De geopolitieke waarde van de "Middellandse Zeeën" in de wereld

Met genoegen aanvaard ik de uitnodiging van het Observatorium om een samenvatting voor te stellen van mijn artikel "Hegemonie en de Middellandse zeeën", dat is opgenomen in het nummer 1/2021 van "Eurasia. Rivista di studi geopolitici" [1], dat zojuist ter perse is gegaan. Een paar dagen na de publicatie van dit boekdeel hebben de Amerikaanse marine, het Marine Corps en de kustwacht een gezamenlijke strategie uitgebracht onder de titel "Voordeel op zee. Prevailing with Integrated All-Domain Naval Power" [2]. De openbaarmaking van dergelijke documenten is een even belangrijke als zeldzame gebeurtenis, die alleen plaatsvindt onder de volledige auspiciën van de Joint Chiefs of Staff van de Verenigde Staten, d.w.z. de instelling die de hoogste echelons van de verschillende Amerikaanse militaire instellingen samenbrengt. Om het belang ervan te begrijpen: de meest recente openbaarmaking van een gezamenlijke strategie dateert van 2015, met het document dat officieel de aftrap gaf voor de strategie van het "multilateralisme", gevolgd door de laatste regering Obama en de hele regering Trump [3]. De in de gezamenlijke strategieën geschetste richtlijnen - waarvan "Voordeel op zee" aangeeft dat ze "voor het komende decennium" zullen gelden - sturen inderdaad de acties van de Amerikaanse militaire instellingen, ongeacht de verschillende huurders en regeringen die zich in het Witte Huis vormen.

Welnu, ik kan niet nalaten op te merken dat de nieuwe Amerikaanse strategie perfect aansluit bij wat ik in het artikel "Hegemonie en de Middellandse Zee" en, in hun weliswaar verschillende perspectieven, in de andere artikelen van de bundel heb gesignaleerd. Dit is natuurlijk niet te danken aan mijn contacten binnen de Amerikaanse generale staf, die mij in staat stelden het document te lezen voordat het officieel werd vrijgegeven, maar omdat een goede methode om de belangrijkste richtlijnen te begrijpen aan de hand waarvan het optreden van een politieke actor zich zal ontwikkelen, bestaat uit het combineren van geografische objectiviteiten met de representatieve subjectiviteiten en internationale contingenties die deze actor kenmerken. In de volgende paragrafen zal ik de bevindingen van mijn studie samenvatten door deze te superponeren op de nieuwe Amerikaanse strategie, en zo proberen een vruchtbare interpretatie te geven van de wijze waarop de Verenigde Staten hun buitenlands beleid in het komende decennium zullen kenmerken.

Hegemonie en het Middellandse Zeegebied

Het artikel "Hegemonie en Middellandse Zee" gaat uit van de volgende theoretische premissen, die de Franse marxistische geografie (Yves Lacoste) verenigen met de Amerikaanse neorealistische school (John J. Mearsheimer):

(1) Er zijn drie grote Middellandse Zeeën in de wereld: de Euro-Arabische Middellandse Zee, de Amerikaanse Middellandse Zee (Golf van Mexico en Florida) en de Aziatische Middellandse Zee (de Zuid- en Oost-Chinese Zee). Een interne actor in een Middellandse Zee kan regionale hegemonie verwerven door de machtigste actor in de regio te worden, die deze wateren verenigt en afsluit voor externe actoren, waardoor zijn eigen macht exponentieel toeneemt. Anderzijds kan een externe actor gemakkelijk zijn marine in het Middellandse Zeegebied projecteren en de functie van "overzeese balancer" vervullen, d.w.z. door een strategie van allianties met secundaire lokale actoren en de projectie van zijn eigen marine voorkomen dat een hegemoniale uitdager de hegemonie bereikt. Door hun geografische kenmerken zijn de drie grote Middellandse-Zeegebieden de grootste gebieden waarover een regionale macht zijn hegemonie kan opleggen. De eenwording van de wereld onder één staat is onmogelijk door de "beperkende kracht" van het water en bepaalde obstakels op het land.

