Strijd om de Noordpool verhevigt zich

De strijd om het Noordpoolgebied is misschien niet zo duidelijk als om andere geopolitieke invloedssferen. Toch gebeurt het en met de EIA in Oekraïne neemt de confrontatie van Rusland met andere landen die aan de Noordpool grenzen alleen maar toe. In de meeste gevallen zet de soevereine houding van Moskou de westerse landen aan tot militarisering van de regio, en wordt er gepleit voor meer controle en toegang tot hulpbronnen. Niet in de laatste plaats zijn er mondiale veiligheidskwesties, aangezien de lancering van raketten vanaf de Noordpool het mogelijk zou maken het inslagpunt sneller te bereiken en daardoor een grotere kans zou hebben om vijandelijke luchtverdediging te penetreren. Tijdens de Koude Oorlog werd het Noordpoolgebied door zowel de USSR als de VS gebruikt als potentieel lanceergebied voor kernwapens.

De conventionele bedreigingen voor de Verenigde Staten en de NAVO-landen in het Noordpoolgebied worden dus niet uitgeschakeld, maar worden integendeel relevanter. Westerse analisten maken zich de laatste tijd vooral zorgen over de verbeterde militaire capaciteiten van Rusland. "De KH-101/102-raket, die vanaf onderzeeërs wordt gelanceerd en veel in Oekraïne wordt gebruikt, heeft een bereik van 2.500 km ... In hun beoordeling van deze dreiging in 2020 merkten de generaals Terrence J. O'Shaughnessy en Peter M. Fesler op dat de nieuwste Russische onderzeeërs deze aanvallen nu met grotere frequentie en ernst oefenen. In maart 2021 gaven de Russen openlijk een boodschap af door beelden te publiceren van onderzeeërs met ballistische raketten met kernwapens die opdoken door het Noordpoolijs ten noorden van Franz Josef Land... Nog ongebruikelijker is de opkomst van nieuwe staatsactoren met belangstelling voor het Noordpoolgebied, vooral in China. Hoewel de Chinese marine nooit oorlogsschepen naar de Noordelijke IJszee heeft gestuurd, hebben de snelle uitbreiding en wereldwijde ambities van China de VS ertoe aangezet een potentieel belang in het noorden te extrapoleren. Deze bezorgdheid werd geuit door toenmalig staatssecretaris Mike Pompeo tijdens de bijeenkomst van de Arctische Raad van 2019 in Rovaniemi. Pence veroordeelde het "agressieve gedrag" van China in de wereld en suggereerde dat Peking mogelijk een militaire aanwezigheid in het Noordpoolgebied nastreeft, waarbij hij wees op het bijzondere gevaar van onderzeeërs van het PLA die onder de ijskap opereren. Deze beoordeling werd ondersteund door het Amerikaanse ministerie van Defensie, dat waarschuwde dat het PLA kan beginnen met het inzetten van ballistische raketonderzeeërs onder het Noordpoolijs, binnen handbereik van Europa en Noord-Amerika, zoals bevestigd door de Arctische strategie van de Amerikaanse marine van 2021" [1].

Er wordt gesproken over een mogelijke overdracht van hybride oorlogsvoering en tactieken in het grijze gebied naar het Noordpoolgebied. Dit is gedeeltelijk toe te schrijven aan de potentiële strijd om hulpbronnen - zowel koolwaterstoffen als andere mineralen en mariene biologische hulpbronnen.

