Geopolitiek van Maleisië

Maleisië ligt op het Maleise schiereiland (het zuidelijke deel van het Indochinese schiereiland) en de aangrenzende eilanden van de Maleise archipel, op het kruispunt van de Stille en de Indische Oceaan, in een gebied dat van oudsher deel uitmaakt van de "Maleisische wereld" (de term "Maleis, Dunia Melayu of Alam Melayu, verwijst over het algemeen naar geografische en culturele gebieden waarin sommige etnische groepen van Indochina veel voorkomen, waaronder hoofdzakelijk het huidige Maleisië, Indonesië, Singapore, Brunei, Oost-Timor, Zuid-Thailand en het zuiden van de Filipijnen).

Maleisië is sinds de oudheid een centrum van handel en religieuze communicatie geweest. Vanaf het einde van de 18e eeuw kreeg Groot-Brittannië geleidelijk de controle over het Maleisisch schiereiland en Noord-Borneo (het eiland Kalimantan), waarmee de basis werd gelegd voor het huidige Maleisië. De Britse koloniale overheersing beïnvloedde niet alleen de plaatselijke politiek, economie en cultuur, maar veranderde ook aanzienlijk de plaatselijke nationale structuur. Aangezien de koloniale ontwikkeling een enorme vraag naar arbeidskrachten creëerde, zorgden de Britse kolonisten voor immigranten uit China en Zuid-Azië, die een diverse etnische samenleving vormden. Op grond hiervan moet het nationale beleid van Maleisië na de onafhankelijkheid gericht zijn op de verwezenlijking van meerdere doelstellingen: niet alleen de identiteit van een super-etnische groep ontwikkelen, die bijdraagt tot de opbouw van een natie-staat, maar ook proberen de belangen van alle etnische groepen in evenwicht te brengen, om harmonie, stabiliteit en duurzame ontwikkeling te bereiken.

Maleisische etnische politiek: Een onstabiele politieke situatie

Etnische politiek heeft de geschiedenis van de menselijke ontwikkeling begeleid sinds het ontstaan van de natiestaat in de 17e eeuw. Etnische conflicten en zelfs etnische oorlogen komen ook vandaag nog voor in vele Afrikaanse en Aziatische landen. In de geschiedenis van de politieke transformatie in Maleisië komt de etnische politiek vooral tot uiting in de geïnstitutionaliseerde deelname aan het politieke proces. Tot op zekere hoogte is de essentie van de Maleisische partijpolitiek etnische politiek.

In Maleisië komt de etnische politiek tot uiting in het feit dat de regering, door de wil van het land, alle Maleiers verdeelt in bumiputra en niet-bumiputra, Maleisisch en niet-Maleisisch, Moslim en niet-Moslim, en zo de Maleisische bumiputra politieke, economische en culturele voordelen geeft, en de Moslims speciale rechten.

Van 1957 tot 2020 heeft het politieke ontwikkelingsproces van Maleisië te lijden gehad onder verschillende golven van "politieke tsunami's" als gevolg van etnische politiek. Van 1957 tot mei 2018 hebben de Maleisische politieke partijen Verenigde Maleisische Nationale Organisatie (UMNO) en Alliantie van Hoop een politiek model van "één-partij-regering" ingesteld, dat over het algemeen de stabiliteit van de politiek van het land handhaafde. Sinds mei 2018 is de etnische politiek van verzwakking naar versterking gegaan, en is de politieke situatie in Maleisië een uiterst onstabiele staat gebleken.

Maleisisch buitenlands beleid: een diplomatieke structuur met drie niveaus

In april 2009 volgde Najib Abdullah op als premier, en bevorderde binnenlandse politieke en economische hervormingen onder het concept "Eén Maleisië", maar wat het buitenlands beleid betreft, zette Najib het buitenlands beleid van Mahathir en Abdullah voort en vormde een diplomatiek model met drie niveaus in de betrekkingen met Zuidoost-Azië, Oost-Azië, de grote mogendheden en de islamitische wereld.

Betrekkingen met Oost-Azië: de hoeksteen van een veiligheids- en diplomatiestrategie

In de diplomatieke structuur met drie niveaus is de kernlaag Zuidoost-Azië (SEA). De diplomatieke focus op dit niveau is tweeledig: de eerste is de ASEAN als hoeksteen, de andere is Zuidoost-Azië als centrum. De voornaamste betekenis van de zogenaamde ASEAN als hoeksteen is dat de ASEAN de ruggengraat is van het buitenlands beleid van Maleisië, omdat het een regionale supranationale structuur is waarin Maleisië vertrouwen stelt. Enerzijds zorgen de welvaart, de integriteit, de stabiliteit en het harmonieus samenleven van de ASEAN met de buurlanden voor de veiligheid van Zuidoost-Azië; anderzijds roept de ASEAN zelf de lidstaten op tot gedragingen die de veiligheidsrisico's verminderen, zoals het ontwikkelen van bilaterale betrekkingen en het bevorderen van een open dialoog tussen de lidstaten over politieke en veiligheidskwesties, met inbegrip van vertrouwenwekkende maatregelen.

