Liberaal nationalisme tegen organische gemeenschappen

De onoriginele liberale denker Francis Fukuyama publiceerde onlangs een artikel waarin hij liberalen opriep om af te zien van het creëren van een “geglobaliseerde samenleving en in plaats daarvan nationalisme te omarmen” (opgevat als burgerlijk nationalisme) (1).

Het is natuurlijk niet verrassend dat Fukuyama voorstander is van “liberaal nationalisme”, aangezien hij al sinds 2000 zegt dat het noodzakelijk is om de creatie van moderne structuren (“natiestaten”) over de hele wereld te ondersteunen en te verstevigen, zodat het liberalisme ze kan gebruiken als een instrument om de overblijfselen van premoderne gemeenschappen en tradities die nog steeds overleven, te vernietigen. Het artikel stelt in feite: “We willen een wereld zonder natiestaten creëren, maar omdat dat nog steeds onmogelijk is, kunnen we het beste natiestaten gebruiken om dat doel te bereiken”. Hij stelt ook dat “de Russische speciale militaire operatie in Oekraïne helaas laat zien dat we nog geen posthistorische wereld hebben gecreëerd”.

Fukuyama is voorstander van een burgerlijk nationalisme in Jacobijnse stijl dat alle vormen van organische gemeenschappen en solidariteit vernietigt, want “liberale samenlevingen zouden geen groepen officieel moeten erkennen die gebaseerd zijn op vaste identiteiten zoals ras, etniciteit of religieuze traditie”. Alleen door middel van “nationalisme” is het mogelijk om uniforme waarden en houdingen te construeren die verenigbaar zijn met het liberalisme. Bovendien ziet Fukuyama federalisme als een versterking van premoderne “etnische en religieuze identiteiten”.

Vreemd genoeg beschouwt Fukuyama Oekraïne als een perfect voorbeeld van liberaal “nationalisme”, omdat “zijn burgers zich hebben gecommitteerd aan onafhankelijkheid en aan de liberale en democratische ideologie en duidelijk hebben gemaakt dat ze bereid zijn er tot de laatste snik voor te vechten. Ze zijn er echter niet in geslaagd om een staat op te bouwen die ze de hunne kunnen noemen”. Fukuyama beschouwt Karl Popper's “Mensenrechten” en open samenleving blijkbaar als de legitieme vertegenwoordiger van het “Azov-bataljon”, en gaat zelfs zover om te impliceren dat het Oekraïense nationalisme veel lijkt op dat van de “founding fathers” van de VS.

Toch geeft Fukuyama toe dat in natiestaten waar heterogene etnische en religieuze groepen bestaan, federalisme de conflicten kan oplossen van volkeren die “al generaties lang hetzelfde grondgebied bewonen en hun eigen culturele en taalkundige tradities hebben”, maar “federalisme vereist de overdracht van macht aan onafhankelijke subnationale entiteiten”. Deze oplossing werd echter door Oekraïne uitgesloten.

Voetnoot:

1. https://inosmi.ru/20220417/liberalizm-253821826.html

Vertaling door Robert Steuckers