ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ RES PUBLIC

Εισαγωγή

Συχνά, γίνεται συζήτηση για το πόσο δημοκρατικές είναι πραγματικά οι δυτικές κυβερνήσεις. Είναι το είδος της δημοκρατίας με το οποίο ήταν εξοικειωμένοι οι αρχαίοι Έλληνες ή αποκλίνουν από αυτό; Για να προσδιοριστεί ο βαθμός στον οποίο τα σύγχρονα πολιτικά μας συστήματα μοιάζουν με δημοκρατίες ως democracies ή δημοκρατίες ως republicas, θα πρέπει να εξεταστούν η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και οι διδασκαλίες συγκεκριμένων φιλοσόφων.

Σε ομιλία του τον Οκτώβριο του 2016 στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πέμπτο Επιστημονικό Συνέδριο Φιλοσοφίας και Κοσμολογίας, ο Δρ Πέτρος Δούκας, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, μίλησε εκτενώς για την πολιτιστική συμβολή και τη φιλοσοφική διδασκαλία του Αριστοτέλη. Σύμφωνα με τον Δούκα, η πολιτική φιλοσοφία του Αριστοτέλη "εμπνεύστηκε από τον Λυκούργο και οι Αμερικανοί Θεμελιωτές Πατέρες... [υιοθέτησαν] τα βασικά στοιχεία του πολιτισμού τους από τον Αριστοτέλη". Η φιλοσοφία του περιελάμβανε έννοιες όπως η ισότητα ενώπιον του νόμου, οι εκλογές, τα συνταγματικά δικαιώματα και η καθιέρωση "φίλτρων" με τη μορφή της γερουσίας και των εκλεκτόρων, για παράδειγμα. Όσον αφορά την επιρροή των αρχαίων Ελλήνων στη δημιουργία του αμερικανικού ρεπουμπλικανικού τύπου κράτους, παρόμοια άποψη φαίνεται να έχει εκφράσει και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Το 2018, στον Λευκό Οίκο, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης προς τιμήν της ελληνικής εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου, ο Τραμπ -όπως και πολλοί άλλοι πρόεδροι και πολιτικοί των ΗΠΑ- δήλωσε ότι "στα ομοσπονδιακά μας βιβλία αναφλερεται ότι, οι ιδρυτές μας συμβουλεύτηκαν τη σοφία των [αρχαίων] ελληνικών πόλεων και των φιλοσόφων όταν συνέτασσαν το δικό μας Σύνταγμα".

Η ιδέα ότι οι διδασκαλίες των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων χαρακτηρίζονταν από σημαντικά στοιχεία ρεπουμπλικανικής σκέψης, ενώ οι ελληνικές πόλεις-κράτη ήταν οργανικά δομημένες γύρω από τη λατρεία των θεών φαίνεται αρκετά παράδοξη. Στην αρχαία ελληνική κοινωνία, το άτομο δεν γινόταν αντιληπτό ως αυτοσκοπός της πολιτείας αλλά ως ένα μικρό μέρος ενός μεγαλύτερου συλλογικού σώματος. Κάθε άτομο ήταν μέρος μιας οργανικής πολιτείας. Η προτεσταντικής έμπνευσης ιδέα ότι το άτομο είναι αυτοσκοπός τόσο για τις υπερβατικές έννοιες όσο και για το κράτος ήταν αντικειμενικά απούσα. Η έννοια του "ατόμου" που αυτοκατέχει αξία και σκοπό και η ιδεολογία των "φυσικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων" ήταν πρακτικά ανύπαρκτες έννοιες.

Ωστόσο, οι Έλληνες φιλόσοφοι και νομοθέτες που διαμόρφωσαν τους νόμους των αρχαίων ελληνικών πόλεων-κρατών έθεσαν τις βάσεις για τους νομοθέτες των ρεπουμπλικανικών πολιτικών συστημάτων. Ακόμη και αν οι στόχοι και τα ιδανικά τους διέφεραν από εκείνα των σύγχρονων κρατών, η πίστη τους στην οργανική δομή των πόλεων και στην ενότητα όλων των πολιτών προς έναν κοινό σκοπό ενέπνευσε τα σύγχρονα δυτικά έθνη-κράτη. Τα άτομα ήταν πολιτικά ενωμένα μέσω μιας κοινής γλώσσας, καταγωγής, θρησκείας και παράδοσης. Πρέπει να εξετάσει κανείς τα κείμενα τόσο των αρχαίων Ελλήνων όσο και των Ευρωπαίων συγγραφέων για να αποσαφηνίσει τη διάκριση μεταξύ ρεπουμπλικανισμού και δημοκρατίας, καθώς και να εντοπίσει τα χαρακτηριστικά της ρεπουμπλικανικής σκέψης στους αρχαίους συγγραφείς και στις αρχαίες ελληνικές φιλοσοφικές διδασκαλίες. Αυτό είναι επίσης απαραίτητο αν θέλει κανείς να κατανοήσει την επίδραση των αρχαίων συγγραφέων και διδασκάλων στους σημερινούς φιλοσόφους και στη διαμόρφωση των νεωτερικών ρεπουμπλικανικών συστημάτων.