Voor Maleisië omvat het versterken van de betrekkingen met de ASEAN ten minste drie niveaus van belang: ten eerste het versterken van de bilaterale betrekkingen met de lidstaten van de ASEAN; ten tweede het bevorderen van en deelnemen aan subregionale samenwerkingsprogramma's van de ASEAN, zoals de oostelijke groeidriehoek van de ASEAN (BIMP-EAGA), subregionale samenwerking in het kader van de Mekong, enz. In 2011 hebben Maleisië en Indonesië gezamenlijk de "ASEAN Defense Industrial Cooperation" (ADIC) bevorderd om de samenwerking op defensiegebied tussen de ASEAN-lidstaten te verbeteren; in 2012 heeft de Maleisische minister van Defensie de ASEAN-landen opgeroepen om tijdens de 11e Shangri-La-dialoog een "veiligheidsplan" te bevorderen om gezamenlijk de bedreigingen voor de cyberveiligheid aan te pakken.

Met SEA in het middelpunt ligt de voornaamste betekenis in het feit dat, naast de ASEAN, de landen van Zuidoost-Azië de belangrijkste diplomatieke partners van Maleisië zijn. Dit komt tot uiting in de betrekkingen van Maleisië met China. In juni 2009 bracht Najib een officieel bezoek aan China, minder dan 60 dagen na zijn ambtsaanvaarding. China en Maleisië hebben een "gezamenlijk actieplan voor strategische samenwerking" ondertekend, waarin een groot project voor de toekomstige ontwikkeling van de twee landen wordt geschetst. Verwacht wordt dat China de grootste handelspartner van Maleisië zal worden. Naast China hecht Najib ook veel belang aan de ontwikkeling van de betrekkingen met Japan. Sinds zijn aantreden in 2009 heeft Najib Japan verscheidene malen bezocht. Japan is momenteel de op twee na grootste handelspartner van Maleisië en een belangrijke bron van investeringen, en Maleisië hoopt zo veel mogelijk Japanse bedrijven aan te trekken.
Op multilateraal niveau bevordert Maleisië actief de 10 + 3 samenwerking, waarbij China, Japan en Zuid-Korea in het diplomatieke kader van de ASEAN worden opgenomen, en andere naburige mogendheden in de Oost-Aziatische top. Najib zei openhartig dat de ASEAN, met de opkomst van China en India, niet hoeft te kiezen welke kant zij zal kiezen. Aangezien de ASEAN tegelijkertijd goede betrekkingen met China en India kan hebben, zal het kiezen van één kant de Koude Oorlog-mentaliteit terugbrengen. Met andere woorden, het is noodzakelijk de betrekkingen van Maleisië met de landen van Zuidoost-Azië te ontwikkelen, naast de behoeften van de economische ontwikkeling, en een belangrijker strategisch doel is de bevordering van de integratie van de ASEAN zelf door de ontwikkeling van de samenwerking met China, Japan, Zuid-Korea en andere landen.

Betrekkingen met de grote mogendheden: het streven naar economisch gewin

In de middelste laag bevinden zich de grote mogendheden, die vooral te maken hebben met de betrekkingen van Maleisië met de Verenigde Staten, Rusland, Groot-Brittannië, India, Australië en andere extraterritoriale landen. Sedert Mahathir een "kijk naar het oosten"-beleid heeft gepropageerd, heeft Maleisië de ontwikkeling van betrekkingen met buitenlandse mogendheden namelijk een betrekkelijk ondergeschikte plaats gegeven in zijn diplomatieke strategie. In vergelijking met de periode van de Koude Oorlog zijn de huidige betrekkingen tussen Maleisië en de Verenigde Staten, Rusland, India, Australië, het Verenigd Koninkrijk en andere grote mogendheden van minder strategisch belang en meer van economische diplomatie. In 2012 riep Najib Amerikaanse bedrijven publiekelijk op om meer te investeren in Maleisië: "De Verenigde Staten zijn een van de grootste buitenlandse investeerders in Maleisië, dus wij hopen dat de investeringen zullen toenemen. Er zijn veel mogelijkheden voor samenwerking tussen Maleisië en de Verenigde Staten op het gebied van investeringen".

Tegelijkertijd heeft Maleisië positief gereageerd op het door de VS geleide Trans-Pacific Partnership (TPP). Volgens Najib "zal Maleisië van het TPP profiteren, aangezien de markt van de respectieve landen verder zal worden uitgebreid in het kader van de vrijhandelsovereenkomst (FTA) van de TPP-lidstaten". Sinds de toetreding van Maleisië tot het TPP is 80% van de goederen vrijgesteld van belasting en is de handel van Maleisië met de Verenigde Staten en andere TPP-lidstaten aanzienlijk toegenomen.