Het opwarmende water trekt nieuwe vis aan naar het noorden, terwijl een aantal visbestanden reeds is uitgeput. Het opsporen en reguleren van vissersvaartuigen die betrokken zijn bij de illegale visvangst is zowel juridisch als praktisch een uitdaging. De praktijk is dat talrijke schepen zonder transponders de exclusieve economische zone van verschillende kuststaten doorkruisen. En dit gedragspatroon krijgt een geopolitieke betekenis. Interessant is dat Canada van 1994 tot 1996 dit soort hybride oorlogsvoering tegen Spanje voerde over de tarbotbestanden, wat uitmondde in een bittere rivaliteit ondanks het feit dat Canada en Spanje vrienden en bondgenoten zijn in de NAVO. Het kan niet worden uitgesloten dat een soortgelijk scenario zich in het Noordpoolgebied afspeelt. En het Westen is bezorgd dat China, dat weliswaar de Overeenkomst van 2018 ter voorkoming van ongereglementeerde visserij in de volle zee van het centrale deel van de Noordelijke IJszee heeft ondertekend, die commerciële visserij tot 2034 verbiedt, duidelijk begrijpt dat deze overeenkomst een weg naar de Noordpoolvisserij is, en geen regelrecht verbod, zoals veel westerse waarnemers het zien. Het Westen is ook bezorgd over wetenschappelijk onderzoek door andere landen, China bijvoorbeeld. De afgelopen 20 jaar heeft China uitgebreid wetenschappelijk zeeonderzoek verricht in de Noordelijke IJszee en aangrenzende zeeën. China classificeert dit werk als milieuonderzoek met zuiver wetenschappelijke bedoelingen. Desondanks blijkt uit de AIS-tracking van de Chinese ijsbrekers Xue Long en Xue Long 2 dat er grote belangstelling bestaat voor het in kaart brengen van hulpbronnen en diepzeemijnbouw - met bijzondere nadruk op de Northwind Ridge en het Chukchi Plateau op het Amerikaanse continentale plat. De Arctische staten zijn al begonnen aandacht te besteden aan deze activiteiten. In 2021 wijzigde Rusland zijn aanspraken op een uitgebreid continentaal plat met de Gakkelkam, net nadat China het gebied had aangewezen als het doel van zijn Arctische expeditie voor dat jaar. De VS hebben ook hun regels voor de doorvaart van schepen veranderd. Het is duidelijk dat zowel Moskou als Washington deze Chinese ijsbrekeroperaties als meer dan alleen onderzoek beschouwen. Het Westen coördineert echter voortdurend zijn acties met betrekking tot het hoge Noorden en creëert nieuwe coalities.

In het najaar van 2020 ondertekenden de Verenigde Staten, Canada, Denemarken, Finland, Nieuw-Zeeland, Noorwegen en Zweden een baanbrekende defensieovereenkomst: het International Cooperation Programme for Polar Research. Het ICE-PPR is de eerste multilaterale inspanning die specifiek gericht is op samenwerking in koudweergebieden op grote hoogte in de wereld, en is een rechtstreeks antwoord op de toenemende concurrentie van de grootmachten in de poolgebieden. ICE-PPR voorziet in het volledige spectrum van onderzoek, ontwikkeling, testen, evaluatie, experimenten, verwerving, inzet en uitwisseling van personeel. Aangenomen wordt dat als de Verenigde Staten de overeenkomst ten volle benutten, deze de basis zal leggen voor het dichten van reeds lang bestaande capaciteitstekorten op kritieke gebieden. Andere ICE-PPR-landen werken voortdurend in poolgebieden en investeren in relevante capaciteiten. Finland heeft een nieuw marineschip ontworpen en bouwt dit, Nieuw-Zeeland laat een bevoorradingsschip te water dat door het ijs kan varen, Canada bouwt een maritiem patrouillevaartuig voor het Noordpoolgebied, Canadese en Deense C-130-vliegtuigen hebben wetenschappelijke ladingen naar het noordelijke Noordpoolgebied gebracht en Canada heeft een testoefening "Arctic Logistics" gehouden. De hernieuwde aandacht voor onderzeese oorlogsvoering heeft ook in Canada, Denemarken, Noorwegen, Zweden en Finland de inspanningen stilletjes opgevoerd. Het ICE-PPR bevat ook bepalingen voor de defensieorganisaties van elk land om gebruik te maken van de talenten en deskundigheid van hun nationale wetenschappelijke, nationale defensie-, grensbeveiligings- en milieubewakingsgemeenschappen [2].

