Waarom soft power niet van toepassing is in Rusland

Van het midden van de jaren 2000 tot het begin van de jaren 2020 was er in de Russische gemeenschap van politicologen en internationalisten een vogue voor "soft power" - er werden talrijke artikelen over het onderwerp gepubliceerd, proefschriften verdedigd en vertegenwoordigers van een aantal Russische NGO's en stichtingen probeerden op welsprekende wijze te overtuigen dat zij degenen waren die zich met "soft power"-kwesties bezighielden om de belangen van Rusland in het buitenland te bevorderen. Men moet toegeven dat de term die Joseph Nye Jr. bedacht inderdaad aantrekkelijk was. Toegegeven, hij had het ook over hard power, smart power en cyber power. En dan hebben we nog scherpe kracht ("sharp power" van Christopher Walker) en kleverige kracht ("sticky power" van Walter Russell Mead). En verschillende opvattingen over hoe macht precies moet worden toegepast om Amerikaanse dominantie uit te oefenen hebben geleid tot polemieken tussen theoretici van de bovengenoemde methodologieën.

Maar het is "soft power" dat in Rusland populair is geworden. Waarschijnlijk omdat het tegenover harde macht stond. En hoewel Rusland in 2008 zijn toevlucht nam tot harde macht. Rusland greep inderdaad in 2008 tot harde macht in Zuid-Ossetië. Er bleef niettemin actief over soft power gesproken.

Deze aanpak is over het algemeen verkeerd. In plaats van zijn eigen concepten, strategieën en doctrines te ontwikkelen, reflecteerde Rusland op modellen die ons vreemd waren. En hun analyse had niet genoeg kritische diepgang om het belang in te zien van een authentieke en soevereine benadering van het voeren van internationale zaken. Hierdoor is er nog steeds geen Russische theorie van internationale betrekkingen ontstaan, hoewel er al vele jaren pogingen worden ondernomen door een aantal binnenlandse geleerden en politicologen.

De fascinatie voor het Westen is geen trend van de laatste decennia. Tijdens het Sovjettijdperk begonnen we (helaas) ook termen en concepten te gebruiken die door onze ideologische tegenstanders waren geformuleerd. De term "bipolaire wereld", "Derde Wereld" en meer specifieke definities zoals "Cubaanse Raketcrisis" zijn allemaal producten van de Amerikaanse presidentiële administratie en de pool van Amerikaanse politicologen die het Witte Huis en het Ministerie van Buitenlandse Zaken bedienden.

Hetzelfde fenomeen heeft zich voorgedaan met soft power. En nadat ze in hun eigen verbeelding een model hadden gecreëerd dat in theorie anderen kan beïnvloeden, begonnen binnenlandse politicologen te praten over de noodzaak om het op mondiaal niveau toe te passen.

Als we er rekening mee houden dat "soft power meer een figuurlijke veralgemening is dan een normatief uitgedrukt concept", zou deze benadering gerechtvaardigd kunnen zijn.

De uitgangsposities en mogelijkheden van Rusland en de VS in dit opzicht zijn echter zeer verschillend.

Ten eerste is het budget dat de Verenigde Staten gebruiken voor allerlei psychologische operaties, culturele en ideologische beïnvloeding, wetenschappelijke en educatieve programma's en het onderhoud van hun eigen staf van agenten over de hele wereld niet te vergelijken met de middelen die Rusland zelfs onder ideale omstandigheden zou hebben om zijn buitenlands beleid te voeren.

De vorming van het Amerikaanse soft power-apparaat begon in de jaren 1970 en was behoorlijk divers. Van USAID, het Vredeskorps en organisaties als NDI en het Republikeins Instituut tot Saul Alinsky's netwerkprojecten en protestantse zendingsgroepen - allemaal werkten ze tientallen jaren in verschillende regio's van de wereld, verzamelden ze de nodige gegevens en ontwikkelden ze unieke methoden van social engineering (er moet worden opgemerkt dat de school van het behaviorisme, d.w.z. menselijk gedragsmanagement, zijn oorsprong vindt in de VS). Budgetten van miljoenen dollars werden toegewezen en jaar na jaar door een heel leger van wetenschappers, specialisten en uitvoerders beheerst. De beste methoden die zich in één of ander land/regio bewezen, werden opgeschaald naar wereldwijd niveau.

Ten tweede bestaat soft power niet op zichzelf, maar alleen in combinatie met hard power.

