Afghanistan: Een geopolitieke tijdlijn

De machtsovername door de Taliban in Afghanistan en de beschamende vlucht van de Amerikanen en hun bondgenoten vereisen een breder overzicht van de fundamentele veranderingen in de geopolitiek van de wereld. Afghanistan is een indicator geweest van deze veranderingen in de afgelopen 50 jaar. Het was met hem dat de breuken in de globale architectuur van de wereld in verband werden gebracht. Natuurlijk was dit niet de oorzaak van de geostrategische veranderingen, maar veeleer een scherm waarop, duidelijker dan waar ook, de fundamentele veranderingen in de wereldorde werden weerspiegeld.
Islamitisch fundamentalisme in een bipolaire wereld
Laten we beginnen met de Koude Oorlog en de rol van de factor islamistisch (hoofdzakelijk soennitisch en/of salafist) fundamentalisme daarin. Het soennitische fundamentalisme (zowel het wahhabisme als andere parallelle vormen van radicale islam - verboden in de Russische Federatie ), in tegenstelling tot het meer complexe en controversiële geopolitieke sjiisme, diende het Westen om zich te verzetten tegen linkse, socialistische of nationalistische seculiere, en meestal pro-Sovjet regimes. Als geopolitiek verschijnsel maakte het islamitisch fundamentalisme deel uit van de Atlantische strategie, die gericht was op zeemacht tegenover de USSR als een voorpost van landmacht.
Afghanistan was een schakel in deze geopolitieke strategie. De Afghaanse tak van het islamitisch radicalisme kwam in de schijnwerpers te staan na de Sovjet-invasie van Afghanistan in 1979. Tegen die tijd was er al een burgeroorlog uitgebroken in Afghanistan, waarin het Westen en zijn toenmalige onvoorwaardelijke bondgenoten - Pakistan en Saoedi-Arabië - alleen islamitische radicalen steunden tegen gematigde seculiere krachten die geneigd waren tot een bondgenootschap met Moskou. Er waren daar geen echte liberalen of communisten, maar er was een confrontatie tussen het Westen en het Oosten. Het waren de islamitische fundamentalisten die namens het Westen spraken.
Toen de Sovjettroepen Afghanistan binnentrokken, werd het Westen nog actiever in het steunen van islamitische radicalen tegen de "atheïstische bezetters". De CIA bracht Osama bin Laden en Al-Qaeda (een in de Russische Federatie verboden organisatie) naar Afghanistan, die door Zbigniew Brzezinski openlijk werden aangemoedigd om tegen de communisten te vechten.
Wij schuiven deze periode van de jaren '80 op de geopolitieke tijdlijn:  Afghanistan in de jaren '80 was een veld van confrontatie tussen twee polen. De seculiere leiders vertrouwden op Moskou, de Mujahideen op Washington.
De terugtrekking van de Sovjettroepen uit Afghanistan door Gorbatsjov betekende het einde van de Koude Oorlog en de nederlaag van de USSR. De inname van Kaboel door rivaliserende mujahideen-facties en de executie van president Najibullah in 1996 - ondanks de chaos en anarchie - betekende een overwinning voor het Westen. De nederlaag in de Afghaanse oorlog was niet de reden voor de ineenstorting van de USSR. Maar het was wel een symptoom van het einde van de bipolaire wereldorde.
Islamitische radicalen in een unipolaire wereld: onnodig en gevaarlijk
Het tweede geopolitieke decennium op onze tijdlijn valt in de jaren '90. In deze tijd wordt een unipolaire wereldorde of unipolair moment ingesteld (C. Krauthammer). De USSR valt uiteen, en de islamitische krachten proberen actief te opereren in de voormalige Sovjetrepublieken - voornamelijk in Tadzjikistan en Oezbekistan. De Russische Federatie wordt ook een oorlogsgebied voor pro-Amerikaanse islamitische radicalen. In de eerste plaats betreft dit Tsjetsjenië en de Noordelijke Kaukasus. Het Westen blijft zijn bondgenoten gebruiken om de Euraziatische pool aan te vallen. In een unipolaire wereld maakt het Westen - nu de enige pool - een verslagen tegenstander met oude middelen af (zo leek het toen, onomkeerbaar).
