Centraal-Azië in het brandpunt van de VS-belangen

Tijdens de Algemene Vergadering van de VN in New York heeft Joe Biden een gesprek gevoerd met de hoofden van de Centraal-Aziatische landen, waarbij hij de post-Sovjetrepublieken - Turkmenistan, Kazachstan, Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgizië - die de VS "C5" noemt, eer aandeed.

Het Witte Huis gaf aan dat "de Amerikaanse president met zijn gesprekspartners het belang heeft besproken van het creëren van een gunstiger bedrijfsklimaat voor handel met Amerikaanse bedrijven en investeringen in de particuliere sector door middel van de oprichting van een zakelijk platform voor de particuliere sector dat het diplomatieke platform C5+1 zou aanvullen." <...> De Verenigde Staten hebben voorgesteld om de C5+1 Critical Minerals Dialogue te starten om de enorme minerale rijkdom van Centraal-Azië te ontwikkelen en de veiligheid van kritieke mineralen te verbeteren. Deze inspanning maakt deel uit van de lopende Amerikaanse werkzaamheden ter ondersteuning van investeringen in en ontwikkeling van de Trans-Kaspische Transportroute (de zogenaamde "Middle Corridor") door middel van partnerschappen voor wereldwijde infrastructuur en investeringen."

In dit commentaar is alles vrij ondubbelzinnig - de VS wil toegang krijgen tot natuurlijke hulpbronnen en controle krijgen over de communicatie in de regio.

De bijeenkomst van Centraal-Aziatische leiders werd verwacht en stond eerder geprogrammeerd in de agenda van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Eerder dit jaar publiceerde Frederick Starr, een prominente Amerikaanse geleerde die gespecialiseerd is in Centraal-Azië en banden heeft met het Amerikaanse establishment, een rapport gebaseerd op veldonderzoek in de regio over de percepties van de acties van de VS. Het rapport concludeert dat de VS de laatste tijd nogal kritisch wordt bekeken in Centraal-Aziatische landen, hoewel er een bepaald netwerk van westerlingen is die afhankelijk zijn van subsidiehulp uit Washington en daarom praten over de groeiende invloed van Rusland en China. Een van de aanbevelingen is dat de president van de VS de hoofden van deze republieken moet ontmoeten. Er werd ook gewezen op het belang van verschillende economische instrumenten die de invloed van de VS in de regio versterken. Er werd voorgesteld om de VS en Azerbeidzjan op te nemen in de gemeenschappelijke regionale agenda, waardoor het "C5+1"-concept zou veranderen in "C6+1".

De geleidelijke economische betrokkenheid van het Westen in de aangelegenheden van de Centraal-Aziatische landen kan uiteindelijk de politieke sfeer veranderen. Hiervoor kunnen verschillende voorwendsels worden gebruikt. Oezbekistan kan bijvoorbeeld een energiehub worden, en dan gaat het niet alleen om transportcorridors voor gas, maar ook voor alternatieve soorten energie.

De New York Times schrijft dat "de Emiraten gezien willen worden als een klimaatvriendelijke supermacht op het gebied van hernieuwbare energie, door miljarden te investeren in wind- en zonne-energie op plaatsen zoals Oezbekistan, terwijl ze met hun andere investeringen dezelfde ontwikkelingslanden tientallen jaren lang helpen met het produceren van fossiele brandstoffen." Het is waarschijnlijk dat de EU en de VS ook zullen profiteren van de huidige openheid van de economie van Oezbekistan.

Volgens mediaberichten zou Peking de Russische doorvoer kunnen opgeven om westerse sancties te vermijden en een nieuwe route door Kirgizië kunnen gebruiken.

Het ontstaan van zo'n spoorlijn zou de reistijd aanzienlijk verkorten en een alternatief bieden voor de huidige route Kazachstan-Rusland. Vanuit Oezbekistan zou de spoorlijn verbinding kunnen maken met de spoorlijn Oezbekistan-Turkmenistan naar de haven van Turkmenbashi aan de Kaspische Zee of naar de haven van Baku in Azerbeidzjan, en toegang kunnen krijgen tot de markten van Georgië, Turkije en zelfs landen aan de Zwarte Zee zoals Bulgarije.

Kirgizië heeft hier zelf ook belang bij, aangezien het land, net als Oezbekistan, door land omsloten is.

Vanuit geopolitiek oogpunt is de spoorlijn in lijn met China's bredere buitenlandse beleidsdoelen in het kader van het Belt and Road Initiative, dat gericht is op het versterken van de transportconnectiviteit en economische samenwerking in heel Eurazië.

De RAND Corporation maakt zich ook zorgen over de Amerikaanse belangen in Centraal-Azië. Analist Hunter Stoll stelt hernieuwde economische investeringen in de landen van de regio voor. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken bezocht dit jaar Kazachstan en Oezbekistan, het eerste persoonlijke bezoek van een zittende Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken in meer dan drie jaar. Daar ontmoette hij vertegenwoordigers van vijf Centraal-Aziatische landen. Blinken kondigde aan dat de regering Biden $20 miljoen beschikbaar zal stellen voor het Economic Resilience Initiative for Central Asia (ERICEN), waarmee de totale financiering op $50 miljoen komt. ERICEN heeft drie belangrijke pijlers: het uitbreiden van handelsroutes, het versterken van de particuliere sector en het investeren in mensen door middel van training en onderwijs.

Dit kan worden gecategoriseerd als zogenaamde soft power. Stoll stelt voor om een hard machtsmiddel te gebruiken - de militaire aanwezigheid van de VS in Centraal-Azië. Hiervoor is het nodig om een geschikte dekmantel te creëren - de strijd tegen terrorisme.

Om Rusland of China niet te irriteren, moet de aanwezigheid minimaal zijn en moeten de voordelen gemaximaliseerd worden.

Het State Partnership Programme moedigt relaties tussen eenheden van de Amerikaanse Nationale Garde en Centraal-Aziatische landen aan. Sinds 2002 werkt de Virginia National Guard samen met Tadzjikistan; sinds de jaren 1990 werken de Arizona en Montana National Guards samen met respectievelijk Kazachstan en Kirgizië; sinds 2012 werken de Mississippi National Guard en Oezbekistan samen; en tot 2011 werkte de Nevada National Guard samen met Turkmenistan.

Bovendien hebben de Amerikaanse strijdkrachten sinds 2002 herhaaldelijk Oefening Steppe Eagle uitgevoerd, een multinationale trainingsoefening met Amerikaanse, Britse, Kazachse, Kirgizische, Oezbeekse en Tadzjiekse troepen.

Stoll wijst op het belang van de levensechte functies van de speciale troepen van het U.S. Defence Central Command in het veld, dat Centraal-Azië als verantwoordelijkheidsgebied heeft.

Gezien de drukte van Rusland in de richting van Oekraïne zullen de VS en de EU ongetwijfeld proberen om van deze situatie te profiteren. En tegen de achtergrond van regelmatige berichten over russofobie in Kazachstan of pogingen om de betrekkingen tussen Kirgizië en Tadzjikistan te laten escaleren, zou elk signaal van een verhoogde westerse aanwezigheid in Centraal-Azië alarm moeten slaan.

Bron: https://www.fondsk.ru

Vertaling door Robert Steuckers