'Patriarchaat is achterhaald, de oorlog tussen de seksen is begonnen'

Andrea Zhok, hoogleraar morele filosofie aan de Universiteit van Milaan, werkt samen met talrijke kranten en tijdschriften. Zijn meest recente werken zijn: "Criticism of Liberal Reason" 2020, "Beyond Right and Left: The Question of Human Nature". Dit laatste werk werd gedrukt door de moedige uitgeverij Il Cerchio, die ook "La Profana Inquisizione e il regno dell'Anomia. On the Historical Meaning of Political Correctness and Woke Culture" (2023).

In dit laatste, behendige maar zeer dichte essay, begiftigd met buitengewone kritische kracht, legt hij uit hoe de macht van de censuur, ooit in handen van kerkelijke instellingen, tegenwoordig het voorrecht is van de liberale beweging, vooral de Amerikaanse, die ook ons categorische en waardesysteem conditioneert.

Deze "houding van politie-inspectie van taal", legt hij uit, is ontstaan in de academische sfeer om geen enkele onderdrukte minderheid te beledigen, en is gebaseerd op een grote intellectuele afstand tot het populaire register en de populaire taal. Maar let wel, het is niet alleen een vormkwestie, want woorden zijn ontologisch geladen en overtreders van het politiek correcte gebod kunnen niet deelnemen aan het openbare debat over fundamentele zaken als "opvoeding, het gezin, de structuur van de samenleving, voortplanting, het affectieve, de menselijke natuur en geschiedenis". Zo wordt de verdediging van de benadeelde categorieën al snel een instrument van laster tegen iedereen die het dogma van het slachtoffer wil aanvechten.

In de samenleving van de Profane Inquisitie "is er eigenlijk geen waarde, maar slechts één diswaarde: de schending van andermans ruimte".

Het punt is niet de individuele moraal (de enige geldige voor liberalen), maar wat we terugvinden in de etymologie van de term mos: Zhok stelt aan de kaak dat er zonder gedeelde waarden sprake is van cognitieve, emotionele en morele desintegratie van de samenleving. Zonder moraliteit in de betekenis die de auteur terugvindt, d.w.z. collectief gedrag en gewoonten, herkennen we onszelf niet meer als menselijke soort: dit is de echte uitroeiing die ons bedreigt met het woke neoliberalisme.

* * * *

Professor Zhok, in de eerste pagina's van uw nieuwste boek legt u uit dat bewegingen zoals de anti-psychiatrie of het vroege feminisme alle reden hadden om te strijden tegen discriminatie en stereotypen (een term die de Profane Inquisitie dierbaar was), maar in een tweede fase van hun strijd ontaardden ze en werden hun claims pogingen om biologische verschillen af te breken, wat u "categorische fluïdificatie" noemt. Aan wie komt deze ethisch-linguïstische afbraak dan ten goede?

Zoals een oud spreekwoord zegt, zijn de wegen naar de hel geplaveid met goede bedoelingen. Bewegingen met slechte resultaten hadden vaak een nobele, gerechtvaardigde, goedbedoelde oorsprong. Het geval van de zogenaamde anti-psychiatriebeweging van de jaren 1960 en dat van het feminisme zijn zulke gevallen. In beide gevallen vond het degeneratieve proces plaats door de onbedoelde alliantie die op een bepaald moment werd gesloten met het neoliberalisme. Deze alliantie begon met de historische nederlaag van de eisen van '68. Van die vele, vaak zeer idealistische eisen bleven alleen die aspecten over die verenigbaar waren met de hernieuwde invloed van het liberalisme - dat in wezen sinds 1914 op de achtergrond was gebleven.

Het nieuwe liberalisme van de jaren '70 splitste de sociale component van de libertaire component in de erfenis van de '68 bewegingen. De sociale, gemeenschaps- en coöperatieve dimensie verdwijnt helemaal, terwijl de libertaire component wordt ingezet, waardoor het de typisch liberale interpretatie krijgt, waarbij vrijheid het pure en simpele verzet is tegen elke beperking en limiet (de "negatieve vrijheid"). Op deze manier werden instanties die geboren waren om precieze en concrete problemen aan te pakken, abstracte algemene theorieën: de anti-psychiatrie mondde uit in een neiging om het paradigma van de mentale normaliteit zelf te vernietigen, terwijl het feminisme veranderde in een vorm van eeuwigdurende oorlogsverklaring aan het gezin en het andere geslacht.