In Afghanistan zelf begint in de jaren '90 de opkomst van de Taliban (een organisatie die in de Russische Federatie verboden is). Dit is niet alleen een van de richtingen van het fundamentalisme, maar het is ook de kracht die de grootste etnische groep in Afghanistan verenigt - de nomadische Pashtun-stammen, de afstammelingen van de Indo-Europese nomaden van Eurazië. Hun ideologie is beïnvloed door het Salafisme, dicht bij het Wahhabisme en Al-Qaeda staat (organisaties die in de Russische Federatie verboden zijn). De Taliban (een in de Russische Federatie verboden organisatie) worden bestreden door andere krachten - hoofdzakelijk Soennieten, maar etnisch Indo-Europeanen, zoals de Tadzjieken, en Turkse Oezbeken, alsmede een gemengd Iraans sprekend volk - Hazara's die tot het Sjiisme zijn bekeerd. De Taliban (een in de Russische Federatie verboden organisatie) rukken op, hun tegenstanders - hoofdzakelijk de Noordelijke Alliantie - trekken zich terug. De Amerikanen staan achter beiden, maar de Noordelijke Alliantie zoekt pragmatische steun bij de vijanden van gisteren - bij de Russen.
In 1996 namen de Taliban (een organisatie die in de Russische Federatie verboden is) Kabul in. De Verenigde Staten proberen de betrekkingen met de Taliban (een in de Russische Federatie verboden organisatie) te verbeteren en een overeenkomst te sluiten over de aanleg van de Trans-Afghaanse pijpleiding.
In de jaren '90 verzwakt Rusland, de voormalige pool tegenover het Westen in een bipolaire wereld, voortdurend en in de omstandigheden van de groeiende unipolariteit wordt het radicale islamisme, gevoed door het Westen, een onaangename last voor het land, die steeds minder relevant wordt in de nieuwe omstandigheden. De inertie van het islamitisch fundamentalisme is echter zo groot dat het niet op het eerste bevel van Washington zal verdwijnen. Bovendien dwingen zijn successen de leiders van de islamitische landen de weg in te slaan van een onafhankelijke politiek. Door de afwezigheid van de USSR beginnen de islamitische fundamentalisten zichzelf als een onafhankelijke macht te beschouwen en, bij gebrek aan een oude vijand (pro-Sovjet linkse regimes), keren zij hun agressie tegen hun meester van gisteren.
Opstand tegen de meester
Het tweede decennium van onze tijdlijn eindigt op 11 september 2001, met een terroristische aanslag op New York en het Pentagon. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij Al-Qaeda (een in de Russische Federatie verboden organisatie) , waarvan de leider in handen is van de Taliban (een in de Russische Federatie verboden organisatie) in Afghanistan. Opnieuw blijkt Afghanistan een waarnemer te zijn van een radicale verandering in de wereldorde. Maar nu heeft de unipolaire pool een extraterritoriale vijand, het islamitisch fundamentalisme, dat theoretisch overal kan zijn, en daarom hebben de Verenigde Staten, als enige pool, alle reden om een directe interventie uit te voeren tegen deze alomtegenwoordige en nergens vaste vijand. Daarvoor hoeft het Westen aan niemand anders toestemming te vragen. Rusland blijkt op dat moment nog een zwak en desintegrerend misverstand te zijn.
Vanaf dit moment hebben de Amerikaanse neocons het islamitisch fundamentalisme - gisteren nog bondgenoot van het Westen - tot hun belangrijkste vijand verklaard. Een direct gevolg hiervan is de invasie van door de Verenigde Staten en hun bondgenoten in Afghanistan (onder het voorwendsel Osama bin Laden gevangen te nemen en de Taliban te straffen die hem onderdak verschaften - een organisatie die in de Russische Federatie verboden is), de oorlog in Irak en de omverwerping van Saddam Hoessein, het ontstaan van het project "Groot Midden-Oosten", dat de destabilisatie van de gehele regio veronderstelt door wijziging van de grenzen en de invloedssferen. Rusland verhindert vervolgens niet de Amerikaanse invasie in Afghanistan.