Wat India betreft, heeft Maleisië in februari 2011, na de inwerkingtreding van de overeenkomst inzake de vrijhandelszone ASEAN-India, een vrijhandelsovereenkomst met India ondertekend om de handelssamenwerking tussen de twee volkeren verder te versterken. In december 2012, tijdens de gedenkwaardige ASEAN-India top, heeft Najib een ontmoeting gehad met de Indiase premier Singh en zijn sterke wens geuit om de handelssamenwerking te versterken. Doel - toename van het handelsvolume van US $ 15 miljard tot US $ 20 miljard. Voor Australië is de vrijhandelsovereenkomst tussen Maleisië en Australië op 1 januari 2013 in werking getreden. Volgens het document zal Maleisië van 2013 tot 2019 geleidelijk de tarieven verlagen en de markt openstellen. Voor Europese landen, en ook voor het Verenigd Koninkrijk, zet Maleisië zich ook actief in voor onderhandelingen over een vrijhandelsovereenkomst. Vice-premier Muhyiddin Yassin zei: "Als de onderhandelingen van Maleisië over een vrijhandelsovereenkomst met de EU en de VS kunnen worden afgerond, zal 80% van de buitenlandse handel van Maleisië naar de markten van de grote landen gaan".

Diplomatie met de islamitische wereld: betrekkelijk onafhankelijke betrekkingen

De buitenste laag is de islamitische wereld. Als islamitisch land heeft Maleisië zich vanaf zijn stichting ingezet om de betrekkingen met de islamitische wereld te versterken, als brug te fungeren tussen de Verenigde Staten en de islamitische wereld en het vredesproces in het Midden-Oosten te bevorderen. Tegelijkertijd ontwikkelt Maleisië ook actief de economische samenwerking met de islamitische landen. De economische samenwerking tussen Maleisië en Iran is betrekkelijk nauw. De twee landen hebben een aantal samenwerkingsdocumenten ondertekend, zoals de overeenkomst inzake wederzijdse investeringssteun, de overeenkomst inzake hoge tariefverlagingen en het memorandum van overeenstemming inzake samenwerking tussen de markten van de twee landen. De Maleisische minister van Handel en Industrie Mustafa zei dat de Maleisische export van palmolie naar Iran het belangrijkste deel is van de handel tussen de twee landen. De ontwikkeling van de handel tussen de twee landen zal niet worden beïnvloed door de sancties van de VS tegen Iran. Voorts blijft Maleisië het islamitische financiële systeem ontwikkelen en verbeteren, de interactie met de islamitische landen versterken en ernaar streven het centrum van de islamitische financiën in de wereld te worden.

In de bovengenoemde diplomatieke structuur met drie niveaus is Zuidoost-Azië het belangrijkste belang van Maleisië. De betrekkingen van Maleisië met de grote mogendheden zijn ondergeschikt aan de strategie van Maleisië in Zuidoost-Azië. De betrekkingen van Maleisië met de islamitische wereld zijn betrekkelijk onafhankelijk, maar nog steeds op de achtergrond geplaatst van de strategie van Maleisië in Oost-Azië.

Er zijn drie belangrijke redenen waarom Maleisië zoveel belang hecht aan Oost-Azië. Ten eerste is de identiteit van Maleisië sinds het begin van de ASEAN verschoven van het Gemenebest van Naties naar de ASEAN-landen. Als een van de stichtende leden van de ASEAN heeft Maleisië een onmisbare verantwoordelijkheid om de ontwikkeling van de ASEAN en het Oost-Aziatische integratieproces te bevorderen. Ten tweede, wat de nationale veiligheid betreft, heeft Maleisië territoriale en maritieme soevereiniteitsgeschillen met buurlanden, zoals sommige ASEAN-landen, China, Japan en Zuid-Korea. Vreedzame oplossing van geschillen en handhaving van de regionale stabiliteit zijn de unieke mogelijkheden voor de Maleisische diplomatie, die op dit gebied optreedt als een klein land zonder strategische steun. Daartoe moet Maleisië de betrekkingen met de buurlanden in het middelpunt van zijn diplomatieke strategie plaatsen. Ten derde heeft het huidige Oost-Azië een betrekkelijk rijp mechanisme voor regionale samenwerking gevormd. Deze samenwerkingsplatforms, zoals de vijf ASEAN-vrijhandelsovereenkomsten met de grote mogendheden, ASEAN + 1, ASEAN + 3, ASEAN + 8, het ASEAN Regional Forum en de Asia Summit East, zijn voldoende om Maleisië in staat te stellen economische vruchten te plukken en kansen te blijven onttrekken aan het grote-mogendhedenspel.