Het woke-paradigma is een moeras van tegenstrijdigheden: normalisering van pathologieën en pathologisering van het gezin, ostentatieve seksuele vrijheid maar overdreven politisering van seksualiteit, radicaal respect voor de natuur terwijl het idee van de menselijke natuur wordt verworpen. Bent u het hiermee eens?

Het woke-paradigma is tegenstrijdig, maar lijdt niet onder zijn tegenstrijdigheden omdat zijn uitgangspunt al fundamenteel irrationeel is. Dit paradigma is voornamelijk gebaseerd op een lezing van de politieke eisen van het Franse postmodernisme, dat het idee van menselijke rationaliteit, gezien als een categorische kooi, fundamenteel uitdaagt. Het postmodernisme uitte zich in filosofisch twijfelachtige maar waardige vormen, zoals anti-essentialisme, de reductie van het natuurlijke tot het culturele, en subjectivisme. Maar toen ze eenmaal de sfeer van de academie waren overgestoken, veranderden die standpunten al snel in een generiek irrationalisme, dat zich "revolutionair" waande omdat het "grenzen doorbrak", terwijl het slechts de vlieg in de zalf was van de meest verslechterende uitingen van kapitalistische vloeibaarheid.

Hoeveel zit er van het onbewuste in "Politieke Correctheid"?

U schrijft over genderidentiteit "maar moet een harmonieuze samenleving echt een samenleving zijn die interne identiteitsverschillen onderdrukt als mogelijke voorbodes van onderdrukking en conflict?" en u gebruikt een zeer concrete metafoor waarin u uitlegt dat het zou zijn alsof u ieders tanden zou uittrekken omdat er mogelijk iemand zou kunnen bijten. De illusie van het beheersen van het kwaad door het onderdrukken van verschillen (tussen gezond en ziek, man en vrouw, tussen etniciteiten). Hoeveel daarvan is ingenieus en winstgericht en hoeveel daarvan is onbewust in dit verdedigingsmechanisme tegen geweld?

Dit verdedigingsmechanisme is extreem primitief, dus ik zou niet zeggen dat het ingenieus is, maar de zeer elementaire aard ervan maakt het krachtig en in staat om in zeer verschillende richtingen toegepast te worden. In elk conflict is er altijd diversiteit tussen conflicterende entiteiten. De primitieve, kinderlijke, meest directe reactie is om te denken aan het afschaffen van conflicten door de diversiteit van conflicterende entiteiten af te schaffen. Als er bijvoorbeeld een conflict is tussen arm en rijk, kan de primitieve reactie zijn: laten we met geweld alle inkomens en alle bezittingen gelijk maken en het conflict zal opgelost zijn. Dit idee werd herhaaldelijk aantrekkelijk gevonden in zijn eenvoud, en pas toen men zag hoe het concreet werd uitgedrukt, besefte men hoe sociaal disfunctioneel het was.

Dezelfde primitiviteit is te zien in het geval van seksuele verschillen, die bestaan als een natuurlijk resultaat en de test van de evolutie hebben doorstaan omdat ze vruchtbare complementariteit mogelijk maken. Maar natuurlijk is de complementariteit die zou kunnen werken in een samenleving van jagers en verzamelaars niet dezelfde als de complementariteit die zou kunnen werken in een agrarische samenleving, die weer niet dezelfde is als de complementariteit die zou kunnen werken in een moderne industriële samenleving.

Sociale oplossingen zijn niet kant-en-klaar, en het vinden ervan in de geschiedenis van de mensheid is altijd een inspanning die inspanning kost en vindingrijkheid vereist. Helaas heeft de neoliberale moderniteit het vermogen verloren om met sociale complexiteit om te gaan en voedt ze simplificerende oplossingen, die niet streven naar een nieuwe complementariteit, maar slechts naar het uitwissen van diversiteit.

De profane inquisitie heeft haar ketters en heiligen. Ze legt uit hoe het slachtofferen van een groep functioneel is om het hof van politieke correctheid te legitimeren om seculiere anathema's en mediaveroordelingen te lanceren. Maakt het automatisch tot slachtoffer maken van vrouwen hen niet paradoxaal genoeg minder geëmancipeerd, al overweldigd, ontkracht, beroofd van hun mogelijkheid tot sociale en professionele bevestiging?

