Het belang van het begrip Atlanticisme

Afgezien van de wrok van sommigen, is het begrip "Atlanticisme" waardevol voor het begrijpen van de geschiedenis van de ideologische en geopolitieke projectie van de VS, in zijn meerjarige vorm en inhoud.

Er zijn mensen die uit wrok over het verlies van ideologische ruimte voor de Vierde Politieke Theorie het begrip "Atlanticisme" behandelen alsof het een uitvinding van Doegin is en daarom waardeloos.

Grof misverstand.

Atlanticisme kan worden gezien als de ideologische inhoud van de onmiddellijke geopolitieke projectie van de VS. Het ontstaat in de onmiddellijke naoorlogse periode, specifiek gericht op Europa als opbouwende integratie tussen de Noord-Atlantische naties onder leiding van de VS. De NAVO komt onmiddellijk in gedachten en is in feite de meest zichtbare uitdrukking van het Atlanticisme, maar is in wezen slechts de militaire dimensie van die ideologie.

Het doel van het Atlanticisme was Europa ervan te overtuigen dat de landen van het continent de VS op alle niveaus nodig hadden. Van het economische, met het Marshallplan, tot het militaire, met de NAVO. Maar het belangrijkste terrein was het culturele. De VS hebben zichzelf altijd gedefinieerd als het Anti-Europa, de antithese van Europa in elk opzicht. Voor de Founding Fathers was Europa de bakermat van tirannie, collectivisme en autocratie, terwijl de VS het land van de vrijheid was. Dit was zelfs het legitimerende discours van de Monroe Doctrine.

Het idee dat de VS en Europa hetzelfde waren, dezelfde beschaving, was lang niet zo unaniem als nu. We hoeven ons alleen maar te herinneren hoe Oscar Wilde de VS definieerde: "...het enige land dat van barbaarsheid naar decadentie ging zonder door de beschaving te gaan". Het is moeilijk voor te stellen, maar de Amerikanisering van Europa en de totstandkoming van het idee van een "westerse beschaving" die de VS en West-Europa omvat, zijn naoorlogse verschijnselen.

Dit concept van integratie onder Amerikaans leiderschap, met de Atlantische Oceaan als geografisch middelpunt, is onlosmakelijk verbonden met het universalistische messianisme met Joods-Puriteinse wortels dat typisch is voor de Amerikaanse cultuur. Het natuurlijke gevolg is de export van de beginselen en modellen van de Amerikaanse samenleving naar de "geallieerde landen": liberale democratie, liberaal kapitalisme, individualisme, kerngezin, maar ook consumentisme, spektakelcultuur en de artistieke vormen die de Amerikaanse cultuurindustrie voortbrengt.

Atlanticisme kan ook worden gerelateerd aan het onderscheid tussen zeemogendheden en landmogendheden, terug te vinden bij Carl Schmitt, maar ook uitgewerkt door Alexander Dugin. Volgens deze categorisering is het Atlanticisme de ideologische en geopolitieke uitdrukking van de maritieme beschaving bij uitstek in onze tijd: de VS. Maritieme machten (zoals in andere tijden Athene, Carthago en Groot-Brittannië) zijn machten die zich laten leiden door een handelsethos. Het existentiële centrum is de uitwisseling en accumulatie van goederen, wat ook elders gevolgen heeft. De methode van expansie is de bouw van handelsposten en kustkolonies, de waarden zijn materialistisch, egalitair en individualistisch. Instabiliteit en onzekerheid worden positief gewaardeerd, zodat er een drang is om allerlei grenzen, limieten en taboes te relativeren.

Nu hoeft het geen betoog dat het Atlanticisme als geopolitieke projectie ook zijn tentakels in de zuidelijke Atlantische Oceaan uitstrekt. De Monroe Doctrine beperkte zich aanvankelijk tot het bevorderen van de vernietiging van de Iberische rijken, zoals blijkt uit de Spaans-Amerikaanse Oorlog. Maar van dit reactieve concept gingen de VS ook hier na de Tweede Wereldoorlog over op een actievere houding op continentale schaal. Hoewel het zwaartepunt van het Atlanticisme op Europa lag, werd in Iberisch Amerika een soort "secundair Atlanticisme" toegepast om "de achterhoede" van de VS te behouden.

In deze context richtten de VS, in aanvulling op en in opvolging van Groot-Brittannië, een netwerk van bases op in het zuidelijk deel van de Atlantische Oceaan, allemaal bedoeld om een zeer nauwe maritieme omsingeling te sluiten. Het proces van veramerikanisering, met de export van liberaal-westerse waarden, is de laatste jaren versneld naarmate de VS meer aandacht aan de regio besteedt.

Atlanticisme is dus slechts een manier om de vorm en de inhoud van het Amerikaanse imperialisme te specificeren, en het te plaatsen in een meerjarige "stijl" die de supra-historische essentie van dit fenomeen blootlegt.

Vertaling door Robert Steuckers