Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ

Ο Mircea Eliade πίστευε ότι μεταξύ των Σλάβων, των Βλάχων και των Μολδαβών, ο χριστιανισμός απέκτησε έναν εντελώς μοναδικό χαρακτήρα. Αυτό στη συνέχεια επηρέασε και τους Έλληνες, ολοκληρώνοντας έναν πλήρη κύκλο - από τους Έλληνες στους Σλάβους και πίσω. Ο Eliade ονόμασε αυτό το φαινόμενο «κοσμικό χριστιανισμό».

Η ιδέα είναι ότι η ορθόδοξη παράδοση ενσωματώθηκε από τους Σλάβους σε ένα ζωντανό, ιερό σύμπαν, ανυψώνοντάς το και μεταμορφώνοντάς το (αντί να το διαγράψει, όπως στον δυτικοευρωπαϊκό χριστιανισμό). Είδε αποδείξεις γι' αυτό κυρίως στις εκκλησιαστικές γιορτές και τα έθιμα, στα γεγονότα του λειτουργικού ημερολογίου και στην ερμηνεία των αγίων.

Οι μορφές, οι ιστορίες, τα δόγματα και οι έννοιες της χριστιανικής παράδοσης προβάλλονταν όχι σε ένα κενό ή σε αφηρημένες ηθικές κατασκευές ενός αυτόνομου υποκειμένου, αλλά στην ίδια τη σάρκα της καθημερινής πραγματικότητας, στις δομές της καθημερινής εμπειρίας. Με αυτόν τον τρόπο, συντελέστηκε η αποϋλοποίηση της πραγματικότητας, αναδεικνύοντάς την σε λεπτές σφαίρες φωτός, όπου η γη συναντούσε τον ουρανό, ο χρόνος την αιωνιότητα και η δημιουργία τον Δημιουργό. Η Εκκλησία έγινε κοσμική, όχι απλώς ανθρώπινη. Τόσο τα άτομα όσο και τα στοιχεία μεταμορφώθηκαν μέσα της. Εξάλλου, ακόμη και τα στοιχεία είναι εν μέρει προσωπικότητες - η Μητέρα Γη, ο Αδελφός Φωτιά, η Νύφη Νερό.

«Η κτίση περιμένει με ανυπομονησία να αποκαλυφθούν τα παιδιά του Θεού», έγραψε ο Απόστολος Παύλος για όλους τους Χριστιανούς. Ωστόσο, αυτό έγινε πραγματικά κατανοητό μόνο από τους ορθόδοξους Σλάβους, δηλαδή από εμάς τους Ρώσους.

Το σύμπαν και τα αγαθά του -μέλι, ξύλο, νερό, ζώα, ξηροί καρποί, μήλα, πουλιά, ψάρια, λάχανα, σίδερο, φωτιά και όλα τα υπόλοιπα- λαχταρούν επίσης τη σωτηρία από τα νύχια της παραμορφωμένης, δηλητηριασμένης από τον διάβολο (από τον προσωρινό πρίγκιπα αυτού του κόσμου) ύλης. Περιμένουν τον Χριστό. Όταν Εκείνος έρθει και ολοκληρώσει το μεγάλο έργο της σωτηρίας, προσκολλώνται σε εκείνους που έχουν ακολουθήσει τον Χριστό, όπως τα οικόσιτα ζώα – ευγενικά και πιστά.

Ο Σωτήρας σώζει τις μέλισσες, το μέλι, τα μήλα... Την ημέρα της Αγίας Βαρβάρας, οι γυναίκες μαγειρεύουν χυλό, ο Άγιος Νικόλαος, ο Βοηθός του Χειμώνα, βοηθά στη διάσωση του μελιού, και οι Άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός επιβλέπουν τα σφυριά και τα δρεπάνια. Η Παναγία στη γιορτή της Προστασίας σκεπάζει τις νύφες με το πέπλο της, ευλογώντας το γάμο τους, και σημαδεύει την ταλαιπωρημένη, δακρυσμένη Μητέρα Γη με την πρώτη λευκή νιφάδα χιονιού. Το χιόνι είναι επίσης δημιούργημα του Θεού και κάποιος πρέπει να το σώσει και αυτό.

Ο κοσμικός χριστιανισμός είναι ακριβής και βαθύς.

Σήμερα είναι η ημέρα της γιορτής του μελιού. Αυτό σημαίνει ότι ευλογούνται οι μέλισσες και η αόρατη, εξυψωμένη, αδιάκοπη εργασία τους. Μετατρέπουν την πίκρα σε γλυκύτητα, και οι μελισσοκόμοι το εκτιμούν αυτό, επιτρέποντας στους άλλους να συμμετέχουν στο γλυκό μυστήριο.

Η άλλη, επίσημη, ονομασία της γιορτής είναι η περιφορά του τιμίου ξύλου του ζωοποιού Σταυρού του Κυρίου, αλλά και πάλι βλέπουμε κοσμικό χριστιανισμό. Πολλοί θρύλοι συνδέονται με τα δέντρα από τα οποία φτιάχτηκε ο Σταυρός, μέσω του οποίου σώθηκε το σύμπαν. Αυτοί οι θρύλοι περιλαμβάνουν τον Λωτ, ο οποίος παρακαλούσε για συγχώρεση για την ακούσια αλλά τρομερή αμαρτία του, η οποία προκάλεσε τις δυναστείες της Χαναάν - Μωάβ και Αμμών. Και η βασίλισσα του Σαβά, η οποία αρνήθηκε να περπατήσει στη γέφυρα που χρησιμοποιούσε αυτά τα ιερά δέντρα. Και ο Αδάμ, καθώς τα δέντρα αυτά φυτεύτηκαν από αυτόν στον Παράδεισο και υπάρχουν αιώνια.

Ο Σταυρός είναι το δέντρο του κόσμου. Το φθινόπωρο, κατά τη διάρκεια της γιορτής της Ύψωσης του Σταυρού, ο ιερέας ευλογεί πανηγυρικά τις τέσσερις γωνίες του κόσμου (γιατί πρέπει να σωθεί και ο χώρος!) από πάνω προς τα κάτω, υποκλινόμενος μέχρι το πάτωμα με τον Σταυρό στο μέτωπό του. Για να γίνει αυτό επιμελώς και χωρίς βιασύνη, ευλογώντας κάθε έκταση του χώρου, ο ιερέας υποστηρίζεται από δύο βοηθούς που κρατούν ένα πανί. Δεν πρέπει να βιαζόμαστε στο έργο της σωτηρίας. Όλα και όλοι πρέπει να σωθούν προσεκτικά, χωρίς να λείπει τίποτα και χωρίς να ξεχνάμε κανέναν.

Καλή Γιορτή του Μελιού! Με άγιο μέλι! Με το Δέντρο που μας έσωσε και την αναλλοίωτη μνήμη του οποίου κουβαλάμε στο στήθος μας - από τη βάπτιση μέχρι την εξόδιο ακολουθία. Το παίρνουμε μαζί μας στον τάφο - για να αναστηθούμε ξανά μαζί του.

Μετάφραση: Οικονόμου Δημήτριος