De neiging om het vrouwelijke tot slachtoffer te maken wordt inderdaad vaak tegengewerkt door veel vrouwen die zich terecht gekleineerd voelen door dit mechanisme. Het idee van "gereserveerde quota" ("roze quota") laat bijvoorbeeld vaak een onaangename nasmaak achter, alsof het erom gaat iemand te helpen die het anders alleen niet zou redden.

Maar zelfs hier is de wereld complexer dan welk simplistisch antwoord dan ook. In sommige gevallen, zoals met betrekking tot de inzetbaarheid in de privésector (en bijgevolg het loonniveau), hebben vrouwen vaak echt een potentieel nadeel, dat te maken heeft met het feit dat ze gezien worden als "risico op zwangerschap" en dus als een mogelijke last voor het bedrijf. Dit is een objectief feit en een echt probleem, dat een staat die naam waardig op zijn merites zou moeten beoordelen. In plaats daarvan wordt het probleem op een totaal verkeerde manier aangepakt als men het ideologisch, moralistisch opvat, alsof we te maken hebben met "mannendiscriminatie" of iets dergelijks. Deze interpretaties bieden enerzijds ruimte voor slachtofferschap, wat voor sommigen psychologisch geruststellend kan zijn, maar laten anderzijds alle problemen onaangeroerd, wekken alleen maar wrok en wakkeren het conflict tussen de seksen aan.

Giulia Cecchettin, controverse en instrumentalisering tussen patriarchaat en feminisme

In het licht van wat er tot nu toe is gezegd, kunnen we het hebben over een afschuwelijk geval in het nieuws, de moord op Giulia Cecchettin, die zoals altijd het Italiaanse publieke debat heeft gepolariseerd (met obscene instrumentalisaties) tussen degenen die de oorzaak toeschrijven aan patriarchaat en degenen die het toeschrijven aan een psychische aandoening. In het boek behandelt ze beide kanten, de psychopathologie van het individu en de collectieve dynamiek (Jung sprak in feite over het collectieve onbewuste). Wat als die twee een voortdurend interactieveld hadden? Worden de wijdverspreide vrouwenmoorden volgens u veroorzaakt door erfenissen van het patriarchaat of door het verlies van waarden?

Laat ik vooropstellen dat ik het nooit over specifieke gevallen heb, die een gedetailleerde analyse van de betrokkenen, de omstandigheden, enz. vereisen om behandeld te kunnen worden. Het spreekt voor zich dat elke daad van geweld en a fortiori elke moord in de meest krachtige bewoordingen veroordeeld moet worden. Maar dit is niet waar de meningsverschillen zich voordoen. Wat ik wel denk is dat het stellen van de kwestie "vrouwenmoord" als een noodsituatie volledig een mediaconstructie is, een constructie die past in de cultureel degeneratieve tendensen die ik in het boek onderzoek. Om deze overtuiging goed te beargumenteren zou een lange discussie nodig zijn. Ik beperk me hier tot een paar eenvoudige overwegingen.

De analyse van deze gebeurtenissen heeft de neiging om vaststaande primaire gegevens systematisch uit te wissen, om alles te bekleden met grootse moraliseringen en verwarrende theorieën (de "fouten van het patriarchaat"). Dit helpt niet alleen niets op te lossen, het veroorzaakt ook sociale schade en vergroot het wederzijdse wantrouwen en de oorlog tussen de seksen.

Het eerste feit dat u moet onthouden is zo triviaal dat het bijna gênant is om het in herinnering te brengen. Dat mannen meer gebruik maken van fysiek geweld dan vrouwen, is niet iets waarvoor ingewikkelde culturele verklaringen nodig zijn. Het is voldoende om de werking van bepaalde bekende fysiologische factoren te kennen. Dat mannen gemiddeld een grotere neiging hebben om woede om te zetten in fysiek geweld en dat ze gemiddeld een grotere fysieke kracht hebben, zijn voor de hand liggende feiten die al duizenden jaren bekend zijn en waarvan we de organische (hormonale) en evolutionaire basis nu heel goed kennen.

