Argentinië: schoktherapie en de obstakels daarvoor

Devaluatie van de peso

Eerder kondigde minister van Economie Luis Caputo, als onderdeel van het regeringsbeleid, op 12 december een devaluatie van de Argentijnse peso met 54% en een fiscaal bezuinigingsprogramma aan. Deze stappen zijn gericht op het beteugelen van de hyperinflatie (143% op jaarbasis) en het begrotingstekort (5,5% van het BBP), die de minister in zijn inauguratierede aanmerkte als de belangrijkste oorzaken van de economische problemen van Argentinië. De heer Caputo wees ook op het acute gebrek aan buitenlandse valuta en herhaalde de vaak terugkerende woorden "Er is geen geld" in het verhaal van de nieuwe regering.

Het besluit van de minister van Economische Zaken werd toegejuicht door het Internationaal Monetair Fonds (IMF), waaraan Argentinië 44 miljard dollar schuldig is. USD 44 miljard (onderschreven door IMF-woordvoerder Julie Kozack) en door de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank (IDB), waarvan de president Ilan Goldfajn zijn steun uitsprak. Minister L. Caputo verklaarde tot hun tevredenheid dat Argentinië niet de "symptomen" (het begrotingstekort) moet aanpakken, maar de "oorzaken" (Argentiniës verslaving aan het tekort).

Het nieuwe hoofd van het Ministerie van Economische Zaken is van plan om het volume van de overheidsuitgaven terug te brengen tot het equivalent van 2,9% van het BBP door de transport- en energiesubsidies te verminderen, de federale transfers naar de provincies te minimaliseren, te snijden in de sociale uitkeringen en pensioenen, het aantal ministeries terug te brengen van 18 naar 9 en ministeriële departementen van 106 naar 54, en het schrappen van openbare aanbestedingen voor werken, die L. Caputo als een van de belangrijkste centra van corruptie bestempelde.

Volgens de nieuwe bewoner van het Palacio de Hacienda wordt verwacht dat de devaluatie van de peso de winstgevendheid van de export (en dus de productie) en de hoeveelheid Amerikaanse dollars in de economie zal verhogen. Argentinië zal ook tijdelijk de invoerbelastingen verhogen en het huidige belastingtarief voor niet-landbouwexporten handhaven, wat naar verwachting de belastingdruk voor alle sectoren van de economie gelijk zal maken en een einde zal maken aan de discriminatie van de landbouwsector.

De invoervergunningen van de overheid zullen worden herzien en uiteindelijk zullen de uitvoerbelastingen, die volgens L. Caputo schadelijk zijn voor de Argentijnse landbouw, worden afgeschaft. Om de onmiddellijke sociale kosten van de schoktherapie te minimaliseren, wordt de waarde van de voedselkaarten van de overheid (Tarjeta Alimentar) met 50% verhoogd en de kinderbijslag (Asignación Universal por Hijo) verdubbeld, wat ten goede komt aan de 40% van de Argentijnse bevolking die in armoede leeft.

Op woensdag 13 december kondigde Santiago Bausili, de door L. Caputo-benoemde president van de Banco Central de República Argentina (BCRA), monetaire beleidsmaatregelen, rentetarieven en schulden aan. President J. Milei had eerder de liquidatie van Leliq, het in peso luidende kortlopende schuldinstrument van de BCRA, als prioriteit aangegeven (1).

Nooddecreet

Op woensdag 20 december ondertekende president J. Milei het "Decreto de necesidad y urgencia" (DNU) dat een brede deregulering van de Argentijnse economie introduceert in 366 gedetailleerde hervormingen. De president kondigde de ondertekening van het decreet aan in een televisietoespraak, omringd door leden van zijn kabinet. Hij benadrukte dat zijn voorgangers hem hadden achtergelaten met een uit de kluiten gewassen, inflatoire staat. Het decreet is bedoeld om inflatoire factoren te verminderen door de rol van de Argentijnse staat in de economie te beperken.

Staatsbedrijven worden geprivatiseerd, economische sectoren worden gedereguleerd en prijscontroles worden afgeschaft. Het moet een stabilisatieplan worden met fiscale aanpassingen, aanpassing van het wisselkoersbeleid aan de reële wisselkoersen en een monetair beleid om de centrale bank te helen. De heer Milei is dus teruggekomen op zijn verkiezingscampagneaankondigingen over de afschaffing van de BCRA.