Διαφορά μεταξύ Δημοκρατίας και Res Publica

Στη συνείδηση της πλειοψηφίας των δυτικών λαών σήμερα, η δημοκρατία και η ρεπούμπλικα είναι ταυτόσημες έννοιες∙ δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ των δύο. Για τον μέσο άνθρωπο, και οι δύο αναφέρονται αποκλειστικά και μόνο στην αόριστη "κυριαρχία του λαού" στα αντίστοιχα πολιτεύματα. Ωστόσο, η διάκριση έχει γίνει ακόμη και από τους φιλοσοφικούς πατέρες της σύγχρονης δυτικής ρεπουμπλικανικής σκέψης. Μεταξύ αυτών των φιλοσόφων είναι ο Μοντεσκιέ, ο οποίος αναγνώρισε τρεις τύπους πολιτευμάτων: Το μοναρχικό, το αριστοκρατικό και το ρεπουμπλικανικό. Σύμφωνα με τον ίδιο, το "Κράτος" (Republique) μπορεί να έχει είτε δημοκρατικό είτε αριστοκρατικό χαρακτήρα, επομένως δημοκρατία και Republique δεν είναι ταυτόσημες έννοιες: "Οι άνθρωποι ήταν ελεύθεροι με νόμους˙ οι άνθρωποι θα ήθελαν να είναι ελεύθεροι χωρίς αυτούς˙ αυτό που ήταν αξίωμα ονομάζεται αυστηρότητα˙ αυτό που ήταν τάξη ονομάζεται εμπόδιο. Παλαιότερα η ευημερία των ατόμων αποτελούσε τον δημόσιο πλούτο, αλλά τώρα ο δημόσιος πλούτος γίνεται η κληρονομιά των ατόμων. Η ρεπούμπλικα είναι λάφυρο, και η δύναμή της είναι απλώς η εξουσία λίγων πολιτών και η άδεια όλων"... "Ξεφυτρώνουν μικροί μικροί τύραννοι που έχουν όλα τα ελαττώματα ενός ενιαίου τυράννου. Πολύ σύντομα ό,τι έχει απομείνει από την ελευθερία γίνεται ανυπόφορο· ένας μόνο τύραννος αναδύεται, και ο λαός χάνει τα πάντα, ακόμη και τα πλεονεκτήματα της διαφθοράς. Η δημοκρατία έχει λοιπόν δύο άκρα να αποφύγει· το άκρο του πνεύματος της ισότητας οδηγεί στον δεσποτισμό ενός μόνο προσώπου, όπως ο δεσποτισμός ενός μόνο προσώπου οδηγεί στην κατάκτηση".

Το παραπάνω κείμενο δείχνει ότι ο πατέρας του αντιπροσωπευτικού κοινοβουλευτικού συστήματος, παρά την υποστήριξή του στη "Δημοκρατία", συμπαθούσε την αριστοκρατική πλευρά του εν λόγω πολιτεύματος, παρά τη δημοκρατική. Ξεκαθαρίζει ότι η Ρεπούμπλικα δεν είναι μια μορφή πολιτεύματος που ορίζεται μόνο από δημοκρατικές αρχές, αλλά και από ολιγαρχικές. Αυτό μπορεί να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι, από την αρχαιότητα, η ψηφοφορία οριζόταν ως αριστοκρατικός θεσμός και όχι ως δημοκρατικός. Γι' αυτό και ο Αριστοτέλης, στο έργο του "Ρητορική", αναφέρει: "Δημοκρατικός θεσμός είναι η εκλογή με κλήρωση, η εκλογή με ψήφο είναι ολιγαρχική".