(2) De enige regionale hegemoon van de wereld zijn is de beste voorwaarde voor een politieke actor, omdat de staat daarmee een gunstige veiligheidssituatie bereikt en zijn macht exponentieel vermeerdert. Daarom zal de regionale hegemon, zodra hij de hegemonie heeft bereikt, er alles aan doen om te voorkomen dat een andere actor hetzelfde doet met zijn eigen macroregio, omdat dit een drastische vermindering van zijn eigen relatieve macht zou betekenen.

Dit gezegd zijnde, onderzoekt het artikel de situatie in de drie grote mediterrane gebieden van de wereld, die telegrafisch als volgt kan worden samengevat:

(a) het Amerikaanse Middellandse-Zeegebied wordt gehegemoniseerd door de Verenigde Staten. Zij zijn momenteel de enige regionale hegemon van de wereld, wat hun een machtsvermenigvuldiger oplevert. De VS hebben er belang bij de opkomst van een tweede regionale hegemon te voorkomen, omdat dit de verdeling van de wereldmacht drastisch in evenwicht zou brengen en een einde zou maken aan hun overweldigende macht. Bovendien maken de bijzondere geopolitieke kenmerken van Noord-Amerika de Verenigde Staten tot het "echte hedendaagse eiland", de "noodzakelijke erfgenaam van het Britse zee-imperium", een staat met een "insulaire positie op continentale schaal", een kenmerk dat hen bijzonder vatbaar maakt voor thalassocratische overheersing: een overheersing waartoe zij reeds aan het eind van de 19de eeuw het initiatief namen en die zij bekroonden met de overwinning in de Tweede Wereldoorlog, toen zij alle andere hegemoniale uitdagers versloegen en ook hun zeemacht in de Europese en Aziatische Middellandse Zee verankerden. Ten slotte is een van de fundamentele componenten van deze thalassocratische dominantie ook gebaseerd op de bevordering en verdediging van politieke en economische waarden en systemen die functioneel zijn voor de bevordering van het Amerikaanse handelsexpansiedrang, zonder welke het Amerikaanse economische systeem zou imploderen.

(b) Het Aziatische Middellandse-Zeegebied wordt na de nederlaag van het keizerlijke Japan en de Sovjet-Unie - waartegen de VS hun oorlogspotentieel inzetten - gekenmerkt door de aanwezigheid van een nieuwe hegemoniale uitdager: China. Hoewel China nog geen allesomvattende strategie voor zijn macroregio heeft gepubliceerd, wordt de manier waarop Peking Taiwan aanduidt als een "rebellenprovincie" die zal terugkeren naar het thuisland of het Aziatische Middellandse Zeegebied als de "Zuid-Chinese Zee", omarmd door een "negenstreeplijn" die "Chinese territoriale wateren" afbakent waarover Peking "exclusieve historische rechten" geniet, verraden wat China's intenties zijn om zijn eigen Monroe Doctrine aan het gebied op te leggen - niet meer of minder dan de VS in Amerika hebben gedaan.

