbare tragedie. Een breuk tussen mensen zou een historische onvermijdelijkheid zijn. Dit verwijst ons naar Thomas Hobbes, die stelde dat de rivaliteit van menselijke verlangens in theorie onweerstaanbaar is; naar Kant, die sprak van de onmaatschappelijkheid van de mens; naar de beroemde Afrikaanse mythe van Amon-Ra, die de eerste goden van Ogdoada voortdurend moest dwingen om over de schepping te waken, omdat Amon-Ra zelf niet in die stad was; en naar de mythe van het onophoudelijke kwaad van Set en Apop, die het relatieve en het absolute kwaad vertegenwoordigen. Zo zal een schismatische multipolariteit leiden tot een wereld die aan zichzelf is overgelaten, gedoemd tot eeuwig verval, tot een eindeloze oorlog van allen tegen allen, die, vooral gezien de huidige nucleaire, milieu-, pandemische en economische dreigingen en risico's, zal leiden tot de collectieve zelfmoord van de mensheid. Scheuring is dus niet beter dan atomisering. Het leidt tot de triomf van de chaos. Ondanks de belangen van Afrika en het algemeen welzijn van de mensheid is dit model gedoemd te mislukken,

Dynamische en dialogische multipolariteit is het principe van eenheid in verscheidenheid. Het gaat erom een wereld op te bouwen waarin geen enkele staat het monopolie heeft op internationale wetgeving, handelsroutes, monetaire eenheden, technische en biologische normen, normen van het sociale leven, normen van seksualiteit en identiteit, politieke, morele of spirituele waarden die als universeel worden beschouwd. Wanneer betekenis wordt gevonden als onderdeel van een dialoog, wanneer partijen naar elkaar luisteren en elkaars soevereiniteit respecteren, wordt de wereld werkelijk een gedeelde schepping, rijk en sterk door haar harmonieuze diversiteit. Zo wordt de waarde van alle mensen gelijkwaardige relaties, wederzijdse erkenning van soevereiniteit en respect voor verschillen die goed doordacht, beredeneerd en gerechtvaardigd zijn en waarover onderhandeld wordt in een dialoog waarin de partijen de tradities van elk volk, elke beschaving, elke natie en elke staat respecteren. Het opbouwen van een dergelijke wereld is geen gemakkelijke taak, maar Afrika heeft wel een kans. Het is duidelijk dat de moderne Afrikaanse volkeren zich bewust moeten inzetten voor een wereld waarin een vierpuntenprogramma voor Afrikaanse bevrijding mogelijk zal zijn: de volledige terugtrekking van de troepen van de neokoloniale en imperialistische mogendheden van Afrikaanse bodem; de afschaffing van de buitenlandse monetaire en economische overheersing van de dollar, de euro en de CFA-frank in Afrika; het einde van de illegale regimes die voortvloeien uit de neokoloniale en imperialistische hegemonie in Afrika; de heropleving van alle Afrikaanse instellingen op basis van de eeuwenoude Maat-traditie (Waarheid-Justitie-Solidariteit), die het ideaal vertegenwoordigt van de zoektocht naar harmonie in haar drie vormen: harmonie tussen de mensheid en de kosmos, harmonie tussen mensen onderling en harmonie binnen de mensen zelf, gerealiseerd als individuen, zich bewust van hun spirituele oorsprong en roeping. Daarom moet het perspectief van de Afrikaanse Renaissance, herontdekt, ontdekt en ontwikkeld door de werken van Cheikh Anta Diop, Theophile Obenga, Ebussey Bulaga, Amadou Ampaté Ba, Kaulan Morenga, Kalal Omotunde, Mboga Bassong, Molefi Kete Asante, Jan Assmann, Jean-Marc Ela, Wumby Jock Moudimbe, Gregoire Biyogo en anderen, opnieuw worden bekeken. Afrika's interne veiligheid, economie, politiek, technische wetenschappen, esthetiek en spiritualiteit moeten opnieuw worden geïnterpreteerd. Dit alles moet worden vernieuwd via een zelfkritische benadering en een vergelijkende politiek-antropologische studie van menselijke beschavingen. Dit kan gebeuren in termen van revolutionaire, traditionele, antiracistische, antikoloniale, anti-imperialistische en anti-depressieve politiek. Dit is de weg van de hoop die wij hebben leren kennen.

Tot besluit: vrij Afrika zet zich in voor het model van eenheid in verscheidenheid (model 3), omdat het alleen op die manier zowel zijn duizenden jaren oude culturele identiteit als de noodzakelijke en vruchtbare betrekkingen met alle andere culturen van de planeet kan behouden. Het dialogische en dynamische model dat wij voorstaan, zal Afrika in staat stellen zich aan te sluiten bij de naties die het VN-Handvest volgen, zich aan te sluiten bij de BRICS, te streven naar een niet-hegemoniaal wereldmonetair systeem, en te zoeken naar modellen van internationale samenwerking die in de eerste plaats gebaseerd zijn op dialoog, overeenstemming, onderhandeling, wederzijds voordeel, compromis, en aandachtig luisteren naar de verschillende uitingen van het menselijk denken.

Het was dit prachtige vooruitzicht van collectief internationaal werk en de terugkeer van de waardigheid van de inheemse volkeren van Afrika, die de afgelopen zes eeuwen zo werden veracht door degenen die zich inzetten voor "kwantitatieve dominantie", dat mij inspireerde om deze conferentie in Moskou bij te wonen.

Ik dank u voor uw aandacht.

Dr. Franklin Nyamsi

Filosoof, schrijver, deelnemer aan internationale conferenties

Hoofd van het Instituut voor Afrikaanse Vrijheden

Vertaling door Robert Steuckers