De klimaatverandering houdt ook verband met het Noordpoolgebied. En het smelten van het ijs op de Noordpool wordt wereldwijd weerspiegeld. Milieuactivisten zijn van mening dat om de risico's voor het mariene milieu in het Noordpoolgebied te beperken, het gebruik van zware stookolie als brandstof moet worden beperkt. Rusland heeft overwogen het gebruik van zware stookolie in het Noordpoolgebied te verbieden als "uiterste maatregel". De staatsrederij Sovcomflot heeft echter openlijk verklaard dat zij moet afstappen van op aardolie gebaseerde brandstof, terwijl de leverancier van bunkerbrandstoffen voor de scheepvaart, Gazpromneft, verwacht vanaf 2025 geen stookolie meer te gebruiken. Met name de Russische president Vladimir Poetin en de Finse president Sauli Niiniste hebben in augustus 2018 een gezamenlijke verklaring afgelegd over de noodzaak om over te schakelen op schonere brandstof voor schepen in het Noordpoolgebied.[3]

Ecologie kan echter ook worden gebruikt als instrument voor politieke druk of provocatie, zoals bij de aanval op het Prirazlomnaya-platform door Greenpeace. Terugkomend op de globale beoordeling van de rol van het Noordpoolgebied, legt het Center for a New American Security in zijn analyse van de mogelijke acties van Rusland in deze regio rechtstreeks een verband met de gebeurtenissen in Oekraïne en de reactie van het Westen daarop. Op basis hiervan suggereren de auteurs dat: - In tegenstelling tot de beweringen van Poetin dat het NAVO-lidmaatschap van Finland en Zweden geen bedreiging vormt voor Rusland, zou hun toetreding tot het bondgenootschap de regionale veiligheidsdynamiek, de relatie van Moskou met elk land en uiteindelijk de Russische dreigingsperceptie in de regio ingrijpend veranderen. - Het veiligheidsgevoel van het Kremlin zal waarschijnlijk worden beïnvloed door de verplaatsing van NAVO-infrastructuur naar Finland en Zweden, de toename van de omvang en de complexiteit van de NAVO-oefeningen in de regio, de concentratie van de luchtmacht op het Noordse schiereiland, grensoverschrijdende luchtoefeningen, meer inlichtingenvergaring en de veranderde dynamiek in de Oostzee, die nu door NAVO-lidstaten zal worden omringd. Dit gevoel van Russische onzekerheid kan de kans op miscalculatie en escalatie vergroten. - De oorlog van Rusland in Oekraïne en de verzwakking van zijn conventionele strijdkrachten zullen de politieke en militaire leiders van Rusland waarschijnlijk het toegenomen nut van kernwapens doen inzien bij het beheersen van escalatie en conflicten, waardoor het belang van het Kola-schiereiland toeneemt. - Ruslands groeiende gevoel van kwetsbaarheid, samen met verminderde communicatiekanalen met het Westen, zal waarschijnlijk de drempel verlagen voor wat het Kremlin reageert in het Noordpoolgebied en waarschijnlijk de onvoorspelbaarheid van Ruslands acties daar vergroten. Poetin zal het Noordpoolgebied waarschijnlijk ook zien als een plaats om te laten zien dat Rusland nog steeds een te vrezen macht is, waardoor het risico van Russische provocaties en miscalculaties/escalaties in het Noordpoolgebied toeneemt.[4]

Tegelijkertijd wijst één mogelijk scenario op een toenadering tussen Rusland en China, die nu aan de gang is. Tegelijkertijd gaan er stemmen op dat de EU een onafhankelijker beleid voert in het Noordpoolgebied. "De oorlog van Rusland tegen Oekraïne geeft de EU ook regionale redenen om haar economische banden met landen en regio's in het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan - van Noorwegen en de Faeröer tot IJsland en Groenland en zelfs de Verenigde Staten en Canada - verder aan te halen. Onmiddellijke veiligheidskwesties waarbij de EU een rol kan spelen zijn bijvoorbeeld de (kritische) invoer van mineralen of het gebruik van satellietsystemen van de Unie. Op die manier zou het Noordpoolgebied een nieuw voorbeeld kunnen worden van de transformatie van de EU van een technocratische regelgever tot een geopolitieke speler die bereid is actief gebruik te maken van haar economische interdependenties, haar strategische afhankelijkheden aan te pakken - zoals geanalyseerd in het kader van de actualisering van de industriële strategie - of haar lidstaten te beschermen tegen dwang door derden."[5]