Aan de andere kant kan de economische, politieke en militaire groei van China Peking er alleen maar toe verleiden zijn eigen regionale hegemonie op te leggen, wat alleen mogelijk is door de verdrijving van de Amerikaanse marine uit het Aziatische Middellandse-Zeegebied. Voor een externe actor zou een Chinese Monroe Doctrine of één met Chinese kenmerken echter niet zoveel verschillen van het Japanse project om een gemeenschappelijke Aziatische welvaartszone te creëren. Als de VS hun functie als "overzeese balancer" in Azië zouden opgeven, zou China de regionale hegemonie volledig kunnen opeisen, waardoor de internationale machtsverdeling drastisch in evenwicht zou worden gebracht en er een einde zou komen aan de unipolariteit van de VS. Bovendien zou een China dat tot hegemonie is verheven, niet gesloten blijven in Azië, maar nog sneller richting Europa gaan via zijn eigen Nieuwe Zijderoute-project, waarmee het de twee uiteinden van Eurazië (Azië en het Europese Middellandse-Zeegebied) tracht te verenigen. Daarom is een drastische vermindering van de Amerikaanse aanwezigheid in Europa op lange termijn in het belang van China. Met een regionaal hegemoniaal China zou het voor de VS nog moeilijker en kostbaarder worden om het Chinese expansionisme op andere internationale fronten met de eigen marine tegen te gaan, en zouden zij zelfs hun eigen hegemonie in Amerika bedreigd kunnen zien.

(c) Het Europese Middellandse-Zeegebied wordt gekenmerkt door het ontbreken van een hegemoniale uitdager, maar ook door een grotere instabiliteit. De gehele noordkust maakt deel uit van het Atlantisch Bondgenootschap en vormt dus een Amerikaans protectoraat. Bovendien zijn de Europese heersende klassen geneigd te geloven dat hun eigen belangen overeenkomen met de "Atlantische en westerse" belangen. Bijgevolg bevorderen en beschermen zij het fractioneringsbeleid van de VS in plaats van te streven naar regionale hegemonie. De zuidkusten van de Europese Middellandse Zee worden gekenmerkt als de plaats waar mediterrane landen elkaar bestrijden om hun eigen macht te vergroten ten koste van andere mediterrane staten, waardoor het fractioneringsbeleid van de VS in feite verder wordt bevorderd. Het tegenovergestelde geldt voor de oostelijke kusten, waar na het verzet van het Syrische al-Assad-regime het Amerikaanse fractioneringsbeleid vergezeld is gegaan van een tegengesteld beleid van de Tellurische mogendheden Rusland, Iran en China. Deze drie machten hebben er belang bij een verdere opsplitsing van de wereld ten gunste van Washington te voorkomen, en trachten in plaats daarvan de regio onder hun invloed te verenigen en de invloed van de VS te verdrijven om zichzelf als regionale hegemoniale mogendheden te bestempelen.

In het licht van deze bevindingen sluit het artikel af met een onderzoek naar de twee verschillende en belangrijke trends van "fractionering" en "integratie" die respectievelijk door de VS enerzijds en China, Rusland en Iran anderzijds worden nagestreefd [4]. Deze twee gelijke en tegengestelde trends maken van het Europese en Aziatische Middellandse-Zeegebied "losplaatsen" van internationale spanningen, d.w.z. plaatsen waar de belangrijkste spelletjes om de wereldheerschappij zullen worden gespeeld: die om de enige regionale hegemoon van de wereld te blijven versus die om de unipolariteit aan de VS te ontworstelen.

China is momenteel de belangrijkste uitdager, omdat het de enige staat is die in staat is regionale hegemonie te bereiken en van daaruit naar hetzelfde niveau te stijgen als de Verenigde Staten. Bijgevolg zal het voornaamste belang van de Verenigde Staten erin bestaan de verschillende integratieprojecten te saboteren die plaatsvinden in het Europese en Aziatische Middellandse Zeegebied (d.w.z. een belang in fractionering), terwijl het belang van China, Rusland en Iran erin bestaat hun macroregio's onder hun invloed te brengen en de Verenigde Staten te verdrijven (d.w.z. een belang in integratie).

Het voordeel op zee

Aldus het artikel "Hegemonie en de Middellandse Zeeën". Welnu, de zojuist vrijgegeven Amerikaanse marinestrategie bevestigt volledig wat in het artikel wordt opgemerkt.