Voorlopige maatregelen zijn onder andere de voorbereiding van staatsbedrijven op privatisering, deregulering van de toerisme- en satelliet-internettoegangssectoren, intrekking van wetten die de huur van onroerend goed, de mijnbouwsector, de grondstofprijzen en de grondhandel reguleren, evenals hervorming van het douanewetboek om de buitenlandse handel te intensiveren, hervormingen in de gezondheidszorg en het burgerlijk en handelswetboek.

De DNU noemt de staatsluchtvaartmaatschappij Aerolíneas Argentinas als een bedrijf waarvan het eigendom geheel of gedeeltelijk zal worden overgedragen aan particuliere entiteiten (2). Er bestaat bezorgdheid over de mogelijkheid dat het team van J. Milei het strategische bedrijf Yacimientos Petrolíferos Fiscales (YPF S.A.), dat de exploitatie van de lithiumvoorraden van het land controleert, privatiseert (3).

Politieke en juridische obstakels

De decreten van 12 december en 20 december blijven van kracht tot hun mogelijke herroeping door beide kamers van het Nationaal Congres: de 257 leden tellende Kamer van Afgevaardigden (waar de presidentiële La Libertad Avanza 38 afgevaardigden heeft - 15% van de zetels) en de 72 leden tellende Senaat (waar de LLA 7 afgevaardigden heeft - 10% van de zetels). Een dergelijke annulering is zeer waarschijnlijk, aangezien de regering Milei de DNU niet met de afgevaardigden van de kamers heeft overlegd voordat ze deze aankondigde, waardoor ze haar potentiële bondgenoten als het ware vanaf het begin van het project heeft vervreemd.

De centrumrechtse en linkse oppositiepartijen reageerden negatief op de DNU. De voorzitter van de senaatsvertegenwoordiging van de Peronistische coalitie Unión por la Patria, José Mayans van de Partido Justicialista, beschreef de DNU als "het land uitverkopen" ten voordele van een kleine minderheid. De voorganger van de heer Milea als staatshoofd, Alberto Férnandez (2019-2023), beschuldigde de huidige president van "machtsmisbruik" door het decreet uit te vaardigen. De centrumrechtse burgemeester van Buenos Aires van 2015-2019, Horacio Rodríguez Larreta, heeft de grondwettelijke en juridische legitimiteit van de DNU in twijfel getrokken.

Zoals al eerder opgemerkt, zijn er ook twijfels over de mate waarin de DNU daadwerkelijk voldoet aan de criteria van "noodzaak" ("necesidad") en "urgentie" ("urgencia") die in haar naam staan en of het niet een usurpatie is van wetgevende bevoegdheid door de president. De effectiviteit van de DNU zal ook afnemen door de noodzaak om wetgeving aan te nemen om de DNU uit te voeren.

Obstakels op straat

Zoals in het begin al vermeld, stroomt het verzet tegen de DNU ook de straten van Argentijnse steden op. Tot nu toe hebben de demonstraties echter niet de omvang bereikt die de initiatiefnemers hadden verwacht. De linkse Polo Obrero heeft opgeroepen tot toespraken op straat. De demonstratie van 20 december zal echter waarschijnlijk niet de aangekondigde 50.000 deelnemers hebben getrokken; volgens cijfers van de regering zouden er in Buenos Aires ongeveer 3.000 demonstranten zijn.

De Confederación General del Trabajo, de grootste vakbond van het land en bondgenoot van de nu oppositionele Peronisten, heeft tot nu toe een afwachtende houding aangenomen, maar de stemming zal naar verwachting verharden. Een algemene staking is daarom zelfs mogelijk in Argentinië in januari.

De deregulering is daarentegen verwelkomd door het kapitaal: de vakbond van industriëlen Unión Industrial Argentina, die vooral blij is met de afschaffing van de loonbelasting en de grotere flexibiliteit van de arbeidsmarkt, en de Asociación Empresaria Argentina, waarin de leiders van de grootste bedrijven verenigd zijn. Op de Argentijnse aandelenmarkt, na de aankondiging van het plan van L. Caputo en vervolgens de DNU, stegen zowel de aandelenkoersen als de koersen van staatsobligaties (4).

Obstakels op het internationale toneel

De internationale positionering van de nieuwe regeringsploeg van Argentinië kan echter ingewikkeld blijken. Onder andere de links-liberale Chileense president Gabriel Boric, de ooit uitgeroepen libertaire Oekraïense president Volodymyr Zelenski (met wie J. Milei warme woorden wisselde), de conservatieve Hongaarse premier Viktor Orbán (met wie V. Zelenski onvriendelijke woorden wisselde) en de voormalige (2019-2023) Braziliaanse president Jair Bolsonaro verschenen op de beëdigingsceremonie van J. Milei. De zittende Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva kwam echter niet opdagen en stuurde in plaats daarvan zijn minister van Buitenlandse Zaken Mauro Vieira - de eerste keer in veertig jaar dat een Braziliaanse president niet aanwezig was bij de beëdiging van een Argentijnse president.