In de Arctische strategie van de EU van 13 oktober 2021[6] staat: "Als geopolitieke macht heeft de EU strategische en dagelijkse belangen in zowel het Europese Noordpoolgebied als het ruimere Noordpoolgebied. De EU heeft er ook een fundamenteel belang bij multilaterale samenwerking in het Noordpoolgebied te steunen en ervoor te zorgen dat het veilig, stabiel, duurzaam, vreedzaam en welvarend blijft. Als belangrijke economische actor deelt zij de verantwoordelijkheid voor wereldwijde duurzame ontwikkeling, ook in de Arctische gebieden, en voor het levensonderhoud van de bewoners, met inbegrip van de inheemse bevolking. De EU heeft een aanzienlijke invloed op het Noordpoolgebied door haar invloed op het milieu en de vraag naar hulpbronnen en producten die daar vandaan komen". Zij stelt echter dat "de toegenomen belangstelling voor Arctische hulpbronnen en transportroutes de regio kan veranderen in een arena van lokale en geopolitieke concurrentie en mogelijke spanningen, waardoor de belangen van de EU mogelijk worden bedreigd".

En verder: "De volledige betrokkenheid van de EU bij Arctische aangelegenheden is een geopolitieke noodzaak. Het optreden van de EU moet gebaseerd zijn op haar waarden en beginselen, waaronder de rechtsstaat, mensenrechten, duurzame ontwikkeling, gendergelijkheid, diversiteit en inclusiviteit, steun voor een op regels gebaseerd multilateralisme en eerbiediging van het internationaal recht, met name het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee". Ook wordt er in de mededeling gewaarschuwd voor de versterking door Rusland van zijn militaire infrastructuur in het Noordpoolgebied en het dubbel gebruik daarvan. Er is ook sprake van toenemende activiteiten van andere actoren, waaronder China, met betrekking tot kritieke infrastructuur, zeekabels, maritieme kwesties, en cyber en desinformatie (het is niet helemaal duidelijk wat de EU met dat laatste voor ogen heeft).

De EU heeft ook een vertegenwoordiger voor Arctische aangelegenheden aangesteld, waaruit blijkt dat Brussel steeds diplomatieker wordt op dit gebied. Zij heeft ook de opening aangekondigd van een kantoor van de Europese Commissie in Groenland om de samenwerking te versterken. Naast het gebruik van de maritieme infrastructuur in de EU-landen wordt ook het potentieel voor aansluiting op de noordelijke zeeroute van Rusland genoemd.

"Een uitbreiding van de corridor is goedgekeurd als onderdeel van het programma Connecting Europe voor 2021-2027 om goederen uit de Arctische regio's over land en eventueel via de Noordelijke Zeeroute te vervoeren", aldus het document. Over het geheel genomen is de EU-strategie evenwichtig. Afgezien van de eisen van de EU-waarden, het specifieke begrip van gelijkheidskwesties en de vage regels van het multilateralisme, biedt de algemene aanpak een kader voor brede samenwerking met belanghebbenden, waaronder in de eerste plaats Rusland. Hoewel het wordt betreurd dat de samenwerking tussen de EU en Rusland in het Noordpoolgebied is opgeschort, wordt gehoopt dat de Europese Noordse landen hun doelstellingen op een aantal punten kunnen verwezenlijken. Deze omvatten de vermindering van kooldioxide-emissies, de milieuagenda en energiezekerheid.