Ο Τόμας Τζέφερσον, ένας από τους θεμελιωτές του Αμερικανικού Συντάγματος, θα έγραφε: ''Η δημοκρατία δεν είναι τίποτα περισσότερο από την εξουσία του όχλου, όπου το 51% των ανθρώπων μπορεί να αφαιρεί τα δικαιώματα του υπόλοιπου 49%''.

Ποιος είναι όμως ο παράγοντας που ουσιαστικά διαφοροποιεί μια "Ρεπούμπλικα" από μια "Δημοκρατία"; Για να πάρουμε μια απάντηση, πρέπει πρώτα να ερευνήσουμε τη ρίζα της πρώτης λέξης. Είναι γνωστό ότι είναι λατινικής προέλευσης και προέρχεται από τη σύνθετη λέξη "Res" και "Publica", όπου "res" σημαίνει "κανόνας", συν "publica", η θηλυκή μορφή του επιθέτου "publicus" που σημαίνει "κοινός", από το οποίο προέρχεται η λέξη "κοινότητα.

Σύμφωνα με το λατινικό λεξικό του Lewis Chartlon, το "publicus" ήταν ταυτόσημο με το "civitas" που σημαίνει "πολίτης-citizen". Με άλλα λόγια σημαίνει "πράγμα, πλούτος πολιτών" (αντίστοιχα στην αγγλική γλώσσα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως "commonwealth"). (2) Η πληροφορία αυτή είναι σημαντική για να μπορέσουμε να διακρίνουμε τη δημοκρατία από τη ρεπούμπλικα, αφού γίνεται σαφές ότι, ιστορικά, η ρωμαϊκή νομοθεσία αναφερόμενη στο ''populus'' ή στο ''civitas'' εννοούσε το σύνολο των πολιτών που συμμετείχαν στα πολιτικά δικαιώματα του κράτους, ανεξάρτητα από την ταξική τους θέση.

Στο έργο του "Αθηναϊκό Σύνταγμα", ο Αριστοτέλης κάνει σαφή διάκριση μεταξύ της τάξης των "δήμων" και των "ευπατρίδων", ορίζοντας τους τελευταίους ως τους γονείς αριστοκρατικών οικογενειών με πλούτο και ευγενική καταγωγή, ενώ οι άνθρωποι που ανήκαν στην τάξη των "δήμων" ήταν στην πραγματικότητα οι άνθρωποι που ήταν αφοσιωμένοι στην καλλιέργεια της γης, οι φτωχοί που δεν είχαν πλούτο στη διάθεσή τους. Ο Αριστοτέλης έκανε την πλησιέστερη ελληνική μετάφραση της λέξης "Ρεπούμπλικα" στο βιβλίο ΙΙΙ των "Πολιτικών" του, όπου, καθώς διακρίνει μεταξύ των ορθών πολιτειών και των αποκλίσεών τους, σημειώνει: "Από τις μοναρχίες, ωστόσο, συνηθίζουμε να ονομάζουμε βασιλεία αυτό που κοιτάζει το γενικό καλό, αλλά την πολιτεία που κυβερνάται από περισσότερα από ένα πρόσωπα, αλλά μόνο από λίγα, την ονομάζουμε αριστοκρατία, είτε επειδή κυβερνούν οι πιο άριστοι άνθρωποι, είτε επειδή η διακυβέρνηση κατευθύνεται σε αυτό που είναι καλύτερο για την πόλη, και για εκείνους που μετέχουν σε αυτήν. Όταν όμως το πλήθος κυβερνά για το γενικό καλό, ονομάζεται με το κοινό όνομα όλων των πολιτευμάτων, ''πολιτεία''. Αυτό, ωστόσο, συμβαίνει λογικά. Διότι είναι δυνατόν ένα άτομο ή λίγοι να διαπρέπουν στην αρετή, αλλά είναι πολύ δύσκολο για πολλούς να διαπρέπουν σε κάθε αρετή και ιδιαίτερα στην πολεμική αρετή, διότι αυτή δημιουργείται από το πλήθος. Ως εκ τούτου, σε αυτό το πολίτευμα, οι πολεμιστές θα είναι το κυριότερο τμήμα, και όσοι φέρουν όπλα θα έχουν μερίδιο στην κυβέρνηση. Αλλά ο εκφυλισμός στα προαναφερθέντα πολιτεύματα είναι, από ένα βασίλειο, όντως, μια τυραννία˙ από μια αριστοκρατία, μια ολιγαρχία˙ και από μία πολιτεία, μια δημοκρατία. Διότι τυραννία είναι η μοναρχία, στην οποία το όφελος του μονάρχη είναι το αντικείμενο της διακυβέρνησης. Αλλά στην ολιγαρχία θεωρείται το όφελος μόνο των πλουσίων˙ και στη δημοκρατία το όφελος μόνο των φτωχών. Καμία από αυτές, ωστόσο, δεν έχει υπόψη της το γενικό καλό".