Het nieuwe team is ook niet teruggeschrokken voor uitglijders in de betrekkingen met China. De heer Milei riep de vorige ambassadeur van Buenos Aires in Peking terug zonder een nieuwe te benoemen. Als reactie hierop riep de Volksrepubliek China haar vertegenwoordiger in de Argentijnse hoofdstad Wang Wei naar het land. Casa Rosada probeerde de situatie te redden door de professionele diplomaat Marcel Suárez Salvia, die voorheen de leiding had over een buitenpost in Trinidad en Tobago, naar Peking te sturen, maar de negatieve gevolgen van het negeren van de Chinese partners konden niet langer worden beperkt.

Buenos Aires is de begunstigde van een recordlening van het IMF. Omdat het sinds 2018 geen toegang meer heeft tot de westerse financiële markten, betaalt het de rente terug met door China verstrekte fondsen. Nadat hij president was geworden, stuurde J. Milei een privébrief over deze kwestie naar Xi Jinping. De verslechtering van de politieke betrekkingen met China aan Argentijnse zijde leidde er echter toe dat Peking een swapovereenkomst van 6,5 mld. USD swapovereenkomst tussen de BCRA en de Chinese Centrale Bank op te schorten, die Buenos Aires in staat zou hebben gesteld om tegen eind 2024 enkele harde valutareserves op te bouwen.

Tijdens de verkiezingscampagne had J. Milei echter al aangekondigd dat hij alle betrekkingen met China, dat volgens hem een communistisch land is en "verstoken van vrijheid", zou willen verbreken. Nadat J. Milei was beëdigd, bracht een Chinese diplomatieke delegatie onder leiding van ambassadeur Wang Wei een bezoek aan Casa Rosada. De Chinezen kondigden toen aan dat de nieuwe president "belang hecht aan de bilaterale betrekkingen en zich zal houden aan het één-China principe", maar deze woorden werden niet bevestigd van Argentijnse zijde. In de regering van de nieuwe president is minister van Buitenlandse Zaken Diana Mondino de voorstander van een ideologisch beleid dat Buenos Aires van Peking verwijdert. De voorstander van een minder ideologisch en meer realistisch beleid is daarentegen minister van Economie L. Caputo (5).

Een moeilijke tijd voor Argentinië

J. Milei zelf voorspelde in zijn inauguratierede op 10 december voor beide kamers van het Congres een inflatie van 15.000%, financiële en fiscale tekorten van 17% van het BBP en een armoedecijfer van meer dan 45%. Volgens de nieuwe president zal de schoktherapie naar verwachting leiden tot stagflatie (economische stagnatie en hoge inflatie), waardoor de economische activiteit, de werkgelegenheid, de reële lonen en het armoedecijfer zullen worden aangetast. Volgens de nieuwe president kan Argentinië alleen stijgen als het eerder het economische dieptepunt heeft bereikt.

"Gepercipieerde pijn" na de uitvoering van het programma van de nieuwe regering werd ook aangekondigd door presidentieel woordvoerder Manuel Adorni. De prioriteiten van de nieuwe regering zijn het stopzetten van de uitgifte van ongedekt geld, waar de nieuwe BCRA-voorzitter S. Bausili voor moet zorgen. Het begrotingstekort moet volgens M. Adorni eind 2024 zijn weggewerkt (6). Toen de president zelf in een radio-interview werd gevraagd naar zijn eerste hervormingen, antwoordde hij: "Ik waarschuw u, er komen er nog meer aan!".

Ronald Lasecki

Voetnoten:

1) ARGENTINA: Milei's regering onthult economische schokmaatregelen (latinnews.com) (30.12.2023).

2) ARGENTINA: Milei begint met deregulering (latinnews.com) (30.12.2023).

3) Notizie dal mondo oggi: Israele vs Hamas, Ucraina - Limes (limesonline.com) (30.12.2023)

4) ARGENTINA: Milei ondervindt weerstand over noodverordening (latinnews.com) (30.12.2023).

5) Il mondo questa settimana: patto di stabilità Ue - Limes (limesonline.com) (30.12.2023).

6) Milei treedt aan en voert kettingzaag op (latinnews.com) (30.12.2023).

Bron

Vertaling door Robert Steuckers