De in oktober 2022 uitgebrachte Amerikaanse Arctische strategie is veel agressiever en ondubbelzinniger. [7] Het erkent de toegenomen strategische concurrentie in het Noordpoolgebied sinds 2013, nog verergerd door het conflict van Rusland in Oekraïne, en verklaart de Verenigde Staten te willen positioneren als een geloofwaardige speler, zowel voor effectieve concurrentie als voor het beheersen van spanningen. Om dit doel te bereiken, stelt Washington vier componenten voor: "Pijler 1 - Veiligheid: Wij zullen bedreigingen voor de Verenigde Staten en onze bondgenoten afschrikken door de nodige capaciteit op te bouwen om onze belangen in het Noordpoolgebied te beschermen, terwijl wij gemeenschappelijke benaderingen met bondgenoten en partners coördineren en de risico's van onbedoelde escalatie verminderen. Wij zullen een aanwezigheid van de Amerikaanse regering in het Noordpoolgebied implementeren als dat nodig is om het Amerikaanse volk en ons soevereine grondgebied te beschermen. Pijler 2 - Klimaatverandering en milieubescherming: De regering van de VS zal samenwerken met de gemeenschappen in Alaska en de staat Alaska om de weerstand tegen de gevolgen van de klimaatverandering op te bouwen, door te werken aan de vermindering van de emissies in het Noordpoolgebied als onderdeel van een bredere mondiale mitigatie-inspanning, om het wetenschappelijk inzicht te verbeteren en het ecosysteem van het Noordpoolgebied in stand te houden. Pijler 3 - Duurzame economische ontwikkeling: Wij streven naar duurzame ontwikkeling en betere levensomstandigheden in Alaska, ook voor Alaska Native gemeenschappen, door te investeren in infrastructuur, de toegang tot diensten te verbeteren en groeiende economische sectoren te ondersteunen. Wij zullen ook samenwerken met bondgenoten en partners om hoogwaardige investeringen en duurzame ontwikkeling in het hele Noordpoolgebied uit te breiden. Pijler 4 - Internationale samenwerking en bestuur: Ondanks de uitdagingen voor de Arctische samenwerking als gevolg van de Russische agressie in Oekraïne, zullen de Verenigde Staten de Arctische samenwerkingsinstellingen, waaronder de Arctische Raad, steunen en deze instellingen in staat stellen de gevolgen van de toegenomen activiteiten in de regio te beheersen. Wij streven er ook naar het internationale recht, de regels, normen en standaarden in het Noordpoolgebied te handhaven. Ook hier zien we de beroemde "regels" die door de VS zelf zijn opgesteld. Als we het document nader bestuderen, zullen we zien dat de kwesties van economische belangen en strategische afschrikking daar met elkaar verbonden zijn. Het stelt dat "een toegankelijker Noordpoolgebied ook nieuwe economische mogelijkheden zou creëren... Door het toenemende strategische belang van het Noordpoolgebied is de concurrentie om de toekomst ervan geïntensiveerd, aangezien landen nieuwe economische belangen nastreven en zich voorbereiden op meer activiteiten.

De mogelijkheden nemen inderdaad toe, maar Rusland controleert een groot deel van het Noordpoolgebied vanwege zijn lange grenzen en de Noordelijke Zeeroute loopt door soevereine Russische wateren. Ook in het Russische Arctische gebied wordt olie en gas gewonnen. Er worden ook terminals gebouwd voor LNG, dat naar andere landen wordt geëxporteerd. Er worden nieuwe ijsbrekers en onderzoeksschepen gebouwd en de militaire infrastructuur van Rusland wordt versterkt. De Amerikaanse strategie heeft dit niet over het hoofd gezien: "De afgelopen tien jaar heeft Rusland zijn militaire aanwezigheid in het Noordpoolgebied aanzienlijk vergroot. Het land moderniseert zijn militaire bases en vliegvelden, zet nieuwe raket- en luchtverdedigingssystemen voor de kust in, evenals gemoderniseerde onderzeeërs, en intensiveert militaire oefeningen en trainingsoperaties met een nieuw strijdcommando. Rusland ontwikkelt ook nieuwe economische infrastructuur in zijn Arctische gebieden om koolwaterstoffen, mineralen en visserij te ontwikkelen en probeert de vrijheid van scheepvaart te beperken door zijn buitensporige maritieme aanspraken langs de noordelijke zeeroute".

