Iran op weg naar regionale suprematie

De Iraanse godstaat - mythe en werkelijkheid

Een somber beeld van Iran domineert de westerse media: massale protesten tegen de hoofddoek, gevechten tussen anarchistische demonstranten en de zedenpolitie, massa-executies. Elke Iraniër is, volgens het westerse verhaal, diep van binnen een westerling die wacht op "bevrijding" door de ngo's George Soros en de NAVO. 44 jaar na de geboorte van de Islamitische Republiek Iran zou de staat van God op het punt van zijn einde staan. Maar de werkelijkheid is anders, zoals de Russische politicoloog Leonid Savin onlangs meldde: Zelfs in het centrum van Teheran kon hij eind vorig jaar vrouwen zonder hoofddoek ongehinderd zien lopen in de straten, cafés, musea, bazaars en parken van de hoofdstad. Hun haar is zwart, blond, maar ook blauw geverfd. Sommigen dragen zelfs piercings en tatoeages. Alleen in de moskee moet het vrouwelijk geslacht een hoofddoek dragen. "Laat de mensen hun eigen weg naar de hemel zoeken! Wij kunnen hen niet naar de hemel brengen met de macht van de zweep." - deze woorden van voormalig president Hassan Rouhani, hij regeerde van 2013 tot 2021, lijken de huidige relatie tussen staat en religie in Iran te beschrijven. Hoewel de religie boven de politiek staat, die haar gezag afdwingt, wordt de sjiitische islam niet met grof geweld aan het volk opgelegd.

Iran als machtsfactor: in de strijd tegen IS, Saoedi-Arabië en als bedreigende producent

Maar afgezien van de vrouwenkwestie, die voor het Westen van brandend belang is, maakt Iran de laatste jaren vooral in geopolitiek opzicht naam: sinds de VS in 2003 Irak onder Saddam Hoessein vernietigden, is de invloed van Iran in de regio merkbaar toegenomen. Met hulp van Teheran werd aanvankelijk in Irak, Libanon en Palestina de "Verzetsas" opgericht, met sjiitische milities die door de Iraanse elitetroepen en het politieke leger van de Revolutionaire Garde werden opgeleid. Iran breidde achtereenvolgens zijn invloed uit in de zogenaamde "sjiitische sikkel", wat ook zijn verklaarde aartsvijand Israël kwaad maakte. Het succes liet niet lang op zich wachten: in 2006 slaagde Hezbollah erin het Israëlische leger in Zuid-Libanon tegen te houden en het Israëlische pantserkorps verliezen toe te brengen.

Toen in 2011 oorlog uitbrak in Syrië, sloot Teheran zich in 2015, toen Assads voortbestaan op het spel stond, aan bij Moskou en begon het actief te vechten tegen IS in talrijke grondoffensieven in de regio, terwijl de Iraanse Revolutionaire Garde werd gesteund door de Russische luchtmacht. Iran intervenieerde ook in de burgeroorlog in Jemen, waar de sjiitische Huthi's vechten tegen de door Saoedi-Arabië geleide regering. In 2019 slaagde de partij die zij steunt erin met drones een spectaculaire aanval uit te voeren op olieproductie-installaties diep in het hart van Saoedi-Arabië, ver van de frontlinies. Onmiddellijk viel de verdenking op Iran, waarvan bekend is dat het de milities die het steunt traint in drone-oorlogsvoering.

Achter veel van deze ontwikkelingen zat generaal Quassem Soleimani, hoofd van de Revolutionaire Garde, die zo gehaat werd door de Amerikaanse elites dat Donald Trump hem op 3 januari 2020 liet vermoorden. Sindsdien wordt Soleimani door het antiglobalistische verzet op vele plaatsen in de wereld als een held vereerd. Maar dit hield Iran niet tegen in zijn strijd tegen de globalisering. Ten laatste sinds Moskou's replica Shaed-136 kamikaze drones op de slagvelden van Oekraïne op westerse kanonnen en tankhouwitsers inreed, is Iran een internationaal gevreesde militaire macht geworden. Iran wil nu op zijn beurt zijn marine in Rusland versterken en daar schepen laten bouwen. Maar de Iraniërs kunnen niet alleen vechten, ze hebben hun revolutie ook economisch veilig kunnen stellen.

De economische kant van de revolutie

Ondanks de westerse sancties is Iran erin geslaagd een respectabele economie op te bouwen, gebaseerd op het idee van zelfvoorziening. Het leidmotief van de Iraanse economie is moquavemati - verzet. Volgens hem staat de sociale eenheid van het land en de voorziening voor de armen centraal in de economie - pas dan komen de lokale, regionale en nationale niveaus aan bod, de geglobaliseerde wereldeconomie komt op de laatste plaats. De burgerluchtvaart omvat meer dan 175 vliegtuigen, het land is tegenwoordig een van de 10 grootste staalproducenten ter wereld en wordt niet alleen gewaardeerd om zijn olie, maar ook om andere delfstoffen en mineralen. Sterke handelspartners zijn China (30% van het buitenlandse handelsvolume), maar ook de handel met Afrika groeit sterk. Iran drijft ook handel met de VS, maar die is te verwaarlozen. Terwijl Iran onder Rouhani nog zeer gebrand was op een dooi met het Westen, kwam in augustus 2021 Ebrahim Raisi aan de macht als overtuigd tegenstander van de VS. Iran heeft dan ook weinig belang bij een nieuw nucleair akkoord - de VS hebben het laatste onder Trump eenzijdig opgezegd - en het einde van de sancties door het Westen, dat economisch steeds onbeduidender wordt. In plaats daarvan zijn de ogen van de Iraniërs naar het oosten gericht, naar Eurazië: eind 2022 zou een vrijhandelsovereenkomst voor meer dan 7.500 goederen kunnen worden gesloten. Om Rusland, Iran en India te verbinden zijn er plannen om een extra spoortak te bouwen voor de Noord-Zuid transportcorridor, evenals een kanaal om de Kaspische Zee te verbinden met de Perzische Golf. Zoals we zien, moet ook met Iran rekening worden gehouden in onze steeds meer multipolaire wereld - in elk geval als regionale grootmacht, misschien zelfs als volwaardige machtspool.

Vertaling door Robert Steuckers