Vladimir Poetin en de multipolariteit

Sinds zijn ambtsaanvaarding als president van Rusland heeft Vladimir Poetin de aandacht van de media getrokken, en wel om twee belangrijke redenen. Ten eerste diende hij als jongeman bij de Sovjet-inlichtingendienst KGB en tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was hij als kolonel werkzaam op het hoofdkwartier van de KGB in Dresden, Oost-Duitsland. Dit betekent dat de jonge Russische leider olifantachtige herinneringen heeft uit de Sovjettijd. Ten tweede werd de jonge Vladimir Poetin, die rechten heeft gestudeerd en ex-KGB officier is, na de val van de Sovjet-Unie korte tijd werkloos, totdat de burgemeester van Sint-Petersburg, Anatolij Sobtsjak, hem benoemde op het bureau, waar hij eerst als onderofficier diende en daarna loco-burgemeester werd. Deze twee ervaringen werden de voornaamste reden die de aandacht van de wereldwijde mainstream media op de schimmige, mysterieuze en onbegrijpelijke persoonlijkheid van de jonge Russische leider vestigde.

In de nasleep van de terroristische aanslag van september 2001 werd Vladimir Poetin de eerste wereldleider die de Verenigde Staten bezocht en een ontmoeting had met de toenmalige Amerikaanse president George W. Bush. Na een korte ontmoeting met de jonge Russische leider merkte president Bush publiekelijk op: "Ik heb de man in de ogen gekeken. Ik vond hem zeer recht door zee en betrouwbaar". Misschien was de poging van president Bush om de ziel van Vladimir Poetin te doorgronden geen geopolitieke blunder, want Vladimir Poetin heeft zich in zijn beslissingen en verdediging van de belangen van Rusland altijd rechtlijnig en betrouwbaar getoond.
Toch is het niet alleen op politiek gebied dat Vladimir Poetin verkeerd begrepen en geïnterpreteerd werd, maar ook op geopolitiek gebied. In de woorden van de beroemde Russische TV-presentator en wereldwijd media-icoon Vladimir Pozner "De afgelopen twintig jaar hebben de westerse leiders Vladimir Poetin verkeerd begrepen en bijgevolg was de manier waarop Vladimir Poetin zichzelf voorstelde in diezelfde periode precies de weerspiegeling van de westerse politieke denkrichting.

Als wij de persoonlijkheid van de Russische leider vanuit geopolitiek oogpunt analyseren, dan komt hij zonder enige twijfel over als een volslagen pragmatische realist, die de "Veiligheid" van Rusland altijd als zijn hoogste prioriteit beschouwt. Tijdens de eerste jaren van zijn presidentschap heeft Vladimir Poetin nauwe betrekkingen aangeknoopt met zowel de Verenigde Staten als zijn Europese buren. Om de veiligheidsgaranties van de Verenigde Staten en zijn Europese bondgenoten te krijgen, werkte Rusland samen met de NAVO om in 2002 de NAVO-Rusland Raad (NRC) op te richten. De belangrijkste taak van de NAVO-Rusland Raad (NRC) was consensusvorming, samenwerking en wederzijds overleg over de veiligheidsaangelegenheden. Misschien mag dit pragmatische gebaar van Vladimir Poetin niet vergeten worden.

Bovendien heeft Vladimir Poetin, sinds de begindagen van zijn ambt, steeds weer de rode lijnen van Ruslands veiligheid gedeeld met de Verenigde Staten en zijn NAVO-bondgenoten in Europa. De deskundigen op het gebied van het buitenlands beleid noemden Poetins buitenlands beleid pragmatisme als Ruslands Nabije Buitenland-benadering, die tot 2004 doeltreffend bleef. De veiligheidszorgen van Rusland begonnen toe te nemen toen een groot aantal post-Sovjet staten uit de Baltische staten en Oost-Europa tot de Europese Unie toetraden. Niettemin zag Rusland de oostwaartse expansie van de EU vanaf het begin vanuit het oogpunt van het veiligheidsdilemma, en daarom heeft Vladimir Poetin tijdens verschillende internationale bijeenkomsten vraagtekens gezet bij het oostwaartse expansiebeleid van de EU. Hier kunnen Poetins grote veiligheidszorgen gelijk gesteld worden met de analyse van de bekende geopolitieke auteur Tim Marshall. Volgens Marshall is Rusland door de geschiedenis heen de gevangene geweest van zijn grote, en overspannen vlakke geografie, waar "Veiligheid" altijd de obsessie van zijn heersers is gebleven.