Terwijl harde macht - het vermogen om te dwingen - voortkomt uit de militaire of economische kracht van een land, komt zachte macht voort uit de aantrekkingskracht van de cultuur, de politieke idealen en het beleid van een land. Harde macht blijft doorslaggevend in een wereld van staten die hun onafhankelijkheid proberen te laten gelden. Het was de kern van de nieuwe nationale veiligheidsstrategie van de regering Bush Jr. Maar volgens Nye maakten de neoconservatieven die de president adviseerden een ernstige misrekening: ze richtten zich te veel op het gebruik van de militaire macht van Amerika om andere landen te dwingen naar Washington's pijpen te dansen, maar besteedden te weinig aandacht aan soft power. Volgens Nye moest soft power voorkomen dat terroristen aanhangers van een gematigde meerderheid zouden rekruteren. En het was soft power die moest helpen om kritieke wereldwijde problemen op te lossen waarvoor multilaterale samenwerking tussen staten nodig was. Nye sprak hierover in zijn boek dat in 2004 uitkwam na de Amerikaanse invasie in Irak.

Nogmaals, het hard power budget van de VS is ook tientallen keren groter dan wat Rusland uitgeeft aan militair en defensie.

Ten derde moeten we ook meer aandacht besteden aan de persoonlijkheid van de auteur zelf. Joseph Nye is gepromoveerd in de filosofie en lid van de American Academy of Arts and Sciences, maar hij is zeker geen pacifist of voorstander van uitsluitend controversiële diplomatieke methoden. Van 1977 tot 1979 was hij Assistant Under Secretary of State for Security Support, Science and Technology. Hij was ook voorzitter van het panel voor nucleaire non-proliferatie van de Nationale Veiligheidsraad. Van 1993 tot 1994 was hij voorzitter van de National Intelligence Council en van 1994 tot 1995 was hij U.S. Under Secretary of Defence for International Affairs. - Amerikaans onderminister van Defensie voor Internationale Veiligheidszaken. Zijn belangrijkste ervaring was dus bij de veiligheidsdiensten, en hij was een besluitvormer. En in 1994 vond de Amerikaanse militaire interventie in Haïti plaats om president Jean-Bertrand Aristide, die herhaaldelijk de grondwet van het land had geschonden, weer aan het bewind te krijgen. Natuurlijk werd dit gedaan onder het mom van "herstel van de democratie" om de rating van Bill Clinton te verbeteren. Interessant genoeg hadden de VS in 2004 de omverwerping van Aristide al zelf gefinancierd, nadat ze de noodzakelijke voorwaarden hadden gecreëerd (zowel op het gebied van het vernietigen van de economie van het land als het creëren van een gecontroleerde oppositie). De vermelding van zo'n omslag in de stemming van de kant van de VS is niet toevallig, want we hebben het over soft power als een soort politiek instrument. En deze periode is precies de tijd van een reeks kleurrevoluties in de post-Sovjetruimte, waar de VS achter zat. Is dit niet de manifestatie van de "soft power" van de professionele sterke man Joseph Nye? De Russische politicologie heeft dit nog niet zo lang geleden begrepen.

Overigens introduceerde Joseph Nye zelf de term "soft power" aan het eind van de jaren tachtig en gebruikte hij deze regelmatig in zijn werk voordat zijn boek met dezelfde titel werd gepubliceerd.

Bijvoorbeeld in een artikel uit 1990. "Doomed to Lead: The Changing Nature of American Power", pleit hij voor de noodzaak om internationale processen te beheersen, zij het niet rechtstreeks, maar door het verdedigen van haar strategische belangen. En voor dit doel heeft de VS de nodige middelen, die op de juiste manier moeten worden toegewezen - een deel voor het handhaven van militaire macht en een deel voor vaardige diplomatie, die hij "soft power" noemde.

We lezen: "De Verenigde Staten hebben zowel traditionele hard power-middelen als nieuwe soft power-middelen om transnationale onderlinge afhankelijkheid aan te pakken. De kritieke vraag is of zij het politieke leiderschap en de strategische visie zullen hebben om deze machtsmiddelen om te zetten in echte invloed in een overgangsperiode van de wereldpolitiek. De implicaties voor stabiliteit in het nucleaire tijdperk zijn enorm. Een strategie om de overgang naar complexe onderlinge afhankelijkheid in de komende decennia in goede banen te leiden, zal van de Verenigde Staten vereisen dat ze hun middelen investeren in het handhaven van het geopolitieke evenwicht, in openheid naar de rest van de wereld, in het ontwikkelen van nieuwe internationale instellingen, en in belangrijke hervormingen om de binnenlandse krachtbronnen van de VS opnieuw op te bouwen."