Over China staat er ook: "De Volksrepubliek China streeft ernaar haar invloed in het Noordpoolgebied te versterken door een uitgebreide lijst van economische, diplomatieke, wetenschappelijke en militaire activiteiten. China heeft ook benadrukt dat het een actievere rol wil spelen bij de vormgeving van het regionale bestuur. In het afgelopen decennium heeft de Volksrepubliek China haar investeringen verdubbeld door zich te concentreren op de winning van kritieke mineralen, door haar wetenschappelijke activiteiten uit te breiden en door deze wetenschappelijke verbintenissen te gebruiken om in het Noordpoolgebied onderzoek voor tweeërlei gebruik te verrichten met toepassingen voor inlichtingen of militaire doeleinden. De Volksrepubliek China heeft haar ijsbrekervloot uitgebreid en voor het eerst marineschepen ingezet in het Noordpoolgebied. Ook andere niet-Arctische landen hebben hun aanwezigheid, investeringen en activiteiten in het Noordpoolgebied opgevoerd.

Strategische doelstelling 4.2: Bescherming van de vrijheid van scheepvaart en de grenzen van het continentaal plat is ook van belang. Daarin staat: "De Verenigde Staten zullen de rechten en vrijheden van navigatie en overvliegen boven het Noordpoolgebied beschermen en de buitengrenzen van het continentaal plat van de VS afbakenen in overeenstemming met het internationaal recht zoals weergegeven in het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee. Wij zullen ook de toetreding tot het verdrag blijven steunen en de belangen van de VS, die het best gediend zijn met universele eerbiediging van de internationale rechtsorde, krachtig verdedigen."

De paradox is dat volgens dit verdrag de noordelijke zeeroute volledig onder Russische jurisdictie valt. Het wordt beschouwd als een historisch uniforme nationale transportroute van de Russische Federatie.

De scheepvaart vindt plaats in overeenstemming met de speciale regels die Rusland uit hoofde van artikel 234 van het Verdrag heeft vastgesteld. Natuurlijk mogen buitenlandse schepen door de territoriale wateren van Rusland varen, maar ze moeten vreedzaam zijn. En aangezien de VS en het hele NAVO-blok officieel als vijandige staten worden beschouwd, is er geen doorgang mogelijk. Dit leidt tot hysterische opmerkingen van Amerikaanse zijde. Eerder, in januari 2021, bracht het Amerikaanse ministerie van Defensie zijn eigen militaire strategie voor het Noordpoolgebied uit, met de vrij eenvoudige titel: "Restoring Dominance in the Arctic. [8] Daartoe heeft het Amerikaanse leger enkele doelen en plannen ontwikkeld waarmee het de dominantie in het Noordpoolgebied kan "heroveren": - Een hoofdkwartier oprichten met speciaal getrainde en uitgeruste gevechtsbrigades; - De materiële paraatheid verbeteren van eenheden die in het Noordpoolgebied kunnen opereren; - De individuele en collectieve training in berg- en hooggebergte verbeteren; - De levenskwaliteit verbeteren van soldaten, burgers en gezinnen die in het Noordpoolgebied wonen en werken; Er wordt gezegd dat "in het nieuwe tijdperk van rivaliteit tussen grote mogendheden, de Verenigde Staten in staat moeten zijn om Dit machtsvertoon van de luchtmacht, de marine en de pantserwagens garandeert dat Rusland en China zich niet zullen mengen in de navigatie, de soevereiniteitsrechten of het vermogen van de VS om het vaderland te verdedigen of macht te projecteren vanuit het Noordpoolgebied. Het Amerikaanse leger speelt een belangrijke rol in deze regio. De nieuwe Arctische strategie van het leger zal het weer in staat stellen de Amerikaanse belangen in de regio te verdedigen."

