Gilad Atzmon - een Israëli bekritiseert Israël

Als het over de staat Israël gaat, zijn er maar weinig kritische stemmen, vooral in Duitstalige landen. In plaats daarvan horen we steeds vaker uit de kringen van grote rechts-populistische oppositiepartijen zoals de AfD en de FPÖ dat "een aanval van Israël een aanval is op ons allemaal" (Alexander Gauland) en in Oostenrijk heeft Herbert Kickl zich ook aangesloten bij alle parlementaire partijen ten gunste van Israël.

Daarom is het des te belangrijker dat kritische stemmen het beeld van Israël "als de enige democratie in het Midden-Oosten" dat kritiekloos in de massamedia wordt verspreid, onder de loep nemen om een realistisch beeld van de situatie in de regio te schetsen. Want zonder zo'n beeld is een buitenlands beleid in het Midden-Oosten ten gunste van Duitsland en Europa niet mogelijk.

Van zionisme naar internationaal begrip

Eén zo'n stem is de Israëlische muzikant, politiek activist en schrijver Gilad Atzmon. Hij werd in 1963 in Jeruzalem geboren en kreeg al op jonge leeftijd het idee bijgebracht dat de Joden superieur waren aan de Arabieren. Zijn grootvader, die lid was van de terroristische organisatie Irgun, die tijdens het Britse Mandaat aanvallen uitvoerde tegen de Britse aanwezigheid in Palestina, heeft hier ook aan bijgedragen.

Naast zijn haat tegen de Arabieren en de Britten in Palestina, leerde hij ook Duitsland te haten, wat de reden was dat zijn vader geen Duitse auto mocht kopen. Vol enthousiasme bereidde de jonge Atzmon zich op 17-jarige leeftijd voor op zijn dienst in het Israëlische leger IDF. Zijn generatie groeide op met de ongelooflijke overwinning van Israël op zijn Arabische buren in de Zesdaagse Oorlog, die de mythe van de superioriteit van de Israëli's over de Arabieren in hun geest plantte als seculier opgeleide mensen. Hij kende de Palestijnen alleen als landarbeiders, als mensen die auto's repareerden voor de helft van de normale prijs - maar niet als mensen met wie hij werkte of contact had.

Zijn eerste keerpunt kwam toen hij in contact kwam met de zwarte jazzmuzikant Charlie Parker (foto), wiens muziek hij mooi vond maar die helemaal niets te maken had met de theorieën over de superioriteit van het "uitverkoren volk" en de chauvinistische moraal. Toen in juni 1982 de Libanonoorlog uitbrak, was Gilad Atzmon al meer geïnteresseerd in jazz dan in zionisme, en daarom solliciteerde hij bij het Muziekorkest van de Israëlische Luchtmacht en werd daar aangenomen.

In 1984 bezocht hij samen met het orkest het beruchte Israëlische detentiecentrum Ansar in Zuid-Libanon. Daar ontmoette hij voor het eerst gevangen PLO-strijders, die niet onderdanig waren zoals de Palestijnen in Israël, maar vol vechtlust zaten. De jonge Gilad beseft op dat moment dat deze mensen geen onderdanige slaven zijn, maar vrijheidsstrijders. Als de Israëlische officier in het kamp hem uiteindelijk de isolatiecellen van 1 vierkante meter en 1,30 meter hoog laat zien met de woorden "Twee dagen in deze cellen zullen van elke man een fanatieke zionist maken." wist hij dat hij aan de verkeerde kant stond. Vanaf dat moment begon hij de dubbele standaarden van de Israëlische staat kritisch onder de loep te nemen.

Het drong tot hem door dat "Shalom" voor de Israëli's geen vrede betekende, maar veiligheid ten koste van de Palestijnen, dat hoewel de Joden na 2000 jaar recht op terugkeer hebben, de Palestijnen dat recht verliezen zodra ze langer dan twee jaar buiten het land verblijven.

De Wandelende Wie? (The Wandering Who?) - een kritiek op de "joodsheid" van Israël

In zijn boek The Wandering Who? (2011) onderwerpt hij de Israëlische identiteitspolitiek en het zelfbeeld van de Joodse staat aan een uitgebreide kritiek. Hij maakt onderscheid tussen drie dimensies van de Israëlische identiteit: Joden als mensen, Jodendom als religie en Joodsheid als ideologie. Verwijzend naar de Israëlische historicus Shlomo Sand en zijn werk The Invention of the Jewish People (2011), is Atzmon van mening dat er geen etnisch homogeen Joods volk bestaat.

Het vroege jodendom was veeleer, net als het christendom, een missionaire godsdienst, wat het ontstaan van joodse gemeenschappen in Spanje en de bekering van de Khazaren tot het jodendom verklaart. Bijgevolg liggen de Joodse immigranten niet in een lijn van continuïteit met de Joden uit de oudheid in Palestina - genetische analyses suggereren zelfs dat de Palestijnen van vandaag dichter bij de Joden uit de oudheid staan dan de Israëli's van vandaag. De claim van de zionisten op Palestina is daarom niets meer dan hasbara (propaganda). Deze creatie van "Joodsheid" is echter belangrijk voor de zionisten, enerzijds om het idee van de Joden als een (spiritueel) uitverkoren volk te seculariseren, en anderzijds om het zionistische project te rechtvaardigen.

