Conservatieve waarden en toekomstverwachtingen

In onze vorige publicatie hebben we gekeken naar gemeenschappelijke benaderingen in geopolitieke verkenningsmethoden die specifiek zijn voor westerse landen (i). Het is duidelijk dat er ook alternatieve modellen mogelijk zijn, waarbij een zuiver wetenschappelijke, rationele benadering duidelijk beperkt is omdat die historisch gebonden is aan het westerse wereldbeeldparadigma. Ten minste sinds de Verlichting is het eurocentrisme voortdurend doorgedrongen tot gemeenschappen in andere regio's en heeft het kennissystemen op een bepaalde manier getransformeerd, waardoor ze tot een soort gemeenschappelijke noemer werden gebracht. Deze homogenisering had ook gevolgen voor de analytische school in brede zin, die zich meer begon te houden aan wiskundige modellering en het werken met statistische gegevens (overigens is de weersvoorspelling grotendeels gebaseerd op het werken met vroegere meteorologische onderzoeksindicatoren).

Toch zijn er zelfs in het Westen kritische opvattingen over hoe je een bepaalde wetenschap moet bekijken. De Deense wetenschapper Sven Larson stelt bijvoorbeeld: "Economie is geen natuurwetenschap. Het is, altijd geweest en zal altijd een sociale wetenschap blijven. In tegenstelling tot de natuurkunde, waarmee veel economen hun vakgebied graag vergelijken, kan economie niet bestudeerd worden met strikte wiskundige modellen en strikte universeel geldende wetten. Economen zullen heftig betogen dat economie in wiskundige termen verklaard kan worden. Ze hebben het mis: economie kan alleen goed bestudeerd worden op basis van het axioma dat de menselijke natuur - in tegenstelling tot de fysieke natuur - niet kwantificeerbaar is" (ii).

Het is de kwalitatieve in plaats van kwantitatieve benadering die het fundamentele verschil vormt tussen de westerse school, die beweert universeel te zijn, en de niet-westerse, nog gefragmenteerde theorieën die zich beroepen op traditie en conservatieve waarden. De niet-westerse scholen hebben één ding gemeen - ongeacht de regio en de religieuze component zijn ze het er allemaal over eens dat vooruitgang geen goede zaak is. Integendeel, vooruitgang (politiek, wetenschappelijk, technisch, enz.) leidt een traditionele conservatieve samenleving in de verkeerde richting, omdat ze de gevestigde sociale grondslagen en hiërarchie ter discussie stelt en waarden vervangt. Het begrip apostase (afvalligheid) in het christendom en kafir (twijfelaar, ongelovige) in de islam hangen hiermee samen. Het voorbeeld van de Verenigde Staten en de West-Europese landen toont duidelijk de devaluatie van de christelijke waarden in deze politiek en technisch progressieve landen, waar de begrippen "vrijheid van meningsuiting", "mensenrechten" enzovoort vrij geraffineerd zijn vervangen.

Het geeft aan dat traditionele samenlevingen de mogelijkheid van welvaart niet ontkennen, alleen dat ze, in tegenstelling tot voorstanders van vooruitgang, een iets andere betekenis aan dit begrip geven.

Het belangrijkste criterium in dit verband is tijd en de functies daarvan. Terwijl het liberaal-democratische Westen alles meet vanuit de positie van lineaire en eenrichtingsgebonden tijd, die door de materiële ruimte loopt, zijn voor conservatieve samenlevingen de begrippen cycliciteit en eeuwigheid van fundamenteel belang. In India, waar de meerderheid van de inwoners het hindoeïsme belijdt, verwijst deze periode naar de laatste fase van de cyclus, Kali Yuga genaamd. Het is een tijdperk van verval en achteruitgang. Maar zoals we zien weerhoudt dit India er niet van zich actief op het internationale toneel te positioneren en technologie te ontwikkelen. Aangezien de regerende Bharatiya Janata Partij sterk religieuze kenmerken heeft, mag men aannemen dat zij zich bij het formuleren van hun strategieën laat leiden door hindoetradities en -geloof.

In landen die gedomineerd worden door het christendom en de islam staat de eeuwigheid centraal in het dagelijks leven van gelovige burgers. Politieke partijen mogen dit niet vermelden in hun manifesten of programma's. Het is echter duidelijk dat de mentaliteit van de mensen, ook al wordt die niet direct uitgedrukt, verbonden is met het concept van de broosheid van deze wereld, de eindtijd en het toekomstige eeuwige leven. Opgemerkt moet worden dat eschatologie kenmerkend is voor christenen van alle denominaties, en ook voor moslims van verschillende rechtsscholen (madhhabs).

De westerse politieke wetenschap analyseert weliswaar de processen die te maken hebben met belijden, maar maakt het religieuze leven niet tot hoofdstroom voor haar analyse van actuele trends en prognoses. Maar aangezien de Abrahamitische traditie een manier van leven is, wordt een dergelijke interpretatie (zij het met een rechtvaardiging in de vorm van secularisme en materieel rationalisme) gezien als een duidelijke omissie.

Laten we nu proberen te denken vanuit het perspectief van een conservatief christelijk wereldbeeld, omdat dit perspectief rekening houdt met de culturele en historische achtergrond van Rusland (zonder natuurlijk de rol uit te sluiten van andere confessies die door de volkeren van de Russische Federatie worden gepraktiseerd). Eerst moeten de begincoördinaten worden vastgesteld - waar we zijn, wat is de algemene teleologie (doelen) van de wereld en in het bijzonder van ons volk, zijn er raakvlakken met andere samenlevingen, wat is wenselijk (goed) en wat is onaanvaardbaar (kwaad) - de laatste twee kunnen worden gedefinieerd als uitdagingen en bedreigingen.