Επομένως, ο όρος "πολιτεία" είναι η ακριβέστερη ελληνική μετάφραση για τον όρο "Republic", γιατί είναι το κράτος στο οποίο οι πολίτες όλων των τάξεων συμμετέχουν στην εξουσία (τόσο το δημόσιο όσο και η αριστοκρατία επωφελούνται) και έτσι, εξυπηρετεί το κοινό συμφέρον όλων των πολιτών χωρίς διακρίσεις μεταξύ πλούσιων και φτωχών, ενώ, αντίθετα, η "δημοκρατία" είναι η μορφή διακυβέρνησης του λαού που κοιτάζει τα συμφέροντα των φτωχών και όχι του συνόλου. Παρόλο που ορίζει τη δημοκρατία ως την αρχή της πλειοψηφίας, ο Αριστοτέλης φροντίζει ωστόσο να τονίσει ότι δεν είναι η αριθμητική υπεροχή που ορίζει τι είναι η "δημοκρατία'', αλλά η οικονομική κατάσταση αυτών που την κυβερνούν: "Η πρώτη αμφιβολία, λοιπόν, αφορά τον ορισμό. Διότι αν τύχει να είναι πολλοί πλούσιοι οι άρχοντες της πόλης, αλλά πρόκειται για δημοκρατία, όταν το πλήθος κατέχει την ανώτατη εξουσία∙ και με παρόμοιο πάλι τρόπο, αν τύχει να είναι λιγότεροι οι φτωχοί από τους πλούσιους, αλλά όντας πιο άριστοι χαρακτήρες, να είναι οι άρχοντες της πολιτείας. Η λογική, επομένως, φαίνεται να καθιστά προφανές ότι είναι τυχαίο να έχουν λίγοι ή πολλοί την ανώτατη εξουσία, οι πρώτοι στις ολιγαρχίες, αλλά οι δεύτεροι στις δημοκρατίες, επειδή οι πλούσιοι είναι λίγοι και οι φτωχοί πολλοί απανταχού. Επομένως, δεν συμβαίνει τα προαναφερθέντα αίτια να προκαλούν τη διαφορά μεταξύ των δύο πολιτευμάτων· αλλά αυτό με το οποίο διαφέρουν μεταξύ τους η δημοκρατία και η ολιγαρχία είναι η φτώχεια και ο πλούτος. Και είναι απαραίτητο, πράγματι, όπου η διακυβέρνηση γίνεται λόγω πλούτου, είτε αυτοί που έχουν την ανώτατη εξουσία είναι λίγοι είτε πολλοί, το πολίτευμα να είναι ολιγαρχικό˙ όπου όμως η ανώτατη εξουσία βρίσκεται στα χέρια των φτωχών, να είναι δημοκρατικό. Συμβαίνει, ωστόσο, όπως είπαμε, οι μεν να είναι λίγοι, οι δε πολλοί. Διότι οι λίγοι είναι πλούσιοι∙ αλλά όλοι μετέχουν της ελευθερίας. Και από αυτές τις αιτίες, και οι δύο διαγκωνίζονται μεταξύ τους για τη διοίκηση".