Cultuur heeft hier niets mee te maken, laat staan een cultuur die niet bestaat in het industriële Westen zoals "patriarchaat". Als we merken dat er meer gewelddaden of moorden gepleegd worden door mannen dan door vrouwen, dan is dat een voor de hand liggend feit dat geen speciale verklaring nodig heeft. De aanleg tot agressie was, en is vaak nog steeds, nuttig om te overleven en heeft zich daarom in grotere mate ontwikkeld bij één van de seksen - de sekse die geen zwangerschap heeft hoeven voldragen. Sic est.

Wanneer, aan de andere kant, kan er sprake zijn van een probleem dat op sociaal-cultureel niveau verklaard moet worden?

Bijvoorbeeld wanneer het aantal moorden in de loop van de tijd toeneemt, of wanneer moorden onnatuurlijk geconcentreerd zijn op slechts een paar doelwitten. In het geval van de zogenaamde "vrouwenmoorden" - ik heb het over de Italiaanse realiteit - is er geen toename van het fenomeen in de tijd (integendeel, er is een progressieve afname), en vrouwen, die de helft van de bevolking uitmaken, maken ongeveer een derde uit van de slachtoffers van vrijwillige moord (ze zijn dus geen voorkeursdoelwit).

Ik loop vooruit op mogelijke bezwaren door op te merken dat vrouwen op zich niet noodzakelijkerwijs een minderheid vormen onder de slachtoffers van moord. Als we door de gegevens van Eurostat bladeren, kunnen we bijvoorbeeld vaststellen dat in Malta 80% van de slachtoffers van vrijwillige moord vrouwen zijn, in Letland 62%, in Noorwegen 57%, in Zwitserland 56%, enz. Als we geconfronteerd worden met gegevens waarin één sekse meer dan 50% van de gevallen voor haar rekening neemt, dan kunnen we alleen hier met recht een vraag stellen over mogelijke sociale redenen.

Een opmerking over het zogenaamde "patriarchaat". De mentale marasmus die het gebruik van dit woord teweegbrengt, is ronduit onverdraaglijk. Voor zover men kan spreken van patriarchale samenlevingen, zijn dit sociale modellen die verbonden zijn met landbouw of veeteelt, van een pre-industrieel type, waar gemeenschappen bestaande uit grote uitgebreide families de meeste rechtsprekende functies uitoefenden die vandaag de dag door rechtbanken worden uitgevoerd. In deze context lag de top van het gezag bij de oudste man (patriarch). Dit sociale model, of men het nu leuk vindt of niet, is vandaag de dag echter helemaal verdwenen in het Westen.

Gezinnen zijn nucleair, fragiel, zonder gezag en vaders zijn verzwakte figuren. De term "patriarchaat" wordt gebruikt als toverwoord om een toon te zetten, maar in feite, als en wanneer men iets in gedachten heeft, verwijst het naar vormen van banaal machismo. Maar praten over machismo of patriarchaat zijn twee totaal verschillende zaken, en de strategieën om ze te verhelpen zijn verschillend, ik zou zeggen tegengesteld. Als we bijvoorbeeld denken dat het patriarchaat het probleem is, zullen we in de opvoedkundige en affectieve rol van het gezin een last zien waar we vanaf moeten; als we denken dat het machismo het probleem is (dat bijvoorbeeld uit de valstriksubcultuur komt), kunnen we gemakkelijker in de opvoedkundige, affectieve en normatieve rol van het gezin een deel van de oplossing zien.

Dat er niches van machismo zijn in de huidige maatschappij is zeker, net zoals er niches zijn van wat ik "feministisch suprematisme" zou willen noemen, wat het symmetrische tegenovergestelde is. De symmetrie die ik wil oproepen is niet zomaar een provocatie. Masculinisme is de aanname van een (morele? mentale?) superioriteit van de man over de vrouw. Wat ik, bij gebrek aan een beter woord, "feministisch suprematisme" heb genoemd, is de aanname van een (morele? mentale?) superioriteit van de vrouw over de man. Dat beide standpunten tot op zekere hoogte bestaan in de huidige maatschappij is zeker. Dat ze daarentegen allebei hopeloze onzin zijn, is slechts mijn persoonlijke mening.

Bron

Vertaling door Robert Steuckers