Op dezelfde manier werd de oostwaartse expansiepolitiek van de EU, die in 2004 begon, de belangrijkste inhoud van debat en discussie onder de Russische politieke en veiligheidselites. Vooral de Russische veiligheidselites waren van mening dat de uitbreiding van de EU naar het oosten bedoeld was om de weg vrij te maken voor de NAVO om de Russische grenzen te bereiken. Uit deze discussie ontstond een nieuw veiligheidsfenomeen, "Omsingeling van Rusland", dat het Russische buitenlands beleid in de komende jaren zou gaan beheersen. De meeste Russische politieke en veiligheidselites gaven de Verenigde Staten rechtstreeks de schuld van de veramerikanisering van het Europese buitenlands en defensiebeleid. Als iemand de achtergrond van het voortdurende conflict tussen Rusland en Oekraïne wil begrijpen, moet hij de transformatie van het Russische Buitenlands Beleid na 2004 bestuderen. Bovendien is 2004 om twee belangrijke redenen belangrijk.

Ten eerste was 2004 het begin van de oostwaartse expansie van de EU en dus van de opbouw van de NAVO in de buurt van de Russische grenzen. Ten tweede begonnen in dezelfde jaren de kleurenrevoluties in de post-sovjetruimte, te beginnen met Oekraïne, die volgens Rusland door de NAVO gesponsord werden om Rusland-vriendelijke regimes omver te werpen. Vandaar dat in het kielzog van de kleurenrevoluties de term "Veiligheid van de Russische Invloedssfeer" de grote obsessie werd van de Russische politieke en veiligheidselites.
In dit laatste verband, als wij het geopolitieke denken van de Russische president overdenken, dan was in de ogen van Poetin de val van de Sovjet-Unie de grootste geopolitieke ramp van de twintigste eeuw, die de geopolitieke veiligheid van Rusland in gevaar bracht. Misschien is dat de reden waarom Vladimir Poetin vanaf het begin van zijn ambtstermijn speculeerde over de veiligheidszorgen van de Russische Federatie. Zelfs, wat de rode lijnen van Rusland betreft, heeft hij een duidelijke waarschuwing aan de Verenigde Staten en zijn Europese NAVO-bondgenoten gegeven tijdens zijn toespraak op de Veiligheidsconferentie van München in 2007. Vladimir Poetin zei; " het feit dat wij bereid zijn het NAVO-leger niet buiten het Duitse grondgebied te plaatsen, geeft de Sovjet-Unie een stevige veiligheidsgarantie"- waar zijn die garanties gebleven? In Poetins geopolitieke visie hebben de Amerikanen en hun Europese bondgenoten dus de veiligheidsgaranties aan Rusland overschaduwd en veracht, en de NAVO toegestaan Rusland te omsingelen, wat hij beschouwt als een gebroken belofte.

Als pragmatisch realist is Vladimir Poetin van mening dat, aangezien Amerika en zijn Europese bondgenoten de belofte gebroken hebben, Rusland het natuurlijke recht heeft om zijn veiligheid in de post-sovjetruimte te verzekeren. Vandaar dat de gebeurtenissen zoals de oorlog met Georgië (2008) en de annexatie van de Krim (2014) slechts een stilte voor de storm was. Naar mijn mening waren deze gebeurtenissen de wake-up call voor de NAVO om haar expansionisme langs de Russische grenzen te laten varen. Helaas werden deze twee grote gebeurtenissen in het westen niet als grote waarschuwingen ontvangen, in plaats daarvan beschouwde het westen ze als Russische agressie en neo-imperialisme, wat de logica volkomen te buiten gaat.

Volgens Poetin moet het westen Rusland respecteren als een aparte pool in de Internationale orde, samen met andere opkomende wereldmachten zoals China en India. Volgens Poetin is het unipolaire moment voorbij en kan de internationale rechtsorde alleen versterkt en uitgevoerd worden als het westen de "invloedssfeer" van elke pool respecteert. Bovendien is de opkomende multipolariteit reëel en het westen moet dit feit begrijpen, als het de internationale vrede en veiligheid ook maar een beetje serieus neemt.

Auteur

Shahzada Rahim is de auteur van het boek Beyond Civilization and History (= Voorbij beschaving en geschiedenis) en een geopolitiek deskundige. Hij fungeert als hoofdredacteur van het Nieuwsportaal The Eurasian Post.