Zo begint het verhaal van de twintigjarige aanwezigheid van de Amerikaanse strijdkrachten in Afghanistan, die gisteren is geëindigd.
Afghanistan en de ondergang van het imperium
Wat is er in die twintig jaar gebeurd in de wereld en in de spiegel daarvan - in Afghanistan? In deze periode is de unipolaire wereld, zo niet ineengestort, dan toch het stadium van versnelde desintegratie ingegaan. Onder Poetin heeft Rusland zijn soevereiniteit zodanig versterkt dat het het hoofd heeft kunnen bieden aan de interne dreigingen van separatisme en destabilisatie en als onafhankelijke kracht is teruggekeerd in de wereldarena (met inbegrip van het Midden-Oosten - Syrië, Libië, en gedeeltelijk Irak).
China, dat volledig in de globalisering leek op te gaan, heeft bewezen een uiterst bekwame speler te zijn en is stap voor stap een gigantische economische macht met een eigen agenda geworden. Het China van Xi Jinping is een hersteld Chinees keizerrijk, niet een van buitenaf gecontroleerde Aziatische periferie van het Westen (zoals het in de jaren '90 misschien leek).  
In deze periode veranderde ook de status van het islamitisch fundamentalisme. De Verenigde Staten gebruikten het steeds minder vaak tegen hun regionale tegenstanders (hoewel soms - in Syrië, Libië, enz. - nog steeds), en steeds vaker trad anti-Amerikanisme op de voorgrond bij de fundamentalisten zelf. Rusland is immers niet langer een bolwerk van de communistische atheïstische ideologie en houdt meer vast aan conservatieve waarden, terwijl de Verenigde Staten en het Westen blijven hameren op rabiaat liberalisme, individualisme en LGBT + en dit tot de basis van hun ideologie maken. Iran en Turkije zijn in veel kwesties dichter bij Moskou komen te staan. Pakistan heeft een nauw partnerschap met China gesmeed. En geen van hen was nog geïnteresseerd in de Amerikaanse aanwezigheid - niet in het Midden-Oosten, niet in Centraal-Azië.    
De volledige overwinning van de Taliban (een organisatie die in de Russische Federatie verboden is) en de vlucht van de Amerikanen betekenen het einde van de unipolaire wereld en de Pax Americana. Net als in 1989 betekende de terugtrekking van de Sovjettroepen uit Afghanistan het einde van de bipolaire wereld.
De toekomst in het oog houden
Wat zal er in het komende decennium in Afghanistan gebeuren? Dat is het interessantste. In een unipolaire configuratie behielden de Verenigde Staten niet de controle over dit belangrijke geopolitieke gebied. Dit is een onomkeerbaar feit. Veel hangt nu af van de vraag of er een kettingreactie van desintegratie voor de Verenigde Staten en de NAVO begint, vergelijkbaar met de ineenstorting van het socialistische kamp, of dat de Verenigde Staten nog steeds een kritisch machtspotentieel zullen behouden om, zo niet de enige, dan toch de eerste speler op wereldschaal te blijven.
Als het Westen instort, zullen wij in een andere wereld leven, waarvan de parameters zelfs moeilijk voor te stellen, laat staan te voorspellen zijn. Als het instort, dan zullen we erover nadenken. Het is waarschijnlijker dat zij tot nu toe niet zal instorten (hoewel wie weet - Afghanistan is een spiegel van de geopolitiek, en die liegt niet). Maar we zullen uitgaan van het feit dat de Verenigde Staten en de NAVO voorlopig de belangrijkste autoriteiten blijven - maar nu al in nieuwe - in feite multipolaire - omstandigheden.