Merk op dat dit document werd voorafgegaan door soortgelijke strategieën die werden uitgegeven onder de Amerikaanse luchtmacht (juni 2020)[9] en de kustwacht (april 2019).[10] En in juni 2019 stuurde het Pentagon een rapport naar het Congres waarin het verhoogde uitgaven voor Arctische behoeften en Amerikaanse geopolitieke belangen rechtvaardigde.[11]

In het Strategisch Concept van de NAVO dat op 29 juni 2022 tijdens de Top van Madrid werd aangenomen, staat dat "in het hoge noorden het vermogen van Rusland om de versterking van de bondgenoten en de vrijheid van scheepvaart in het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan te verstoren een strategische uitdaging voor het Noord-Atlantisch Bondgenootschap vormt."[12]

De NAVO ziet het Noordpoolgebied ook als een opkomend wereldwijd informatieknooppunt, aangezien er ook communicatiekabels doorheen lopen. De Wall Street Journal schrijft: "Noordelijke landen willen onderzeese communicatiekabels door de Arctische wateren leggen, omdat de afnemende ijslaag nieuwe zakelijke kansen biedt in de regio en de geopolitieke rivaliteit tussen Rusland en het Westen versterkt. Geplande kabels door een groep bedrijven uit Alaska, Finland en Japan en de Russische regering concurreren om een betere digitale infrastructuur aan te leggen in een kwetsbaar maar steeds belangrijker wordend gebied voor defensie en wetenschappelijk onderzoek. Onderzeese kabels via bundels van glasvezellijnen vervoeren ongeveer 95 procent van het intercontinentale spraak- en dataverkeer. Er zijn momenteel meer dan 400 van dergelijke kabels, waarbij de signaalvertraging ongeveer evenredig is met de lengte van elke kabel. Aangezien de geografische afstand tussen de continenten in het noordpoolgebied kleiner wordt naarmate men zuidelijker komt, zou een kabel door het gebied snellere communicatie mogelijk maken, aldus deskundigen. De mogelijkheid van een route is haalbaarder geworden nu de versnelde opwarming het gebied heeft opengesteld voor ontwikkeling."[13]

Zo wordt verwacht dat de Far North Fiber-kabel vanaf 2026 operationeel zal zijn.[14] In november 2022 werd in een publicatie gezegd dat "het grootste satellietgrondstation ter wereld in de Spitsbergen-archipel voor de kust van Noorwegen door westerse ruimtevaartorganisaties wordt gebruikt om vitale signalen van satellieten in een polaire baan te verzamelen. In januari van dit jaar werd een van de twee glasvezelkabels op de Arctische zeebodem, die Spitsbergen met het vasteland verbinden, doorgesneden. Noorwegen was gedwongen te vertrouwen op back-up communicatie."[15] Er waren duidelijke toespelingen op de capaciteiten van Rusland in het artikel. Hoewel er geen precedent was om Russische acties als dergelijke bedreigingen te kwalificeren.

Ten slotte vindt de strijd om het Noordpoolgebied ook plaats op discursief en ideologisch niveau. Het is geen toeval dat onlangs de term Euro-Arctisch is opgedoken.[16] Net zoals de geopolitici in de Bondsrepubliek Duitsland na de Tweede Wereldoorlog het concept van een Euro-Afrika voorstelden (omdat een eventuele uitbreiding naar het oosten, Drang nach Osten, uitgesloten was, omdat Duitsland zelf verdeeld was) om een systematische uitbreiding naar dat gebied te bewerkstelligen, zijn de twee termen, Europa en Arctisch gebied, samengevoegd om een soort eenheid op conceptueel niveau aan te duiden. Hieraan moet worden toegevoegd dat er in het Westen redelijk wat wetenschappelijke aandacht is voor Arctische kwesties, variërend van de culturele identiteit van autochtone volkeren tot hedendaagse politieke zorgen.[17] Hierdoor kan een strategisch verhaal ontstaan dat voor politieke doeleinden wordt gebruikt.

