Wystąpienie na konferencji w MGIMO „Międzynarodowa Nieokreśloność 2025”

We współczesnym porządku świata istnieje kilka poziomów nieokreśloności (indetermination).

1. Nieokreśloność przejścia fazowego od jednobiegunowości do wielobiegunowości. Nie wolno jednoznacznie stwierdzić: czy jesteśmy już w wielobiegunowości, czy nadal w jednobiegunowości? Heideggerowskie noch nicht, jako problem filozoficzny, jest ostry.

Wielobiegunowość wzrasta, jednobiegunowość zanika, ale jej agonia może być śmiertelna.

Ostatnie desperackie, a w niektórych miejscach udane ataki globalistów na Rosję – Ukrainę, Gruzję, Mołdawię, Rumunię, Syrię – pokazują, że nie można lekceważyć jednobiegunowości. Smok globalizmu jest śmiertelnie ranny, ale wciąż żyje.

W stosunkach międzynarodowych dwubiegunowość jest konceptualizowana przez Waltza. Nawet po upadku ZSRR drugim biegunem był dla niego Chiny. W jednobiegunowości specjalizuje się Gilpin. Wielobiegunowość opisują Huntington i Fabio Petito.

2. Drugą nieokreślonością jest mętność w teoretycznym opisie wielobiegunowości. Co to jest biegun? Czy jest to państwo suwerenne (jak w systemie westfalskim i realizmie klasycznym)? A może jest to cywilizacja? Jaki wtedy jest jednak status polityczny takiej koncepcji kulturowo-religijnej?

Najlepszej odpowiedzi udzielił chiński specjalista w Ministerstwie Obrony Chang Weiwei, który wprowadził koncepcję Państwa-Cywilizacji. Prezydent Putin i Minister Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej Ławrow posługują się właśnie tą koncepcją. Państwo-Cywilizacja to cywilizacja (z rozwiniętym systemem tradycyjnych wartości i wyraźną tożsamością), zorganizowana jako nad-państwo, która przyciąga konstelacje narodów i państw, które łączy wspólny paradygmat cywilizacyjny.

Jednakże dzisiaj pod pojęciem „biegun” czy „centrum” (w przypadku policentryczności) każdy rozumie coś innego – po prostu państwa (wielkie i niezależne) i cywilizacje (niezintegrowane politycznie) oraz same Państwa-Cywilizacje.

Obecnie istnieją 4 ukończone Państwa-Cywilizacje:

- Kolektywny Zachód (NATO-land),

- Rosja,

- Chiny,

- Indie.

Cywilizacji jest więcej - do czterech wymienionych cywilizacji dodajmy islamską, afrykańską i latynoamerykańską. Nie zintegrowały się one jeszcze w nad-państwa.

Przy czym Zachód może podzielić się na Amerykę Północną i Europę. Cywilizacja buddyjska jest potencjalnie możliwa.

Do tej nieokreśloności pojęć i faktycznej otwartości procesu przekształcania cywilizacji i państw w Państwa-Cywilizacje dochodzi jeszcze problem pograniczy. To najważniejszy moment w konstrukcji Teorii Świata Wielobiegunowego. Pogranicze to obszar nakładania się dwóch lub więcej cywilizacji, z obecnością lub brakiem suwerennych państw na małą skalę. Pogranicza wchodzą w drugą nieokreśloność.

3. Trzecia nieokreśloność – Trump i jego strategia. Trump nie jest gotowy zaakceptować wielobiegunowości; jest zwolennikiem amerykańskiej hegemonii. Widzi to jednak radykalnie inaczej, niż globaliści sprawujący władzę w Stanach Zjednoczonych od kilkudziesięciu lat (już to Demokraci, już to Republikanie). Globaliści utożsamiają dominację militarno-polityczną, wyższość ekonomiczną i ideologię liberalną opartą na narzucaniu wszystkim antytradycyjnych wartości (w tym USA). Tutaj hegemonia jest hegemonią nie kraju, ale międzynarodowego, ideologicznego systemu liberalnego. Trump jest przekonany, że interesy narodowe Stanów Zjednoczonych powinny być na pierwszym planie i opierać się na tradycyjnych amerykańskich wartościach. Innymi słowy, mamy do czynienia z hegemonią prawicowo-konserwatywną, ideologicznie przeciwną hegemonii lewicowo-liberalnej (Clinton, neokonserwatysta Bush Jr., Obama, Biden). Nie da się jeszcze powiedzieć, do czego Trumpizm doprowadzi w stosunkach międzynarodowych. Może obiektywnie pomóc przyspieszyć wielobiegunowość, ale może też ją spowolnić.

W 2025 roku będziemy mieli do czynienia ze wszystkimi trzema nieokreśloności jednocześnie. Warto zatem nadać samemu terminowi „nieokreśloność” status pojęcia niezależnego i wielowartościowego, pod wieloma względami kluczowego dla prawidłowego zrozumienia procesów światowych.

Tłum.: KK