Όπως βλέπουμε, "δήμος" σήμαινε για τους Έλληνες ό,τι "πληβείος" για τους Ρωμαίους, κατά συνέπεια, ένας Ρωμαίος θα όριζε τη "δημοκρατία" ως "πληβειοκρατία", ενώ το πολίτευμα της ρωμαϊκής "Res Publica" είναι η κυριαρχία των πολιτών, τόσο των πλουσίων όσο και των φτωχών. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίνει πριν από την αυτοκρατορική περίοδο ο Πολύβιος(5): "Το ρωμαϊκό πολίτευμα είναι τριμερές: οι δύο ύπατοι, η Σύγκλητος (Senatus) και ο λαός (populus)". Με το θεσμό των προξένων, που είχε ως κύριο προσόν την ''dignitas'' (=αξία), είχε τα πλεονεκτήματα της μοναρχίας, με τη Σύγκλητο, που ήταν προικισμένη με ''auctoritas'' (=κύρος, εξουσία) τα πλεονεκτήματα της αριστοκρατίας, και με το λαό, που είχε ως κύριο χαρακτηριστικό τη ''libertas'' (=ελευθερία), αντλούσε τα πλεονεκτήματα της δημοκρατίας. Σύμφωνα με τον Πολύβιο, στο ρωμαϊκό κράτος της εποχής του, που ονομαζόταν "res publica populi Romani" (=δημόσια ζητήματα του ρωμαϊκού λαού), τηρούνταν μια τέλεια ισορροπία των εξουσιών. Τα τρία μέρη αυτού του μικτού πολιτεύματος αλληλοεπικαλύπτονταν οργανικά, αλληλοσυμπληρώνονταν αρμονικά και μάλιστα αλληλοεπηρεάζονταν δραστικά, κατά τρόπο ώστε κανένα να μην μπορεί να επικρατήσει και να κυριαρχήσει επί των άλλων δύο. Διατηρήθηκε μια λεπτή ισορροπία δυνάμεων, καθώς κάθε μέρος εξαρτιόταν από τα άλλα δύο για την επιτυχή εκτέλεση των λειτουργιών του.

Η "Πολιτεία" του Αριστοτέλη, η σωστή εκδοχή της "αρχής των πολλών", όπως την περιγράφει, σε αντίθεση με την απόκλιση της δημοκρατίας όπου κυριαρχούν οι πολλοί και οι φτωχοί, φαίνεται να έχει αυτόν τον μικτό χαρακτήρα των πολιτευμάτων. Ορίζει την "Πολιτεία" ακριβώς ως τέτοια: το μικτό ή μέσο πολίτευμα, ο συνδυασμός ολιγαρχίας και δημοκρατίας.  "Κοινό γνώρισμα και μέσος όρος είναι να συνδυάζει και τους δύο θεσμούς [πρόστιμο για τους πλούσιους και αποζημίωση για τους φτωχούς], γι' αυτό και ονομάζεται έτσι αυτό το κράτος, επειδή είναι ένας συνδυασμός των δύο".(6)