In dit geval hebben zij slechts één strategie in Afghanistan. Degene die vrij realistisch wordt beschreven in het laatste (8ste) seizoen van de Amerikaanse spionageserie "Homeland". Daar, volgens het scenario, naderen de Taliban (een in de Russische Federatie verboden organisatie) Kaboel, en de pro-Amerikaanse marionettenregering vlucht. Tegenover de paranoïde en arrogante neocon-imperialisten in Washington dringt de vertegenwoordiger van het realisme in de internationale betrekkingen (de filmdubbel van Henry Kissinger) Saul Berenson aan op onderhandelingen met de Taliban (een organisatie die verboden is in de Russische Federatie) en probeert hij hen weer tegen Rusland op te zetten. Dat wil zeggen dat Washington niets anders rest dan terug te keren naar de oude strategie die werd beproefd in de omstandigheden van de Koude Oorlog. Als het onmogelijk is het islamitisch fundamentalisme te verslaan, dan moet het worden gericht tegen zijn tegenstanders - nieuwe en tegelijkertijd oude. En bovenal tegen Rusland en de Euraziatische ruimte.Dit zal het Afghaanse probleem zijn in het komende decennium.
Afghanistan: een uitdaging voor Rusland
Wat moet Rusland doen? Vanuit geopolitiek oogpunt is de conclusie ondubbelzinnig: het komt er in de eerste plaats op aan het Amerikaanse (voor hen redelijke en logische en voor de pogingen om hun hegemonie te handhaven) plan niet te laten uitkomen. Daartoe is het natuurlijk noodzakelijk betrekkingen aan te knopen met dat Afghanistan, dat op het punt staat te worden opgericht. De eerste stappen in de onderhandelingen met de Taliban (een organisatie die in de Russische Federatie verboden is) zijn reeds gezet door het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken. En dit is een zeer slimme zet.
Bovendien moet het beleid in Centraal-Azië worden geïntensiveerd, waarbij een beroep wordt gedaan op andere machtscentra die hun soevereiniteit willen vergroten.
Dit is in de eerste plaats China, dat geïnteresseerd is in multipolariteit en vooral in de Afghaanse ruimte, die deel uitmaakt van het grondgebied van het One Road - One Belt project.
Voorts is het van groot belang onze standpunten dichter bij Pakistan te brengen, dat met de dag meer anti-Amerikaans wordt.
Iran kan vanwege zijn nabijheid en invloed op de Khazoreeërs (en niet alleen) een belangrijke rol spelen bij de regeling van Afghanistan.
Rusland moet zeker Tadzjikistan, Oezbekistan en Kirgizstan beschermen en verder integreren in de militair-strategische plannen van zijn bondgenoten, evenals Turkmenistan, dat in geopolitieke lethargie verkeert.
Indien de Taliban de Turken niet hardhandig verdrijven op grond van hun deelneming aan de NAVO, dan moet overleg worden gepleegd met Ankara.
En misschien wel het belangrijkste is dat de Golfstaten, en vooral Saoedi-Arabië en Egypte, ervan worden overtuigd dat zij moeten weigeren opnieuw de rol te spelen van een onderdanig instrument in de handen van het verdwijnende Amerikaanse Rijk, dat de neiging heeft in verval te raken.
Natuurlijk is het wenselijk het semantische lawaai te dempen van openlijke en heimelijke buitenlandse agenten in Rusland zelf, die nu op verschillende manieren aan de Amerikaanse orde zullen beginnen te voldoen. De essentie ervan is Moskou te blokkeren bij de uitvoering van een effectieve geopolitieke strategie in Afghanistan en de totstandkoming van een multipolaire wereld te verstoren (of op zijn minst voor onbepaalde tijd uit te stellen).
Het beeld van de toekomst en de hoofdlijnen van de nieuwe wereldorde zullen we in de nabije toekomst zien. En opnieuw bevindt alles zich op dezelfde plaats - in Afghanistan.