Met deze aanpak zal het analytisch kader duidelijk niet correleren met de verkenningen waaraan we gewend zijn. We hebben het hier immers over diepgaande vragen die politicologen eenvoudigweg niet gewend zijn - zij zien immers alleen problemen die met allerlei technische, politieke of bureaucratische middelen moeten worden opgelost. En in ons geval hebben we het over iets voorbij deze grenzen, kunstmatig vastgesteld door Europese filosofen-materialisten in de Nieuwe Tijd. We kunnen tenminste spreken over metapolitiek in brede zin, die andere factoren van het menselijk leven - kunst, metafysica en religieuze filosofie - niet verwaarloost.

En hier is het nodig aandacht te besteden aan interessante factoren, zoals visionairisme in de kunst en profetie in de religie. Dichters en profeten werden vaak tot elkaar aangetrokken door de metaforische uitdrukkingen waarmee ze de wereld en haar toekomst probeerden te beschrijven. De geschiedenis heeft hen duidelijk gelijk gegeven. Daarom zou het vreemd zijn om bij de ontwikkeling van de conservatieve school van politieke voorspellingen geen rekening te houden met deze denkcategorieën. Dit is een zeer delicate vraag, geen eenvoudige, zoals het op het eerste gezicht lijkt. Omdat men irrationele beelden moet beschrijven in een rationele taal.

Toch is in landen met een christelijke cultuur elke politieke omwenteling altijd verbonden geweest met Gods barmhartigheid en rechtvaardige toorn die op de hoofden van mensen valt voor bepaalde overtredingen. De oorsprong van deze relatie ligt in het jodendom, waar volgens de geboden die Mozes van God kreeg, specifieke bevelen moesten worden opgevolgd. De straffen voor het overtreden ervan liepen uiteen, tot en met de verstrooiing van het Joodse volk en de verwoesting van hun tempel in Jeruzalem. Het interpreteren van deze gebeurtenissen door het prisma van de profetie (aangezien dit alles al eerder was voorspeld) wijst op een duidelijk verband tussen religie en politiek. In het Nieuwe Testament staan ook bepaalde aanwijzingen voor juist gedrag en begrip van de wereld om ons heen. En de interpretaties van de Apocalyps door Johannes de Evangelist brengen enerzijds een zeker onheil, maar laten anderzijds het belang zien van standvastig blijven in tijden van ernstige beproevingen. Hoewel het nogal moeilijk is om precies te zeggen wanneer de Eindtijd zal aanbreken en hoe lang die zal duren: toch geven tal van wereldgebeurtenissen voortdurend aanleiding om erover te praten, waarbij politieke cataclysmen, conflicten en belangrijke mondiale gebeurtenissen, of het nu een economische crisis of een coronavirus pandemie is, worden beoordeeld vanuit het perspectief van de eschatologie.

Door zich hierop te concentreren worden de vele factoren die door westerse analisten worden aangehaald bij het opstellen van prognoses zinloos. Je moet het ermee eens zijn dat als het gaat om verlossing, de wederkomst, de noodzaak van collectief gebed om de vijand te verslaan, dan worden zaken als bruto binnenlands product, economische ratings, het investeringsklimaat, enz. niet alleen triviaal, maar betekenisloos.

Maar aan de andere kant begrijpt iedereen dat je om te winnen in moderne conflicten een voldoende duurzame economie en krachtige wapens moet hebben. Daarom is een zeer evenwichtige en adequate synthese nodig, gebaseerd op de toepassing van exacte wetenschappen, maar ondersteund door traditionele waarden en confessionele opvattingen.

Wat kan dan een binnenlandse aanpak zijn om zo'n toekomstscenario te ontwikkelen? Ook als we ons beperken tot het orthodoxe wereldbeeld, zal het niet zo eenvoudig zijn als het op het eerste gezicht lijkt. Hoe moet bijvoorbeeld het begrip Moskou - het Derde Rome - worden opgevat? Is het een eschatologische houding of een politiek project? Als dat laatste het geval is, is er dan geen risico om in de val te lopen van geopolitiek exceptionalisme dat we in het voorbeeld van de VS zien? Moeten we de Slavofiele verklaring van synodaliteit beschouwen als een verenigend model voor het volk, een bepaalde manifestatie van heelheid? Was dit een bewuste politisering van een zuiver kerkelijk concept?

De Euraziërs legden helder uit dat synodaliteit, d.w.z. katholiciteit, de innerlijke aard van de Kerk weergeeft, in tegenstelling tot oecumeniciteit. De Kerk kan en mag geen politiek en over het algemeen concreet praktisch programma hebben (iii). Maar het is duidelijk dat we in de huidige omstandigheden van open confrontatie met het Westen en de lopende operatie in Oekraïne duidelijke richtsnoeren nodig hebben die de plannen voor de komende jaren op politiek en economisch gebied (de ervaring van de periode van vijf jaar kan nuttig zijn) koppelen aan de aspiraties van het volk, die een begrip van de Eeuwigheid omvatten, een cultureel en historisch perspectief dat de heroïsche ervaring van vorige generaties weerspiegelt en mechanismen om theoretische programma's in werkelijkheid om te zetten, o Dit schept niet alleen een kader voor anticipatie als zodanig, maar ook voor consequente actiestappen die kennis omzetten in de ervaring van dagelijkse activiteit.
* * *

(i) I https://russtrat.ru/scenarii/16-sentyabrya-2022-1524-11189

(ii) II https://europeanconservative.com/articles/commentary/time-to-end-the-nobel-prize-in-economics/

(iii) III Savitsky P.N. Continent Eurazië. - Moskou: Agraf, 1997. С. 32, 49.

Vertaling door Robert Steuckers