Μάλιστα, μας πληροφορεί ότι ο κύριος παράγοντας για να ενωθούν τόσο οι πλούσιοι όσο και οι φτωχοί σε ένα τέτοιο πολίτευμα είναι η νομοθετική βάση ("λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές των δύο τάξεων και τα χαρακτηριστικά που κυρίως τις χαρακτηρίζουν, θα συνθέσουμε το κράτος"). Ως παράδειγμα μιας τέτοιας μικτής πολιτείας φαίνεται να θεωρεί τη Σπάρτη: "Γενικά, η όλη οργάνωση (του πολιτεύματος των ''Νόμων'' του Πλάτωνα) δεν είναι ούτε δημοκρατία ούτε ολιγαρχία, αλλά κάτι ανάμεσα στα δύο, κάτι που ονομάζεται κράτος και αποτελείται από τους οπλίτες. Φυσικά, αν θεωρεί αυτό το πολίτευμα ως τον κοινό παρονομαστή όλων των άλλων, τότε είναι εντάξει. Αλλά όχι αν κρίνει πώς είναι το αμέσως καλύτερο μετά το πρώτο κράτος. Ακόμη και αν κάποιος επαινέσει περισσότερο την κυβέρνηση των Λακώνων ή μια άλλη πιο αριστοκρατική. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το καλύτερο πολίτευμα πρέπει να είναι ένας συνδυασμός όλων των πολιτευμάτων που υπάρχουν* γι' αυτό και επαινούν το σπαρτιατικό πολίτευμα (επειδή κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι ένας συνδυασμός ολιγαρχίας, μοναρχίας και δημοκρατίας - εννοούν ότι από τη μοναρχία το κράτος πήρε τον βασιλικό θεσμό, από την ολιγαρχία το θεσμό των πρεσβυτέρων και από τη δημοκρατία το θεσμό των φοροεισπρακτόρων, επειδή οι φοροεισπράκτορες προέρχονται από το λαό και στους άλλους πάλι το στοιχείο της τυραννίας βρίσκεται στους εφόρους, ενώ στα κοινά γεύματα και στην καθημερινή ζωή το στοιχείο της δημοκρατίας. Σε αυτούς τους Νόμους αναφέρεται το κράτος που συνδυάζει τη δημοκρατία και την τυραννία ως άριστο, δηλαδή κράτη που είτε δεν πρέπει να τα θεωρούμε καθόλου κράτη είτε να τα κρίνουμε ως τα χειρότερα"... "Αυτό συμβαίνει στο βασίλειο των Λακεδαιμονίων. Πολλοί προσπαθούν να το ονομάσουν δημοκρατικό, επειδή περιέχει πολλές δημοκρατικές διατάξεις, όπως, πρώτα απ' όλα, εκείνες που αφορούν τη σίτιση των παιδιών (τα παιδιά των πλουσίων και των φτωχών τρέφονται με τον ίδιο τρόπο, και η εκπαίδευση είναι τέτοια ώστε να εκπαιδεύονται τα παιδιά και των δύο). Η ίδια ισότητα υπάρχει και στην επόμενη ηλικιακή ομάδα, όταν γίνονται άνδρες (δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ φτωχών και πλουσίων). Όλοι παίρνουν την ίδια τροφή στα κοινά γεύματα, και οι πλούσιοι φορούν τέτοια ρούχα που μπορούν να φτιάξουν και οι φτωχοί για τον εαυτό τους. Επιπλέον, ο λαός εκλέγει τη μία από τις δύο ανώτατες αρχές και συμμετέχει στην άλλη (ο λαός εκλέγει τους συγκλητικούς και συμμετέχει στους νομάρχες). Άλλοι, ωστόσο, προσπαθούν να το ονομάσουν ολιγαρχικό, επειδή περιέχει επίσης πολλές ολιγαρχικές διατάξεις. Για παράδειγμα, όλα τα αξιώματα απονέμονται με ψηφοφορία και όχι με κλήρωση, επίσης λίγοι έχουν την εξουσία να επιβάλλουν τη θανατική ποινή ή την εξορία, και πολλά άλλα παρόμοια παραδείγματα. Έτσι το κράτος, όπου υπήρξε σωστή ανάμειξη, πρέπει να φαίνεται ότι είναι και τα δύο και να μην μοιάζει αποκλειστικά με κανένα από τα δύο".

Την ίδια άποψη για το πολίτευμα των Λακώνων φαίνεται να εκφράζει και ο Πλάτωνας στους "Νόμους" του, ο οποίος, ωστόσο, στην "Πολιτεία" του χαρακτηρίζει το λακεδαιμονικό πολίτευμα ως "Τιμοκρατία". Ο Αριστοτέλης εξηγεί σαφώς ότι η "Τιμοκρατία" είναι ένα άλλο όνομα για την πολιτεία (ή μια "Ρεπούμπλικα" με ρωμαϊκούς όρους): "Τα πολιτεύματα είναι η βασιλεία και η αριστοκρατία, και τρίτο στη σειρά εκείνο που βασίζεται στην εκτίμηση της ιδιοκτησίας, το οποίο φαίνεται ότι ήταν σωστό να το ονομάσουμε τιμοκρατία, αλλά πολλοί συνηθίζουν να το αποκαλούν πολιτεία". (8)

Πώς αυτές οι αρχαίες απόψεις επηρέασαν τους σύγχρονους νομοθέτες και ιδρυτές του Αμερικανικού Ρεπουμπλικανικού πολιτεύματος

Αυτή η μορφή διακυβέρνησης, που υπήρχε στη Ρώμη κατά τη διάρκεια της ρεπουμπλικανικής περιόδου, καθώς και στις ελληνικές πόλεις της αρχαϊκής περιόδου, μια κυβέρνηση μικτού χαρακτήρα, όπως περιγράφεται από τον Πολύβιο, ενέπνευσε τον Μοντεσκιέ να διαμορφώσει την κυβέρνηση του αντιπροσωπευτικού συστήματος. Ενώ την ίδια στιγμή, οι ιδρυτές των Ηνωμένων Πολιτειών, αντιγράφοντας τον Μοντεσκιέ, καθιέρωσαν τη διάκριση των εξουσιών. Σύμφωνα με τον M.N.S: "Οι Αμερικανοί κατανόησαν το ρωμαϊκό σύνταγμα κυρίως μέσα από τα γραπτά του Πολύβιου, τα οποία είναι εύκολα διαθέσιμα σε τέσσερις πρόσφατες εκδόσεις, και μετά τον [Ιανουάριο του] 1787 σε αποσπάσματα από τη μετάφραση του Spelman, που αναπαράγονται στο έργο του John Adam's Defense of the Constitutions of the United States of America".

