De wet van geopolitieke subjectiviteit

Een zorgvuldige beschouwing van de kaart van Halford Mackinder, waarnaar voortdurend moet worden verwezen in de geopolitieke analyse van zowel algemene als meer specifieke en lokale theoretische kwesties, maakt het mogelijk om het grote belang van de figuur van de 'waarnemer' of 'tolk' in de geopolitiek te beseffen.

In de relativiteitstheorie, de kwantummechanica, de structurele taalkunde en de moderne logica is het belang van de plaats van het subject ten opzichte van de onderzochte processen doorslaggevend: afhankelijk van waar en hoe de 'waarnemer' (de 'interpreet') zich bevindt, veranderen de kwaliteit, de essentie en de inhoud van de onderzochte processen. De directe afhankelijkheid van de uitkomst van de positie van het subject in de moderne wetenschappen - natuur- en geesteswetenschappen - wordt gezien als een steeds belangrijkere waarde.

In de geopolitiek is de positie van het onderwerp over het algemeen het belangrijkste criterium - in zoverre dat de geopolitieke methodologieën, principes en modellen zelf veranderen naarmate het onderwerp zich verplaatst van het ene segment van de geopolitieke wereldkaart naar het andere.

Tegelijkertijd blijft de kaart zelf gemeenschappelijk voor alle geopolitiek, maar de locatie van de 'waarnemer' bepaalt met welk type geopolitiek we te maken hebben. Om dit verschil te benadrukken, spreken we soms van geopolitieke scholen. Maar in tegenstelling tot andere wetenschappelijke scholen is het verschil hier veel dieper.

Elke 'waarnemer' (d.w.z. elke 'school') in de geopolitiek bekijkt de algemene geopolitieke kaart vanuit het gezichtspunt van de beschaving waarin hij zich bevindt. Daarom weerspiegelt hij in zijn analyse niet alleen deze of gene richting in de geopolitieke wetenschap, maar ook de belangrijkste eigenschappen van zijn beschaving, haar waarden, voorkeuren en strategische belangen, grotendeels onafhankelijk van de individuele positie van de wetenschapper. In een dergelijke situatie moet onderscheid worden gemaakt tussen de individualiteit van een geopoliticus en zijn subjectiviteit. Voor het gemak kunnen we deze subjectiviteit geopolitieke subjectiviteit noemen.

Geopolitieke subjectiviteit is een factor van het verplichte behoren van een geopoliticus (zowel persoonlijk als vanuit het gezichtspunt van zijn school) tot dat segment van de geopolitieke kaart waartoe hij behoort door natuurlijke omstandigheden van geboorte en opvoeding of door een bewuste vrijwillige keuze. Dit behoren bepaalt de hele structuur van de geopolitieke kennis waarmee het te maken krijgt. Geopolitieke subjectiviteit vormt de burgerlijke identiteit van de wetenschapper zelf, zonder welke de geopolitieke analyse steriel zou zijn, zonder coördinatenstelsel.

Geopolitieke subjectiviteit is collectief en niet individueel. Een geopolitieke wetenschapper drukt zijn individualiteit uit door bepaalde aspecten van de wetenschappelijke methodologie op zijn eigen manier te interpreteren, door analyses uit te voeren, accenten te leggen, prioriteiten te benadrukken of voorspellingen te doen; maar de zone van individuele vrijheid van wetenschappelijke creativiteit is star afgebakend binnen het kader van de geopolitieke subjectiviteit, die de geopolitieke wetenschapper niet kan oversteken omdat daarachter een heel andere configuratie van de conceptuele ruimte begint. Natuurlijk kan het geopolitieke individu bij wijze van uitzondering van identiteit veranderen en overstappen op een andere geopolitieke subjectiviteit, maar deze operatie is een uitzonderlijk geval van radicale sociale transgressie, zoals het veranderen van geslacht, moedertaal of religieuze overtuiging. Zelfs als een dergelijke transgressie plaatsvindt, bevindt de geopolitieke persoon zich niet in een individuele ruimte van vrijheid, maar in een nieuw kader dat wordt gedefinieerd door de geopolitieke subjectiviteit waartoe hij is toegetreden.

Vertaling door Robert Steuckers