Kortom, de Arctische strategieën van veel landen staan haaks op elkaar, het collectieve Westen probeert zijn eigen alliantie te smeden en Rusland en China worden gezien als potentiële bedreigingen. Tegelijkertijd blijft de kans op samenwerking bestaan, maar samenwerking vereist politieke oplossingen, die momenteel niet worden overwogen vanwege de gebeurtenissen in Oekraïne. Het blijft aan Rusland om zijn militaire, technische en logistieke capaciteit in het hoge noorden te blijven versterken, wat in overeenstemming is met de geopolitieke soevereine belangen van het land.

Voetnoten:

[1] Adam Lajeunesse. Arctic Perils: Emerging Threats in the Arctic Maritime Environment. November 2022. https://www.cgai.ca/arctic_perils_emerging_threats_in_the_arctic_maritime_environment

[2] Chris Bassler. Multi-National Cooperation Will Accelerate U.S. Defense Capabilities in the Polar Regions. December 15, 2020. https://csbaonline.org/about/news/multi-national-cooperation-will-accelerate-u.s-defense-capabilities-in-the-polar-regions

[3] Dave Walsh. Ridding the Arctic of the World’s Dirtiest Fuel. February 19, 2019. https://www.pacificenvironment.org/ridding-the-arctic-of-the-worlds-dirtiest-fuel/

[4] Andrea Kendall-Taylor, Jim Townsend, Nicholas Lokker, Heli Hautala, Col James Frey, with contributions from Jim Danoy, Rebecca Pincus and Katarzyna Zysk. Russia in the Arctic: Gauging How Russia’s Invasion of Ukraine Will Alter Regional Dynamics. SEPTEMBER 15, 2022. https://www.cnas.org/publications/reports/russia-in-the-arctic-gauging-how-russias-invasion-of-ukraine-will-alter-regional-dynamics

[5] Andreas Raspotnik and Andreas Østhagen. The End of an Exceptional History: Re-Thinking the EU-Russia Arctic Relationship. Mar 23 2022. https://www.e-ir.info/2022/03/23/the-end-of-an-exceptional-history-re-thinking-the-eu-russia-arctic-relationship/

[6] https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/2_en_act_part1_v7.pdf

[7] https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/National-Strategy-for-the-Arctic-Region.pdf

[8] https://sof.news/defense/army-arctic-strategy-2021/

[9] https://www.af.mil/Portals/1/documents/2020SAF/July/ArcticStrategy.pdf

[10] https://www.uscg.mil/Portals/0/Images/arctic/Arctic_Strategic_Outlook_APR_2019.pdf

[11] https://media.defense.gov/2019/Jun/06/2002141657/-1/-1/1/2019-DOD-ARCTIC-STRATEGY.PDF

[12] https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2022/6/pdf/290622-strategic-concept.pdf

[13] Isabelle Bousquette. A Warming Arctic Emerges as a Route for Subsea Cables. WSJ/CIO Journal, June 15, 2022. https://www.wsj.com/articles/a-warming-arctic-emerges-as-a-route-for-subsea-cables-11655323903

[14] Nima Khorrami. A Looming Cable Race in the Arctic: What Role for NATO? September 21, 2022 https://www.wilsoncenter.org/article/looming-cable-race-arctic-what-role-nato; Colin Wall, Pierre Morcos. Invisible and Vital: Undersea Cables and Transatlantic Security. June 11, 2021. https://www.csis.org/analysis/invisible-and-vital-undersea-cables-and-transatlantic-security

[15] Jacob Gronholt-pedersen, Gwladys Fouche. NATO allies wake up to Russian supremacy in the Arctic. November 16, 2022. https://www.reuters.com/world/europe/nato-allies-wake-up-russian-supremacy-arctic-2022-11-16/

[16] Iris Thatcher. The EU and the Future of Arctic Cooperation in the Northern Dimension. September 7, 2022. https://www.wilsoncenter.org/blog-post/no-14-eu-and-future-arctic-cooperation-northern-dimension

[17] https://thenorthernreview.ca/nr/index.php/nr/index

Bron

Vertaling door Robert Steuckers