Dit zijn duidelijke standpunten over de voortzetting van de wereldwijde dominantie van de VS. Tegelijkertijd, ten tijde van het schrijven van dit werk, bestond de USSR nog steeds, maar Nye had al gewaarschuwd voor de noodzaak om te investeren in nieuwe internationale structuren om de wereldprocessen via deze structuren te beheren.

Een andere fout van Russische politicologen is dat ze de Amerikaanse diplomatie in het algemeen niets anders dan "soft power" zijn gaan noemen. Men kan vaak uitdrukkingen tegenkomen als "Amerikaanse soft power in de post-Sovjetruimte", "Amerikaanse soft power in Centraal-Azië", enzovoort, enzovoort. Het is alsof een breed scala aan instrumenten voor diplomatieke beïnvloeding door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken nog niet bestond. En dit alles was lang voordat Joseph Nye zijn term uitvond.

Volgens zijn definitie is de soft power van een land gebaseerd op drie bronnen: cultuur, politieke waarden en buitenlands beleid. Elke staat heeft deze allemaal, maar alleen hun essentie en vorm zijn verschillend. Als de VS gebaseerd is op de protestantse religieuze cultuur, exclusiviteit en superioriteit met de nadruk op Gods uitverkiezing (de doctrine van voorbestemde bestemming) met een moraliserende vooringenomenheid, dan hebben andere landen en volkeren een andere kijk op wereldzaken.

Leonova ontwikkelt dit idee en merkt terecht op dat "soft power" wordt gevormd op basis van de aantrekkingskracht van niet alleen de algemene cultuur van een bepaald land, maar ook zijn politieke idealen en tradities. Hier wordt dus politieke cultuur bedoeld. Als de politieke koers van een bepaald land positief wordt ontvangen door zijn partners, neemt het potentieel van soft power toe. De middelen van soft power omvatten dus politieke instellingen, politieke doctrines en concepten die tot uiting komen in de activiteiten van het land, zowel op binnenlands politiek niveau als in de internationale arena.

Maar weerklinkt het buitenlands beleid van de VS positief in andere landen? Natuurlijk is er een zekere correlatie tussen publieke steun en militaire interventies. Bijvoorbeeld, na de Amerikaanse invasie van Irak in maart 2003 kelderde de waardering van de VS in veel landen die als bondgenoten werden beschouwd. Dit baarde Joseph Nye blijkbaar zorgen, die de kritische houding van de overgrote meerderheid van de wereldvolkeren tegenover zijn land als een bedreiging zag voor de aantrekkingskracht waarin de afgelopen decennia middelen waren geïnvesteerd.

Maar de aantrekkingskracht van de VS hangt zeker ook samen met het welzijn van de burgers die er wonen, en in de jaren 1990 en begin 2000 werd het land gezien als een veelbelovende plek om te wonen, werken en carrière te maken. Maar de laatste tijd laten het stijgende werkloosheidscijfer, de misdaadcijfers en de afnemende levenskwaliteit in de VS als zodanig veel te wensen over. Natuurlijk zijn er behoorlijk arme landen van waaruit illegale migranten via Mexico naar de VS proberen te komen, maar dit gebeurt uit wanhoop en opgeblazen verwachtingen. Het is twijfelachtig of het segment van illegale migranten die niet hoogopgeleid zijn en niet in staat zijn om actief bij te dragen aan de economie van de VS, kan worden toegeschreven aan het soft power-effect.

Bijgevolg heeft dit model een zekere illusoire component. Net zoals het beeld in Hollywoodfilms verschilt van het echte leven in de VS, worden de cultuur, de politieke waarden en het beeld van het Amerikaanse buitenlandse beleid zelf vervormd door de verbeelding van degenen die door deze drie componenten worden beïnvloed.

Als we de vergelijking van soft power van verschillende landen vereenvoudigen op basis van deze drie componenten, kunnen we zeggen dat we dezelfde naam hebben voor een culinair gerecht, maar dat de verhoudingen tussen de ingrediënten en de kwaliteit ervan (evenals het bereidingsproces) anders zullen zijn, dus heeft het geen zin om het dezelfde naam te geven.

Laat de VS bij hun zachte, harde, slimme en andere krachten blijven. Deze moeten natuurlijk in gedachten worden gehouden, maar alleen geanalyseerd door een kritisch prisma en rekening houdend met hoe zij deze middelen tegen ons kunnen gebruiken.

Wij, aan de andere kant, moeten onze eigen concepten, theorieën en doctrines ontwikkelen op basis van de binnenlandse geschiedenis, cultuur en waarden, en in overeenstemming met het huidige politieke moment.

Bron: russtrat.ru

Vertaling door Robert Steuckers