De Israëllobby - Israëls beschermende schild in het buitenland en een obstakel op de weg naar vrede

Gilad Atzmon laat ook zien dat Israël een internationaal lobbynetwerk heeft opgebouwd dat in het Westen is gecentreerd en dat vrede met de Palestijnen meer in de weg staat dan dat het helpt. Hier bekritiseert de jongeman, die in zijn jeugd veel contact had met overlevenden van de Holocaust in Israël, de Joodse staat voor het instrumentaliseren van de Jodenvervolging onder het nationaalsocialisme om zijn eigen vervolging van de Palestijnen te rechtvaardigen. Volgens Atzmon leidt dit niet alleen tot een rechtvaardiging van het Israëlische chauvinisme en zijn misdaden tegen de Palestijnen, maar maakt het Israël ook onbekwaam om geschiedenis te schrijven als gevolg van zijn acties en de daaruit voortvloeiende gevolgen. In plaats daarvan bestaat er in het Israëlische bewustzijn alleen een kortetermijnpragmatisme dat gespeend is van elke ethiek ten opzichte van die medemensen die het Israëlische chauvinisme niet vertegenwoordigen, zelfs niet ten opzichte van de Israëlische oppositie in hun eigen land.

Als voorbeeld van de verschrikkelijke gevolgen die dit voor de hele wereld zou kunnen hebben, noemt hij de discussie in Israël over een mogelijke nucleaire aanval op Iran, die herhaaldelijk wordt besproken in de context van de Samson-optie. In de strijd tegen de eigen vermeende vijanden zijn alle middelen gerechtvaardigd, zelfs als dit zou kunnen leiden tot het uitsterven van de mensheid. Wie niet van zijn eigen geschiedenis leert, is gedoemd die te herhalen: Op dit punt vermeldt de Israëlische politieke activist dat de VS en Groot-Brittannië ook dit pad zouden bewandelen, omdat ze niet zouden nadenken over hun eigen misdaden tijdens de Tweede Wereldoorlog bij het bombarderen van Dresden, Hamburg en Nagasaki. Dit zou hen dwingen om hun eigen imperialisme vandaag de dag voort te zetten.

Zijn analyse van de Israëlische identiteitspolitiek culmineert in de stelling dat vrede in het Midden-Oosten met Israël alleen mogelijk is als het zijn claim om de uitverkorene te zijn opgeeft. Volgens Atzmon kunnen tribalisme en humanistisch universalisme niet naast elkaar bestaan. Maar hoe kan vrede in het Midden-Oosten er dan uitzien?

Geen vrede in het Midden-Oosten zonder de-zionisering van Israël

Terwijl de tweestatenoplossing vooral internationaal wordt besproken als een levensvatbare vredesoplossing, slaat de Israëlische auteur een onverwachte weg in. Zijn voorstel is even ongewoon als radicaal: alleen als Israël zijn morele dubbele moraal opgeeft en de staat ontzioniseert, kan er vrede in de regio zijn. Hiermee bedoelt hij het recht van Palestijnse vluchtelingen om terug te keren naar hun thuisland, maar ook het einde van Israëls chauvinistische staatsideologie. Alleen als men de eigen ideeën van superioriteit opgeeft, erkent dat het land waar vandaag miljoenen Joden wonen ook het thuisland van de Palestijnen is en Palestina heet, is een samenleven tussen Joden en Arabieren denkbaar.

De huidige oorlog in Palestina: een vicieuze cirkel voor Israël

Hoewel Gilad Atzmon sinds de coronaviruscrisis geen interviews meer geeft aan vertegenwoordigers van de media, geeft hij wel commentaar op de huidige gebeurtenissen in het Midden-Oosten op zijn Telegramkanaal "Gilad Atzmon thoughts and music". Daarin bekritiseert hij de Israëlische oorlogvoering als incompetent en het ultieme gevolg van het identiteitsbeleid van de staat. De politieke hasardeur Benjamin Netanyahu heeft niet alleen de IDF en de Mossad onder zijn bewind geruïneerd, maar ook de reputatie van Israël in de wereld met de gerichte bombardementen op Palestijnse kinderen en vrouwen.

Hij ziet 7 oktober als de grootste ramp in de Israëlische militaire geschiedenis, het resultaat van Israëlische overmoed. Het is duidelijk dat de Israëlische staat niet alleen niet in staat is om Joden een veilig thuis te bieden, maar op dit moment ook het grootste gevaar voor hen vormt, het sleutelwoord van de Hannibal-doctrine. Tegen deze achtergrond blijft Atzmon ervoor pleiten dat Israël zijn escalatiebeleid moet beëindigen en een "volk als ieder ander" moet worden.

Zijn prognose blijft echter somber: Netanyahu heeft niets te verliezen, maar Israëli's en Palestijnen hebben wel alles te verliezen.

Vertaling door Robert Steuckers