De "voordeel op zee"-strategie bevestigt dat "de Verenigde Staten een maritieme natie zijn. Onze veiligheid en welvaart zijn afhankelijk van de zeeën" [5], dat Rusland en China (aangevuld met Iran) de grootste bedreigingen vormen omdat zij door hun "agressieve maritieme ontwikkelingen en militaire moderniseringen" zouden kunnen proberen en zelfs slagen om de VS uit bepaalde zeeën en uit het beheer van bepaalde "strategische neuralgische punten" (zeestraten, landtongen, bases en zeeroutes) te verdrijven, en zo de maritieme suprematie aan de VS te ontnemen. De grootste bedreiging wordt gevormd door China, dat "een revisionistische strategie en aanpak[6] ten uitvoer heeft gelegd die gericht is op de kern van de maritieme macht van de VS [d.w.z.] en streeft naar aantasting van het internationale maritieme bestuur, ontzegging van de toegang tot traditionele logistieke knooppunten, belemmering van de vrijheid van de zee, beheer van de neuralgische knelpunten, ontmoediging van onze betrokkenheid bij regionale geschillen en vervanging van de Verenigde Staten als de bevoorrechte collaborateur in landen overal ter wereld. Bovendien, terwijl de Amerikaanse vloot over de hele wereld verspreid is, is die van China geconcentreerd in de Stille Oceaan, waar het "zijn eigen regionale hegemonie wil vestigen [en] ook zijn mondiale bereik [met de] Nieuwe Zijderoute uitbreidt," waardoor het in staat is zichzelf zover van zijn kusten te projecteren als het nooit eerder heeft gekund.

Bovendien identificeert de strategie van "voordeel op zee" het Noordpoolgebied (in zekere zin ook een "Middellandse Zee", zoals opgemerkt in het nummer van "Eurazië") als een gebied dat net is opengesteld voor maritieme concurrentie tussen de VS, Rusland en China. Om die reden zijn Amerikaanse strategen van mening dat de Verenigde Staten, aangezien zij een "maritieme macht" zijn, niet kunnen toestaan dat rivaliserende concurrenten de zeemacht die zou voortvloeien uit Arctische overheersing in hun voordeel gebruiken. Advantage at Sea' schrijft letterlijk: "wij kunnen geen invloed afstaan[...]. De komende decennia zullen veranderingen in het Noordpoolgebied teweegbrengen die van grote invloed zullen zijn op het mondiale machtsevenwicht"; een gebied, het Noordpoolgebied, waar de Amerikaanse marine momenteel een grote technologische en strategische achterstand heeft op Rusland en China.

De Mediterrane landen van Eurazië als "overslagplaatsen"

Volgens Amerikaanse strategen zijn de Verenigde Staten niet alleen een maritieme natie die haar macht ontleent aan dominantie over de zee, maar is de macht zelf die aan de zee ontleend kan worden nu toegenomen, omdat het door de integratie van de zeemacht met andere, niet louter militaire domeinen mogelijk is "de traditionele invloed van de zeemacht te vermenigvuldigen om een concurrerender en dodelijker totaalmacht te produceren". In die zin kan men de categorische verplichting van de zojuist gepubliceerde gezamenlijke strategie begrijpen: het opnieuw bevestigen en verdedigen van de maritieme dominantie van de VS in oude en nieuwe maritieme gebieden, waarbij de marine wordt uitgebuit en elk zinvol integratieproces wordt gesaboteerd.

