SPOR MU, DIN MI?

Sporun Hıristiyanlık öncesi kökenleri vardır ve antik Yunan kültürüne aittir. Tiyatro, felsefe ve polis yönetim sistemleriyle birlikte spor ve özellikle Olimpiyat Oyunları, Yunan medeniyetinin karakteristik özelliklerinden biriydi.  En büyük gelişimini ve bugün bildiğimiz şeklini orada almıştır.

Yunanlıların spor yorumu oyun fikrine dayanıyordu. Bu yüzden yarışmaların kendisine oyun deniyordu. Ayrıca oyun, sporda olduğu gibi, trajedi ve komedilerin yaratıcıları olan şairlerin birbirleriyle yarıştığı bir tiyatro gösterisiydi. J. Heisinga'nın ünlü kitabı “Oynayan İnsan ”da (Homo Ludens) gösterdiği gibi, oyun kavramının kültürün temelleriyle yakın bir bağlantısı vardır. Burada asıl önemli olan, bir karşılaşma ya da müsabakanın yanı sıra dramatik bir eserin (eğer tiyatrodan bahsediyorsak) dokusuna ciddi bir şekilde dahil olma ile bu tür bir karşılaşmanın geleneksel doğası arasındaki çizgiyi çizmektir. Spor ve tiyatro ve bu bağlamda oyun, mesafeyi varsayar. Bu nedenle Olimpiyat Oyunlarının Yunan koruyucu tanrıları arasında savaş tanrısı Ares yoktur. Oyunun anlamı budur - bu bir savaştır, ancak gerçek, geleneksel bir savaş değildir, belirli bir kritik çizgiyi geçmez. Tıpkı tiyatronun sadece aksiyonu tasvir etmesi gibi, spor da sadece gerçek savaşı tasvir eder. Kültür tam da bu sınırın farkına varılmasından doğar. Toplum bunu içselleştirdiğinde, duygular, hisler ve etik deneyimler alanında ince ayrımlar yapma kapasitesine sahip olur. Spor ve tiyatro tam da olup bitenlerin dramatik doğasına rağmen, gözlemcinin (seyircinin) meydana gelen olaylarla arasındaki mesafeyi koruduğu için keyif verir. İşte bu mesafe, savaşın ciddiyetini diğer rekabet türlerinin gelenekselliğinden kesin bir şekilde ayırabilen tam teşekküllü bir vatandaş oluşturur. Bu nedenle, Olimpiyat Oyunları süresince, birbirleriyle sık sık düşman olan Yunan şehir devletleri ateşkes (έκεχειρία) imzaladılar. Bu oyunlar sırasında Yunanlılar, bireysel polisler arasındaki siyasi çelişkilerin diğer tarafındaki birliklerini fark ettiler. Bu şekilde spordaki farklı şeyler, mesafenin meşruiyetinin tanınması yoluyla birleştirildi.

Hıristiyanlık döneminde Helenistik dünyadaki spor etkinlikleri yavaş yavaş ortadan kalktı çünkü Hıristiyanlık tamamen farklı bir kültür ve insanların birleşmesi modeli sundu. Burada her şey ciddiydi ve nihai otorite, insanların ve ulusların birleştiği evrensel Kilise'nin kendisiydi. Barışı ve mümkün olan en büyük mesafeyi - yeryüzü ile gökyüzü, insanlık ile Tanrı arasındaki mesafeyi - taşıyan oydu. Kurtarıcı'nın evrensel misyonu karşısında, halklar arasındaki farklılıklar ("Yahudiler ve Helenler") geri plana çekildi. Muhtemelen bu yüzden spor (ve aynı zamanda tiyatro) önemini yitirdi.

Sporun yeniden canlanması 19. yüzyılda tamamen yeni koşullar altında başlar. Antik kültürün bir parçası olan tiyatro Rönesans'ın hemen başında yeniden ortaya çıkarken, Olimpiyat Oyunlarının yeniden canlanması için birkaç yüzyıl daha geçmesi ilginçtir. Bu durum muhtemelen sporun, Hıristiyanlığın iyi davranış kavramlarıyla keskin bir tezat oluşturan bazı estetik yönleri tarafından engellenmiştir. Almanya'da spor hareketinin kurucusunun, spor ve jimnastik hareketini, spor ideolojisinin temeli haline gelen Alman birleşmesi fikirlerini gençler arasında yaymak için bir temel olarak algılayan ikna olmuş bir pagan ve aşırı milliyetçi Friedrich Ludwig Jahn (1778 - 1852) olması bunun bir göstergesidir. Jan, Cermen antik çağının ateşli bir savunucusuydu ve rünlerin yeniden canlandırılmasını savunuyordu. Yirminci yüzyılda Jan'ın fikirleri hem Pan-Germenizm bağlamında hem de gençlik hareketi Wandervogel'de gelişmeye devam etti ve özellikle Nasyonal Sosyalizm üzerinde büyük bir etkisi oldu.

Olimpiyat hareketini yeniden canlandıran Pierre de Coubertin de bir milliyetçiydi (bir anlamda ırkçı). O dönemde Osmanlı İmparatorluğu ile milli mücadele halinde olan Yunanlıların olimpiyatlara katılımı da Avrupalı güçlerin jeopolitik güç dengesini dönüştürme stratejisinin bir parçasıydı. Aynı zamanda, Avrupa Masonluğu, temelde ateist olmasına rağmen, belli bir "pagan" estetiğine yabancı olmamakla birlikte, buna da çok dikkat ediyordu.

Genel olarak, aslen Hıristiyanlık dışı bir kültürel fenomen olan sporun, Hıristiyan Ortaçağı boyunca ortadan kaybolduğu ve Hıristiyanlık sonrası ve hatta kısmen Hıristiyanlık karşıtı bir bağlamda Avrupa'ya geri döndüğü ortaya çıkmaktadır.

Bu da yeni bir soruyu gündeme getirmektedir: Spor Hıristiyanlıkla bağdaşabilir mi? Sporun uyandırdığı tutkular, estetik ve oyun kuralları Hıristiyan bir dünya görüşüyle birleştirilebilir mi? Elbette bu soru daha temel bir sorunun özel bir durumudur: Hıristiyanlık, genel olarak - ve elbette sadece sporla değil - desakralizasyon, materyalizm, evrimcilik, sekülerizm ve ateizm temelleri üzerine inşa edilen modern dünyayla uyumlu mudur? Açıkçası bu soruya kesin bir yanıt vermek mümkün değil, ancak sadece anlamlı bir tartışma döngüsü başlatmak için bile olsa bu soruyu sormak yerinde olacaktır. Bu tür tartışmalar, yeni koşullarda sporun ve daha da önemlisi Hıristiyanlığın ne olduğunu daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.

Türkçeye çeviren : Adnan DEMİR