Και στο βιβλίο "Οι ιδεολογικές καταβολές της Αμερικανικής Επανάστασης", ο Richard γράφει: "Οι ιδρυτές είχαν πρόσβαση σε κάθε επίπεδο αυτής της δυτικής παράδοσης της θεωρίας της μικτής κυβέρνησης. Ως εκ τούτου, ήταν φυσικό ότι, όταν ήρθαν αντιμέτωποι με την πρωτοφανή κοινοβουλευτική φορολόγηση κατά τις δεκαετίες του 1760 και 1770, θα έπρεπε να στραφούν στην πιο αρχαία και σεβαστή πολιτική θεωρία για να εξηγήσουν αυτό το αινιγματικό φαινόμενο. Πατριώτες ηγέτες όπως ο Richard Henry Lee, ο Samuel Adams και ο John Adams απέδωσαν τη νέα τυραννία σε εκφυλισμό του μείγματος του αγγλικού συντάγματος". Σημειώνει επίσης ότι: "... μετά το Stamp Act του 1765, πολλές [πτυχιακές και μεταπτυχιακές] διατριβές εφάρμοσαν τις πολιτικές αρχές του Αριστοτέλη, του Κικέρωνα και του Πολύβιου στις συζητήσεις σχετικά με την ανεξαρτησία και το Σύνταγμα"

Συμπέρασμα

Βλέπουμε ότι η ρεπουμπλικανική ιδέα της πολιτικής ενοποίησης και της μικτής δομής του πολιτεύματος δεν απουσίαζε καθόλου από την αρχαία σκέψη. Αντιθέτως, οι στοχαστές της αρχαιότητας πίστευαν ότι ήταν η ιδανική μορφή κράτους και επιπλέον, έγινε πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους νομοθέτες των δυτικών κρατών, εμπνέοντας επίσης τη διάκριση των εξουσιών και τη διαμόρφωση του σύγχρονου κοινοβουλευτικού κράτους.

Ωστόσο, δεδομένου ότι στα σύγχρονα δυτικά ρεπουμπλικανικά κράτη όλοι φαίνεται να συμμετέχουν σε αυτές τις μορφές διακυβέρνησης, ανεξάρτητα από την τάξη ή τη θέση τους, μπορούμε να υποθέσουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μικτές μορφές διακυβέρνησης, ολιγαρχίες και δημοκρατίες, παρά με αμιγείς δημοκρατίες. Όπως παρατηρήσαμε, κάθε μορφή πολιτεύματος αντιπροσώπευε μια διαφορετική τάξη και βασιζόταν σε κάποιες αρχές: οι ολιγαρχίες στον πλούτο, οι δημοκρατίες στην ελευθερία και οι αριστοκρατίες στο κύρος. Προκύπτει λοιπόν ένα ερώτημα: σε ποιες αρχές τείνουν κυρίως τα σύγχρονα δυτικά πολιτεύματα; Εφόσον οι πολιτείες ή οι ρεπούμπλικες είναι στην πραγματικότητα "τιμοκρατίες" (όπως σημείωσαν τόσο ο Πλάτων όσο και ο Αριστοτέλης), όρος που μεταφράζεται ως "εξουσία των τιμών", ποιες αρχές συνθέτουν αυτές τις τιμές; Εξετάζοντας το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα που επικρατεί σε ολόκληρο τον κόσμο (καπιταλισμός), βλέπουμε πώς ο όρος "κοινοπολιτεία" (μια λέξη που εξ ορισμού υπονοεί την αξιολόγηση των ανθρώπων ανάλογα με το καθεστώς του πλούτου τους) εξακολουθεί να υφίσταται ως τρόπος ορισμού πολλών δυτικών Ρεπουμπλικανικών κρατών. Και γίνεται αρκετά φανερό πώς οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι θα όριζαν τα σύγχρονα δυτικά μας πολιτεύματα αν ζούσαν σήμερα: ως "Πολιτείες"("Republices"), μικτές μορφές διακυβέρνησης που τείνουν προς τις ολιγαρχίες.

Μετάφραση: Οικονόμου Δημήτριος