Welnu, aangezien de Verenigde Staten zichzelf zijn en zien als een maritieme macht wiens veiligheid en welvaart afhangen van hun zeesupermacht en hun vermogen om vrije toegang te hebben tot de verschillende wereldzeeën, en aangezien de belangrijkste uitdagers van de Amerikaanse dominantie Euraziatische spelers zijn (China, Rusland, Iran), zijn de verschillende Middellandse-Zeegebieden van het Euraziatische continent - zowel grote zoals de Europese en Aziatische Middellandse-Zeegebieden en kleinere zoals de Oostzee of Azov, met toevoeging van de Arctische Middellandse Zee - de plaatsen zijn waar, zoals de "voordeel op zee"-strategie stelt, de VS hun marine en fractionele inspanningen zullen concentreren om te voorkomen dat regionale uitdagers die mediterrane wateren afsluiten voor Amerikaanse invloed en zeemacht. En daarom, om de strategie van de Amerikaanse supermacht "voor het komende decennium" te begrijpen - een decennium waarin de hoogste echelons van de Amerikaanse militaire instellingen geloven dat "onze acties in dit decennium het evenwicht van de maritieme macht voor de rest van de eeuw zullen bepalen" - kan men niet voorbijgaan aan een grondig begrip van de geopolitieke toestand en situatie van de verschillende "Middellandse-Zeegebieden van Eurazië", d.w.z. die plaatsen die - door de dubbele tendens van "fractionering" (Verenigde Staten) en "integratie" (China, Rusland, Iran) - veranderen in "dumpplaatsen" van internationale spanningen, d.w.z. waar de belangrijkste spelletjes om de wereldheerschappij zullen worden gespeeld in het zojuist begonnen decennium.

In die zin is het zojuist door "Eurasia. Rivista di Studi geopolitici" [7] een diepgaand overzicht van deze plaatsen en de manier waarop zij veranderen in "dumpplaatsen" van internationale spanningen; plaatsen waar - om de woorden van de Amerikaanse militaire leiding nog eens te herhalen - de acties van de belangrijkste internationale spelers in dit decennium "het mondiale maritieme machtsevenwicht voor de rest van de eeuw zullen bepalen". Het conflict tussen de grootmachten in deze wateren zal dus resulteren in ofwel de overwinning van de Amerikaanse thalassocratie ofwel haar ondergang. Men kan de grote internationale machtsdynamiek in het zojuist begonnen decennium niet begrijpen zonder hiermee rekening te houden.

[1] Marco Ghisetti, Hegemonie en het Middellandse Zeegebied, in "Eurasia. Rivista di Studi Geopolitici", vol. 1/2021, pp. 35-51

[2] Advantage at Sea. Prevailing with Integrated All-Domain Naval Power, te vinden op: https://media.defense.gov/2020/Dec/16/2002553074/-1/-1/1/TRISERVICESTRATEGY.PDF

[3] Een coöperatieve strategie voor de zeemacht van de 21ste eeuw.

[4] Een eerste perspectief tussen deze twee trends, later ontwikkeld in "Hegemonies en Middellandse zeeën", werd hier gepresenteerd: https://www.eurasia-rivista.com/integrazione-e-frammentazione-libano-e-bielorussia/

[5] Wij citeren rechtstreeks uit het officiële document. Onze vertalingen.

[6] Voor een kritiek op de beschuldiging van "internationaal revisionisme" aan het adres van China, Rusland en Iran, zie: Marco Ghisetti, Rusland, China en Iran: revisionistische machten?, Opinio Juris, 2020, https://www.opiniojuris.it/russia-cina-e-iran-potenze-revisioniste/.

[7] Het nieuwe nummer van "Eurasia" kan worden bekeken op: https://www.eurasia-rivista.com/negozio/lxi-i-mediterranei-delleurasia/

Over de auteur / Marco Ghisetti

Marco Ghisetti is afgestudeerd in wereldpolitiek en internationale betrekkingen en in filosofie. Hij heeft gewerkt en gestudeerd in Europa, Rusland en Australië. Hij houdt zich voornamelijk bezig met geopolitiek, zowel praktisch als theoretisch, politieke theorie en politieke filosofie, met een focus op Neo-Eurasiaristische stromingen en communitaristisch denken. Hij werkt samen met het geopolitieke tijdschrift 'Eurasia' en het Osservatorio Globalizzazione.

Bron: https://osservatorioglobalizzazione.it/osservatorio/il-valore-geopolitico-dei-mediterranei-del-mondo

Vertaling door Robert Steuckers